• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

irrealistisch / onrealistisch

19 januari 2022 door Jan Renkema Reageer

Verwarwoordenboek vervolg (252)

In het Verwarwoordenboek zijn 600 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Nog steeds worden woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. De aanvullingen worden ook opgenomen in de digitale versie van het Verwarwoordenboek op www.schrijfwijzer.nl.

Wilt u ook een ‘verwarpaar’ behandeld zien? Plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

irrealistisch / onrealistisch            

De woorden verschillen subtiel in betekenis.

irrealistisch   niet volgens de realiteit, niet bestaanbaar

  • Er sneuvelen veel huwelijken omdat de partners irrealistische verwachtingen hebben van elkaar.
  • Je bent wel muzikaal, met het is irrealistisch om te denken dat jouw toekomst in de muziek ligt.

onrealistisch  niet volgens de realiteit, niet bestaand

  • Gelet op de dalende winstcijfers is de huidige prognose volstrekt onrealistisch.
  • Die treinwagon daar ver over de rand van het ravijn, dat was zo onrealistisch!

We kunnen iets ontkennen met on- maar ook met in-, een voorvoegsel dat voorkomt bij woorden van Latijnse herkomst: illegaal, immaterieel, irrationeel, enz. Vaak gaat de n-klank dan op in de volgende klank.

Het onderscheid ‘niet bestaanbaar’ en ‘niet bestaand’ is heel subtiel. Het in- van ‘niet bestaanbaar’ geeft aan dat iets in de werkelijkheid waarschijnlijk nooit gaat gebeuren, hoe je er ook naar verlangt. Het on- van ‘niet bestaand’ geeft aan dat iets in de werkelijkheid eigenlijk niet kán. Daarom hoort het synoniem ‘wereldvreemd’ ook eerder bij irrealistisch dan bij onrealistisch. Als dit onderscheid lastig blijft, dan helpt het misschien om te bedenken dat bij irrealistisch vaak verlangens een rol spelen, terwijl onrealistisch vooral aangeeft dat iets niet goed voorstelbaar is.

Mogelijke vragen over dit ene woordpaar lijken hiermee afdoende beantwoord. Toch blijven er nog vier vragen over.

1. Zijn er meer paren met in- en on- én betekenisverschil? In taalpublicaties vinden we voorbeelden als inacceptabel-onacceptabel, improductief-onproductief, instabiel-onstabiel. De woorden met het Latijnse voorvoegsel in- klinken iets deftiger, misschien vanwege hun herkomst. En omdat medische termen ook vaak iets formeel-Latijns uitstralen, spreken we niet van bekkenonstabiliteit.

2. Waarom zijn er maar zo weinig paren met in- en on-? Naast irrelevant geen onrelevant, naast inhumaan geen onhumaan?

3. Naast irrealistisch bestaat ook irreëel, en naast onrealistisch tref je ook nog wel onreëel aan. Is er verschil? Ja, de vormen op -istisch hebben de betekenis ‘lijkend op’ en zijn daarmee iets minder sterk.

4.Waarom is er dan toch een opmerkelijke uitzondering met een groot betekenisverschil? Het woord fundamenteel betekent: basaal, heel belangrijk of diepgravend. Maar fundamentalistisch verwijst naar zeer strenge godsdienstige overtuigingen. Het maakt dus nogal wat uit of je de SGP fundamenteel of fundamentalistisch noemt. Gelet op alle woordparen die nog op behandeling wachten, lijkt een verzoek om deze vier vragen te behandelen niet alleen irrealistisch en onrealistisch, maar ook niet realistisch, en misschien zelfs niet reëel.

Afbeelding van Comfreak via Pixabay.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Verwarwoordenboek, woordbetekenis

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

René Smeets • Miljardenmeppers

Het is een goed moment om in te stappen
zei mijn private banker.
De beurzen stonden wel al hoog
maar alles liet geloven
dat het nog hoger kon.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

PARKEREN

Met glazen ogen staan zij zij
aan zij te wachten voor de huizen,
soms start één schor en stottert weg.

Bron: datering: omstreeks 1967; in Een schrijvende partikulier, postuum verschenen, 1982

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
16 mei 2025: In contact met collecties

16 mei 2025: In contact met collecties

5 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1878 Jan Knuttel
➔ Neerlandicikalender

Media

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Nachoem W. Wijnberg

Nachoem W. Wijnberg

11 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

10 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d