• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

(Cata)strofen: De Waal, verkoeling én verwoesting

31 januari 2022 door Fons Meijer Reageer

Dichters schreven niet alleen over haar schoonheid, maar ook over de verwoesting van de natuur. Tijdens deze Poëzieweek bespreekt de onderzoeksgroep Dealing with Disasters historische rampenpoëzie. Dit is aflevering 4 van de serie (Cata)strofen, geschreven door promovendus Fons Meijer.

Het Valkhof te Nymegen, nevens het geruïneerde door de watervloed in 1784, ten ooste te zien – Door Rijksmuseum, CC0

Zelfs als de natuur zich van haar meest verwoestende kant laat zien, konden dichters haar ook op waarde schatten. Dat bleek wel in een gedicht van de nogal onbekende schrijfster W.C. Lochmann van Königsfeldt over de verschrikkelijke overstromingsrampen van 1809. Vanwege ijsgang braken in januari van dat jaar de dijken langs de Waal, de Maas, de IJssel en de Merwede. In het rivierengebied kwam een gigantisch gebied onder water te staan en 275 mensen lieten het leven.

Vanaf de Belvedère, een uitkijktoren in het Valkhofpark, overzag Lochmann van Königsfeldt de ellende die de Waal veroorzaakte in de omgeving van Nijmegen, zoals in de Ooijpolder en bij Lent. Althans, die indruk wekte de schrijfster in het gedicht dat ze in februari van dat jaar als brochure liet publiceren bij de Amsterdamse uitgever Pieter Johannes Uylenbroek. Anders dan verschillende andere gedichten die dat jaar op de markt verschenen, betrof De watersnood, in het begin des jaars 1809 voor zover bekend geen liefdadigheidsuitgave. Het stuk was dus niet bedoeld om geld in te zamelen voor de rampslachtoffers.

In dit gedicht verwerkte zij onder meer de indrukken die zij vanaf de Belvedère zou hebben opgedaan. Bezien vanaf die toren maakte de woeste Waal grote indruk. In melodramatische termen beschreef zij de verwoestende kracht van de rivier:

Hoe buldrend giert de orcaan! de sterkste muuren kraaken
’t Verderf woedt in den storm! ’t Zwicht all’ wat weêrstand biedt!
Van gansche dorpen, reeds bedolven tot de daken,
Zie ’k slechts een torenspits in ’t akelig verschiet.

De ontembare Waal, zo dichtte ze, verbrijzelde huizen en schuren, zaaide verwarring, schrik, ellende en wanhoop. Toch dwaalde de gedachten van de dichteres, terwijl zij de rampspoed onder zich zag voltrekken, ook af naar betere tijden. De Waal bracht niet enkel verwoesting, maar was op andere momenten juist een levensader gebleken voor de streek:

ô Waal, wier zuiver nat deeze oorden mild besproeide;
Die bosch, valei en veld weldadig hebt gelaafd;
In zilver stroomnat, grootsch, langs bloemryke oevers vloeide;
Na zomerhitte, vee en mensch verkwikking gaaf!

Rivieren brachten vernieling, maar ook verfrissing en verkoeling. Ze voorzagen het talrijke groen van water en maakten landbouw mogelijk. Dankzij de Waal waren de Ooijpolder, maar ook de Betuwe, heuse lusthoven, nog het best te vergelijken het Hof van Eden, zo meende Lochmann van Königsfeldt in het gedicht.

Ze vroeg zich af: ‘Kan golf en kabbling, vloek en zegen samen weeven? Is [de Waal] een geesel of een godlyk kunstbewys?’ Het was een retorische vraag, waarin het antwoord al besloten lag: de Waal was het allebei. Vernieling en schoonheid gingen hand in hand, rampspoed en geluk volgden elkaar op, alles was onderdeel van Gods plan met de wereld. Het één was niet los te zien van het ander.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: Catastrofen, poëzie, rampen

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De taal

Die Taal sluit meer, meer ziel, meer wijsheid in,
Dan Platoos school, dan heel Atheen bevatten;
Houdt Waarheid, ja, en echten hemelzin,
En ’t inbegrip der ons verleende schatten.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LOOPMUIS

Niet eenzamer, maar even eenzaam,
welk huis hij kiest of welke plaats,
zijn poten laten hem niet los,
hij loopt, soms eet hij uit zijn poot,
hij loopt,
tot hij zijn graf haalt, inderhaast.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
16 mei 2025: In contact met collecties

16 mei 2025: In contact met collecties

5 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1777 Nicolaas Anslijn
1910 Jo Daan
1941 Ton van der Geest
sterfdag
2013 Marijke Spies
➔ Neerlandicikalender

Media

Nachoem W. Wijnberg

Nachoem W. Wijnberg

11 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

10 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Bespreking vwo-examen Nederlands 2025

Bespreking vwo-examen Nederlands 2025

9 mei 2025 Door Arnoud Kuijpers Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d