• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Het verschil tussen reuk en rook horen

27 januari 2022 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Misverstanden kunnen op de kleinste niveaus ontstaan. Vandaag promoveert Nadine de Rue in Nijmegen op een knap en heel interessant proefschrift waarin ze heel minutieus het allerkleinste misverstand bestudeert: dat tussen klinkers. Iemand zegt reuk en de ander hoort rook of omgekeerd. Wat gebeurt er dan?

De Rue onderwierp mensen aan een batterij experimenten om dit te achterhalen. Onder andere bekeek ze EEG’s van proefpersonen die reuk hoorden wanneer ze rook verwachtten, en andersom. Wat bleek? De misverstanden zijn niet symmetrisch. Als iemand reuk hoort terwijl er rook zou moeten klinken, zie je een veel groter effect in de hersenscan dan wanneer iemand op rook zit te wachten en reuk krijgt aangeboden. (Hoe kun je iemand een bepaald woord laten verwachten? Door het een aantal keer te herhalen om het rijtje ineens te onderbreken met de afwijkende vorm: reuk reuk reuk reuk reuk reuk rook.)

Aanwijzing

De verklaring zoekt De Rue in de manier waarop die klinkers in de hersenen zijn opgeslagen. Zoals veel taalkundigen gaat ze ervan uit dat dit de vorm aanneemt van een verzameling instructies aan de spraakorganen: voor eu til je de voorkant van je tong op (die instructie heet Coronaal, want de Corona is behalve allerlei andere dingen ook het richeltje vlak achter je tanden, en daar beweegt de tong zich ongeveer), en voor oo de achterkant van je tong (dat heet Velair, naar het zachte verhemelte). Voor beide klinkers rond je ook de lippen, maar omdat deze klinkers dat gemeen hebben doet dit er niet zoveel toe.

Wie luistert, hoort als het ware ook die tongbewegingen: de trillingen van de trommelvliezen worden door de hersenen naar die instructies omgezet, ongeveer zoals iemand die naar voetballen kijkt in zijn hersenen ook de bewegingen van de spelers uitvoert.

Alleen is er een verschil tussen Coronaal en Velair: de eerste kun je als het ware vergeten. De beweging met het puntje van de tong is de gemakkelijkste die er is en er zijn allerlei aanwijzingen dat we daarom de instructie om dat te doen niet expliciet opslaan. Je moet bij een klinker iets doen met je tong, en als er niets anders is opgegeven zal dat wel betekenen dat je het puntje van je tong moet optillen. De eu van reuk heeft daarom in het woordenboek in ons hoofd geen enkele aanwijzing voor de tong. De oo heeft er een voor Dorsaal.

Symmetrisch

Maar nu komt het: wanneer iemand reuk zegt, hoor je wel degelijk Coronaal – een Coronaal dat in conflict raakt met het Dorsaal dat je verwacht als je denkt dat je rook gaat horen. Dat geeft een schokje in de hersenen die je op de EEG dus kunt zien. Maar als je rook hoort terwijl je reuk verwacht, dan vergelijk je het Dorsaal dat je hoort met letterlijk niets – er is voor reuk immers niets onthouden over de beweging van de tong.

Het lijkt een piepklein dingetje, maar het geeft allerlei aanwijzingen. Met name voor de manier waarop klanken kennelijk in ons hoofd zitten: als instructies voor de spraakorganen, waarin instructies die je al verwacht niet apart worden onthouden. Dat kan patiënten helpen met taalstoornissen, het kan ons helpen om misverstanden eerder te voorkomen. Maar vooral is het machtig interessant om te weten hoe zoiets precies zit.

Ik denk al ruim dertig jaar na over de klanken van het Nederlands, maar dat het verschil tussen eu en oo niet symmetrisch was, daar had ik nooit bij stilgestaan.

Nadine de Rue. Phonological Contrast and Conflict in Dutch Vowels. Neurobiological and Psycholinguistic Evidence from Children and Adults. Verdediging hedenochtend 10.30; te volgen via livestream. (Ik ben voorzitter van de oppositiecommissie.)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, neurolinguïstiek, Promotie, psycholinguïstiek, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Peter Hannemann zegt

    27 januari 2022 om 18:46

    Ik heb het heel vaak met weermannen en -vrouwen op de radio: ze zeggen iets over plaatselijke buien, maar ik versta vaak plaatselijke bijen – Ik weet niet of dat aan hun uitspraak of aan mijn gehoor ligt…

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jac. van Hattum • Geboorteplaats

En welke reis hij aanwees op de kaart
en over grenzen trok of buitengaats;
zijn vinger wees dat dorpje aan de vaart:
dit was zijn jeugd; dit zijn geboorteplaats.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN HUISJESSLAK

Hij trekt een haperend spoor
onder zijn kalken huis
waarin hij boeken leest,
zijn leeszaal van voorname
stilte vol monter vlees.

Bron: Dierenalfabet, postuum verschenen, 1978

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
2024 Dick van Vliet
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d