• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologica: teers ‘balk, penis’

3 januari 2022 door Michiel de Vaan Reageer

Pixabay, Wilhei

Het Nederlands kent zowel teers als taars, beide met de betekenissen ‘balk, dikke stok’ en ‘penis’ (en afgeleid daarvan ‘domme kerel’). De afwisseling tussen ee en aa wijst erop dat het oorspronkelijke woord teers was, waarvan de ee voor een r plus dentale medeklinker vooral in het Zuid-Hollands en Utrechts tot aa werd, zoals in haard, aarde, paars en andere woorden. Inderdaad zijn de oudste vormen West-Vlaams ters (1226-1250) ‘penis’ en de toenaam Jan Ters (Brugge, 1295). De eerste vorm met aa is taersreep (Brielle, 1415), een bepaald instrument in gebruik bij lijnmakers. In de negentiende eeuw is ook taarts, teerts ‘grote houten, kegelvormige priem’ aangetroffen (een scheepsbouwterm).

In moderne dialecten is vooral de betekenis als instrument te vinden. In Vlaamse dialecten is (of was) teers een ‘liggende, lange houten stok als deel van het woelgetuig op de oogstwagen om de lading aan te spannen’, soms ook ‘stok waarmee de gierton wordt afgesloten’. In het Vlaams en Brabants is teers als molenaarsterm de ‘houten knuppel die dient als hulpmiddel om de loper (bovenste steen) van de ligger te verwijderen om te kunnen scherpen’. De vormen met -ts aan het einde zijn door hypercorrectie ontstaan, omdat men dacht dat teers door vereenvoudiging uit teerts was voortgekomen.

Daarnaast bestaat ook Vlaams teers ‘penis; gierig persoon’, met overdraging van het mannelijk lid op een onaangenaam persoon (vergelijk lul, kloot).

Het in diverse regio’s bekende woord taats, taas in de betekenis‘spijker, puntige kant, stalen tap; mager persoon’ berust op ontlening van Frans tache ‘kram, haak’ (waarvan attacher). Uit ‘spijker’ zijn misschien ook Hoeksche Waards taats, taes ‘voet, klauw’ en Zuid-Hollands taas ‘hoofd’ te verklaren; indien deze vormen uit *taars zouden komen, zou de r in dit gebied niet verdwenen zijn.

Verwante woorden in andere Germaanse talen zijn Oudengels teors ‘penis’, Engels tarse, Oudhoogduits zers ‘tak; penis’, Middel- en Nieuwhoogduits zers ‘penis’; Oudnoors tjasna ‘houten pen met kop’ (indien uit *tersnōn-), Noors ters ‘spijker’.

We kunnen voor al deze woorden een Proto-Germaans zelfstandig naamwoord *tersa- (m.) ‘tak, houten pen; penis’ reconstrueren. De betekenis ‘houten pen’ is waarschijnlijk de oudere, vergelijk parallellen als Nederlijks pik en Engels prick ‘puntig werktuig’ > ‘penis’. Proto-Germaans *tersa- kan afgeleid zijn van het werkwoord Proto-Germaans *teran- ‘scheuren’ (Engels tear, Duits zerren, Gotisch tairan; vergelijk Nederlands teren), aangezien woorden voor ‘stuk, pin, blok, wig’ vaak afgeleid worden van een werkwoord voor ‘splijten’, ‘breken’ of ‘scheuren’. Het Germaanse zelfstandige naamwoord kan rechtstreeks op een Indo-Europese s-stam *der-os- ‘splitsing, scheur’ teruggaan (vergelijk Oudgrieks déros (o.) ‘huid’ bij dérō ‘villen’) of binnen het Germaans gevormd zijn.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Opent in een nieuw venster) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Opent in een nieuw venster) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Opent in een nieuw venster) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Opent in een nieuw venster) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Opent in een nieuw venster) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Opent in een nieuw venster) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: Etymologica

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Frans Budé • Parkscènes

Hij begroet de bomen, zwaait naar de eenden
in de vijver, de blinkende kiezels op de bodem.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

De koeien schemeren door de heg,
het paard is uit taaitaai gesneden,
in ieder duindal ligt dun sneeuw.

De branding vlecht een veren zee
waar zon over omhoog stijgt, licht waarin
geen plaats om uit te vliegen is.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

11 december 2025: Anne Frank, schrijfster

11 december 2025: Anne Frank, schrijfster

3 december 2025

➔ Lees meer
11 december 2025: Proefcollege Nederlands

11 december 2025: Proefcollege Nederlands

2 december 2025

➔ Lees meer
5 december 2025: Intreerede Jolyn Philips

5 december 2025: Intreerede Jolyn Philips

28 november 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1946 Dick Wortel
➔ Neerlandicikalender

Media

Dichter Esther Jansma (24 december 1958-23 januari 2025)

Dichter Esther Jansma (24 december 1958-23 januari 2025)

2 december 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De postkoloniale podcast met Remco Raben over Pramoedya Ananta Toer

De postkoloniale podcast met Remco Raben over Pramoedya Ananta Toer

30 november 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Peter van Zonneveld over Tjalie Robinson/Vincent Mahieu (1993)

Peter van Zonneveld over Tjalie Robinson/Vincent Mahieu (1993)

29 november 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d