• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologica: teers ‘balk, penis’

3 januari 2022 door Michiel de Vaan Reageer

Pixabay, Wilhei

Het Nederlands kent zowel teers als taars, beide met de betekenissen ‘balk, dikke stok’ en ‘penis’ (en afgeleid daarvan ‘domme kerel’). De afwisseling tussen ee en aa wijst erop dat het oorspronkelijke woord teers was, waarvan de ee voor een r plus dentale medeklinker vooral in het Zuid-Hollands en Utrechts tot aa werd, zoals in haard, aarde, paars en andere woorden. Inderdaad zijn de oudste vormen West-Vlaams ters (1226-1250) ‘penis’ en de toenaam Jan Ters (Brugge, 1295). De eerste vorm met aa is taersreep (Brielle, 1415), een bepaald instrument in gebruik bij lijnmakers. In de negentiende eeuw is ook taarts, teerts ‘grote houten, kegelvormige priem’ aangetroffen (een scheepsbouwterm).

In moderne dialecten is vooral de betekenis als instrument te vinden. In Vlaamse dialecten is (of was) teers een ‘liggende, lange houten stok als deel van het woelgetuig op de oogstwagen om de lading aan te spannen’, soms ook ‘stok waarmee de gierton wordt afgesloten’. In het Vlaams en Brabants is teers als molenaarsterm de ‘houten knuppel die dient als hulpmiddel om de loper (bovenste steen) van de ligger te verwijderen om te kunnen scherpen’. De vormen met -ts aan het einde zijn door hypercorrectie ontstaan, omdat men dacht dat teers door vereenvoudiging uit teerts was voortgekomen.

Daarnaast bestaat ook Vlaams teers ‘penis; gierig persoon’, met overdraging van het mannelijk lid op een onaangenaam persoon (vergelijk lul, kloot).

Het in diverse regio’s bekende woord taats, taas in de betekenis‘spijker, puntige kant, stalen tap; mager persoon’ berust op ontlening van Frans tache ‘kram, haak’ (waarvan attacher). Uit ‘spijker’ zijn misschien ook Hoeksche Waards taats, taes ‘voet, klauw’ en Zuid-Hollands taas ‘hoofd’ te verklaren; indien deze vormen uit *taars zouden komen, zou de r in dit gebied niet verdwenen zijn.

Verwante woorden in andere Germaanse talen zijn Oudengels teors ‘penis’, Engels tarse, Oudhoogduits zers ‘tak; penis’, Middel- en Nieuwhoogduits zers ‘penis’; Oudnoors tjasna ‘houten pen met kop’ (indien uit *tersnōn-), Noors ters ‘spijker’.

We kunnen voor al deze woorden een Proto-Germaans zelfstandig naamwoord *tersa- (m.) ‘tak, houten pen; penis’ reconstrueren. De betekenis ‘houten pen’ is waarschijnlijk de oudere, vergelijk parallellen als Nederlijks pik en Engels prick ‘puntig werktuig’ > ‘penis’. Proto-Germaans *tersa- kan afgeleid zijn van het werkwoord Proto-Germaans *teran- ‘scheuren’ (Engels tear, Duits zerren, Gotisch tairan; vergelijk Nederlands teren), aangezien woorden voor ‘stuk, pin, blok, wig’ vaak afgeleid worden van een werkwoord voor ‘splijten’, ‘breken’ of ‘scheuren’. Het Germaanse zelfstandige naamwoord kan rechtstreeks op een Indo-Europese s-stam *der-os- ‘splitsing, scheur’ teruggaan (vergelijk Oudgrieks déros (o.) ‘huid’ bij dérō ‘villen’) of binnen het Germaans gevormd zijn.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: Etymologica

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Anouk Smies • Ik ben geen natuurlijk persoon

Elk antwoord dat niet uit het hart komt
heet geleende kennis en vervalt
Ik draag alleen bij
aan de wereld die ik verlang

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

FATUM

De hond drinkt uit zijn spiegelbeeld
het hele plasje leeg.
 

Bron: Barbarber, december 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Cyriel Moeyaert
➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d