Verwarwoordenboek vervolg (242)

In het Verwarwoordenboek zijn 600 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Nog steeds worden woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. De aanvullingen worden ook opgenomen in de digitale versie van het Verwarwoordenboek op www.schrijfwijzer.nl.

Wilt u ook een ‘verwarpaar’ behandeld zien? Plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

octrooi / patent        

De woorden betekenen hetzelfde, maar er is een klein verschil in taalsfeer, en patent heeft nog een ruimere betekenis.

octrooi           tijdelijk eigendomsrecht op exploitatie van een uitvinding

• Zij had met haar uitvinding schatrijk kunnen worden wanneer ze op tijd octrooi had aangevraagd.

patent             tijdelijk eigendomsrecht op exploitatie van een uitvinding;

figuurlijk: unieke eigenschap

• Ieder nieuw geneesmiddel verliest na ongeveer tien jaar zijn patent, dan is het geen merkmedicijn meer, maar een generiek geneesmiddel.
• Een duffe verjaardagsvisite opvrolijken, daar heeft hij patent op.

Het woord octrooi gaat terug op een woord dat ‘machtigen’ betekent, en waar ook ons woord ‘autoriteit’ vandaan komt. Een octrooihouder heeft dus een machtiging gekregen om een nieuw product te maken of te verkopen. Een patent was van oorsprong een verklaring in de vorm van een open brief waarin stond dat je bevoegd bent om een bepaald beroep uit te oefenen of gemachtigd bent om in iets te handelen. De figuurlijke betekenis van patent is hieruit te verklaren. Als je bevoegd bent tot iets, dan hoort die bevoegdheid uniek bij jou.

Er zijn wel pogingen ondernomen om het Nederlandse octrooi en het Engelse patent in betekenis uit elkaar te halen. Bij octrooi zou het dan gaan om een nieuw product, en bij patent om een innovatief proces. Ook lijkt bij een octrooi soms iets meer het accent te liggen op de technische vinding zelf, terwijl het bij een patent eerder zou gaan om het alleenrecht om die vinding op de markt te brengen. Maar deze onderscheidingen komen niet overeen met de werkelijkheid van het taalgebruik.

Waarom dan toch naast dat mooie, deftige Nederlandse woord octrooi het Engelse patent? Een verklaring is misschien dat zo’n eigendomsrecht voor een uitvinding altijd beperkt blijft tot het land van uitgifte. En met het ook internationaal gebruikte patent kun je dan aangeven dat het eigendomsrecht over landsgrenzen heen gaat. Wel zal ook het Nederlandse octrooi nog blijven bestaan, want dit woord komt voor in de Nederlandse wetgeving. Het enige, duidelijke onderscheid is dat octrooi de officiële, juridische benaming is voor patent. Ach ja, patent heeft ook nog een andere betekenis als bijvoeglijke naamwoord, in de betekenis ‘voortreffelijk’: Hij ziet er patent uit. Dit woord schijnt van oorsprong een Duits studentenwoord te zijn. Misschien heeft hier de associatie een rol gespeeld van ‘goedgekeurd in een patent’, dus ‘van goede kwaliteit’. En dan is een patent geneesmiddel echt iets anders dan een patentgeneesmiddel.

Afbeelding van Oberholster Venita via Pixabay