ZIjn wij mensen dan echt de enigen met taal? Het is een kwestie die de mensheid al bezighoudt sinds iemand het eerste sprookje vertelde over een donker bos, maar de laatste tijd staat het onder bijzondere belangstelling. Niet alleen wij mensen communiceren met elkaar, we weten inmiddels dat allerlei diersoorten en zelfs planten dat ook doen. Een deze week gepubliceerd artikel in Royal Society Open Science voegt er een nieuwe kandidaat aan toe: paddestoelen. De auteur schroomt zelfs niet om de vergelijking te trekken met menselijke taal, maar volgens mij valt het nog te bezien.

Wat de auteur wél laat zien is op zich interessant genoeg: paddestoelen versturen elektrische pulsen, en die pulsen vertonen bovendien patronen: er zit structuur in wat van de ene paddestoel naar de andere gaat (of van het ene deel van de paddestoel naar de andere).

Of die pulsen iets betekenen – zijn het bijvoorbeeld waarschuwingen – is nog niet helemaal duidelijk, maar de onderzoeker vond, afhankelijk van de paddestoelensoort, soms wel een stuk of vijftig verschillende, vaker terugkerende patroontjes en het is is niet zo waarschijnlijk dat die toevallig ontstaan.

Denken

Jammer genoeg draaft de auteur vervolgens behoorlijk door met zijn conclusies en is er niemand bij Royal Society Open Science geweest die hem daarin heeft tegengehouden. Hij vergelijkt dan namelijk die elektrische pulsen met taal. Een belangrijk argument daarbij is: hij noemt ieder patroontje een ‘woord’ en stelt dan vast dat die ‘woorden’ ongeveer even lang duren als een woord in het Engels, het Russisch en het Grieks.

Dat is op zoveel niveaus dubieus dat het moeilijk te bedenken is waar je precies moet beginnen. Het Engels, het Russisch en het Grieks? Dat zijn drie volkomen willekeurige, maar wel aan elkaar verwante (want Indo-Europese) talen; er zijn taalfamilies waarin woorden – voor zover het al mogelijk is een uniforme definitie van het begrip ‘woord’ op te stellen voor menselijke taal – veel langer of juist veel korter zijn. Bovendien is er geen enkele reden om een uitgesproken woord te vergelijken met een elektrische puls: bij uitspraak komen allerlei articulatorische bewegingen kijken die ook tijd kosten. Je zou dus eigenlijk eerder moeten vergelijken hoe lang het duurt om een woord te denken voor een mens, en bij mijn weten zijn daar geen gegevens voor nodig.

Logica

Twee volkomen willekeurige uitsneden van de werkelijkheid – een statistisch patroontje in de elektrische beweging van paddestoelen, een woord in drie Indo-Europese talen – worden dus met elkaar vergeleken op een willekeurige dimensie – tijdsduur – en uit hun overeenkomst wordt een verstrekkende conclusie getrokken. (Het andere argument van de auteur, dat er ook sprake zou zijn van syntaxis bij paddestoelen omdat de volgorde waarin de ‘woorden’ staan een statistisch patroon vertonen is van dezelfde orde.)

Blijkens een voetnoot heeft de onderzoeker geld voor zijn onderzoek gekreven van de Europese Unie onder de noemer ‘challenging current thinking’. Het lijkt er een beetje op alsof dat uitdagen hier de kernwaarde is geworden: het is juist goed dat het niet in overeenstemming is met de logica of met wat we verder weten. Dat is jammer, want de echte bevinding is interessant genoeg.