Verwarwoordenboek vervolg (258)

In het Verwarwoordenboek zijn 600 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Nog steeds worden woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. De aanvullingen worden ook opgenomen in de digitale versie van het Verwarwoordenboek op www.schrijfwijzer.nl.

Wilt u ook een ‘verwarpaar’ behandeld zien? Plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

al / vast / alvast

Verwarring over deze woorden is vaak niet nodig. Maar het taalgebruik blijft grillig.

al         eerder dan gedacht of verwacht; ‘vroegtijdig’

• Is het al zo laat?
• Ah, daar ben je al.

vast     zonder te wachten, intussen; vaak met aspect van ‘ongeduld’

• O, dit duurt nog wel even hier, begin jij maar vast met eten klaarmaken.

alvast  nu al, in afwachting van, ter voorbereiding

• Nou, dat wordt een hoge uitgave, ga alvast maar sparen.

De woorden al en vast hebben, in de hier behandelde betekenis, beide iets met ‘tijd’ van doen. Ze geven een aspect aan van de ‘tijdsbeléving’. Het woordje al geeft een tijdsverschil aan tussen de ‘echte klok’ en je eigen ‘innerlijke klok’. Het geeft aan dat iets eerder gebeurt dan je gedacht of verwacht had. Het woordje vast geeft aan dat je de tijd te lang vindt duren, en dat je niet wilt wachten en iets wilt doen.

In de combinatie alvast zien we al in een andere betekenis, namelijk als versterking, zoals in al te graag of Belt zij al weer! En met die versterking kun je dan bijvoorbeeld benadrukken waarom je niet wilt wachten of dat je direct aan iets wilt beginnen of iets wilt voorbereiden. Daarom roept (al)vast vaak een verbinding op met wat volgt: Ik ga alvast inpakken (opdat we snel kunnen vertrekken).

Maar nu, hoe leg je aan iemand die Nederlands leert, het verschil uit tussen de volgende zinnen?

• Ik ga al.
• Ik ga vast.
• Ik ga alvast.

De makkelijkste uitleg is: een vervolgzin geven met een situatiebeschrijving. Vraag het ook eens aan mensen in uw omgeving, en noteer hun voorstellen. Hier volgen drie voorbeelden uit mijn verzameling:

• Ik ga al. Ja, ik moet er wat eerder zijn om de kaartjes af te halen.
• Ik ga vast. Maken jullie dit hier maar af.
• Ik ga alvast. Ik heb geen zin meer om te wachten tot iedereen klaar is, en ik zie jullie dan later wel.

Je krijgt dan (al dan niet) verrassende reacties. Bijvoorbeeld na Ik ga al in boos-intonatie: Ik ga al, maar hier krijg je spijt van! En wie weet krijg je dan ook mooie gesprekjes over al die andere betekenissen van deze woordjes: Al is al lastig, al pratend kom je vast verder.

Afbeelding door geralt via Pixabay.