• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologica: We kennen nog heel wat Japans

29 november 2021 door Olivier van Renswoude Reageer

Ichikawa Danjuro IX als de geest van Kagekiyo, Torii Kiyotada, 1896. RIjksmuseum

Het Japans heeft woorden als bīru ‘bier’, garasu ‘glas’ en karan ‘kraan’ van het Nederlands, een blijk van de tijd dat wij als enige westerlingen zaken mochten doen met het land van de rijzende zon. Maar heden kennen wij meer van hun taal dan omgekeerd, getuige een lijst van aikidō tot zen.

Een bijzondere verhouding

Met de verbanning van de Portugezen uit Japan in 1639 was de sakoku dan echt begonnen, de ‘afsluiting van het land’ die ruim twee eeuwen van kracht bleef. Alle westerlingen werden geweerd, behalve Nederlanders. Zij waren als handelaren evenwel beperkt tot verblijf op het kunstmatige eiland Deshima in de baai van Nagasaki en mochten slechts eens ieder jaar—later iedere vier jaar—afreizen naar Edo (thans Tōkyō) voor een bezoek aan de shōgun. Het was hij, niet de keizer, die zeggenschap over het rijk had in die tijd.

Zo waren de Nederlanders ook meteen de vertegenwoordigers van westerse beschaving en wetenschap, die gretig onderzocht werden door Japanse geleerden in het raamwerk van de rangaku, de ‘Hollandkunde’, in wezen de ‘Westenkunde’. Waren werden ingevoerd, boeken vertaald en daarmee ook aardig wat woorden overgenomen, waarvan een deel nog steeds voortleeft in het Japans, zoals konpasu ‘kompas’, mesu ‘scalpel’ en renzu ‘lens’. In andere richting was de kennisoverdracht gering, want de Nederlanders ter plekke hadden weinig vrijheid in dit gesloten land.

Halverwege de negentiende eeuw kwam de afsluiting van Japan ten einde toen Amerikaanse krijgsschepen binnenvoeren en openheid tot handel en betrekkingen afdwongen. Het rijk ging zich in hoge vaart vernieuwen naar voorbeeld van het Westen, maar het Nederlandse hoofdstuk was voorbij. De herontmoeting honderd jaar later in Indië was voor ons een grote ellende.

Een rijk van belang

Sinds de ‘ontdekking’ van Japan in de zestiende eeuw hebben westerlingen met grote belangstelling gekeken naar deze beschaving aan de andere kant van de wereld. Zelf namen deze verre oosterlingen zich ooit voor een eigen kracht in de wereld te worden, in wedijver met het Westen. De uitbreiding van het Japanse rijk werd gedacht als bij hemelse machtiging, onder een keizer die boogde op afstamming van de zonnegodin Amaterasu.

Een grote, schokkende nederlaag in de Tweede Wereldoorlog deed die droom verwaaien, maar Japan herstelde zich op wonderlijke wijze en werd de wereld van de toekomst, van zware nijverheid, hoogwaardige vervaardiging en neon-verlichte straten, zodat thans tig bedrijven uit dat land bij naam bekend zijn in de wereld: Kawasaki, Nintendō, Sony, Toyota, noem maar op.

Doch Japan heeft evengoed eeuwenoud erfgoed bewaard. Tienduizenden houten shintō-schrijnen van het volksgeloof worden liefdevol onderhouden en in schone tempels vertoeven toegewijden van zen en ander boeddhisme. Met geestelijk belang en waardigheid wordt een weelde aan vechtkunsten beoefend, aikidō, jūdō, karate en meer, terwijl de bereiding van voedsel nergens anders ter wereld zodanig tot een kunst verheven is, tot groot genot van liefhebbers van onder meer sushi en sashimi.

Een lijst

En dus is het nauwelijks een verrassing dat er veel uit de Japanse taal zo ver mag reiken. Maar voor een volk dat tamelijk afgelegen woont en voor een taal die buiten eigen land weinig wordt begrepen, laat staan gesproken, blijft het een opmerkelijke verdienste, een voorbeeld voor de wereld. Dat vraagt om een lijst van bekende Japanse woorden en namen, elk uiteraard voorzien van zijn letterlijke betekenis.

Aan deze lijst is trouwens ook te zien hoe een groot deel van de woordenschat wordt gevormd door zogenaamde kango ‘Chinese woorden’ in tegenstelling tot wago ‘Japanse woorden’. De Japanners hebben in de loop der eeuwen behalve veel zeden ook menig woord van de Chinezen overgenomen, zoals kango, en daar vervolgens nieuwe samenstellingen mee gemaakt, zoals wago. Een inheemse aanduiding voor Japanse woorden is yamato kotoba..

Verwijzingen

Matsumura, A., Daijirin, derde uitgave (Tōkyō, 2006)

Philippa, M., e.a., Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (webuitgave)

Sijs, N. van der, Nederlandse woorden wereldwijd (Den Haag, 2010)

Stadt, P.A. van de, Nichi-Ran jiten (webuitgave)

Dit stuk verscheen eerder op Taaldacht

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Etymologica, etymologie, Japans

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jacob Winkler Prins • Volle maan

Visschermeisjes waden langzaam mee:
Voeten scheemren onder donkere rokken
En weerspieglen in de blanke ree!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

NON VOYAGE

Het vermoeiende van reizen is het verdringen van het meemaken.

Bron: Barbarber, december 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
10 oktober 2025: De dag van de biografie 

10 oktober 2025: De dag van de biografie 

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1988 Cornelia Brinkman
1999 Antonin van Elslander
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d