• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Vertalingen waren publiekstrekkers

9 juni 2022 door Feike Dietz Reageer

Gemeten naar de hoeveelheid opvoeringen in de Amsterdamse Schouwburg was niet Joost van de Vondel de succesvolste zeventiende-eeuwse toneelauteur, maar de Spanjaard Lope de Vega. Dat inzicht hebben we te danken aan de digitale database ONSTAGE, in de afgelopen jaren ontwikkeld aan de Universiteit van Amsterdam door Frans Blom en collega’s. In ONSTAGE zijn de archieven van de Amsterdamse Schouwburg doorzoekbaar gemaakt. Het gaat om uniek archiefmateriaal: de schouwburgmedewerkers hielden met een minutieuze precizie bij welke stukken wanneer werden gespeeld, hoeveel die opvoeringen opleverden, en wie er betaald kreeg voor welke diensten. Onderzoek dat rondom die database is verricht wierp onder meer licht op de grootste kassuccessen van de Amsterdamse Schouwburg. En dat waren verrassend genoeg dus vaak niet de canoniek geworden toneelstukken die tot op de dag van vandaag bekend zijn, maar vertalingen van anderstalig (vooral Spaanstalig) toneel.

Dat inzicht brengt het standaardverhaal over het zeventiende-eeuwse toneel aan het wankelen. Het dwingt ons om na te denken over wat we beschouwen als ‘literaire hoogtepunten’ of ‘de canon’ van de Nederlandse literatuur. Vaak scharen we daaronder teksten die volgens (negentiende-eeuwse) maatstaven van oorspronkelijkheid en esthetiek hoge ogen gooien. Maar als we recht willen doen aan de contemporaine consumenten – in dit geval de theaterbezoekers – dan komen we tot een andere selectie van wat belangrijke literatuur is. Voor het publiek was het geen issue of een toneelstuk oorspronkelijk Nederlands was of niet: doorslaggevend was eerder de hoeveelheid spektakel, emoties en spannende intriges. Waarschijnlijk deden de Spaanse stukken het daarom zo goed.

Het inzicht was aanleiding tot onderzoek naar het Spaanstalig toneel in de Nederlanden. Vorig jaar verscheen Spaans toneel voor Nederlands publiek (2021) van Frans Blom en Olga van Marion, en onlangs promoveerde Tim Vergeer aan de Universiteit Leiden op de emotionele kracht van het uit Spanje overgewaaide theater. In het meeslepende Podium van Europa (2021) benadert Frans Blom de Amsterdamse toneelwereld als een internationaal bedrijf. Hij laat onder meer zien hoe toneelstukken zich door Europa verspreidden via reizende toneelgezelschappen en hoe Spaanstalig werk vaak via Franse tussenvertalingen naar het Nederlands overgezet werd. Zo ontstaat in Podium van Europa het beeld van een levendige theaterwereld die niet zozeer het werk van individuele genieën was, maar vooral van creatieve netwerken en slimme marktstrategieën over taalgrenzen heen.

Het idee dat we de canon van de (vroegmoderne) literatuur moeten openbreken is niet nieuw. Maar het is nog niet zo gemakkelijk om als onderzoeker fundamenteel recht te doen aan het perspectief van de gebruikers en het sterk internationale karakter van de Nederlandse literatuur. Het onderzoek rondom ONSTAGE laat zien hoe kwantificeerbare digitale data daarbij kunnen helpen. Daarom inspireert het vakgenoten, maar hopelijk ook velen daarbuiten. Middelbare scholieren verdienen het immers evenzeer te weten dat het zeventiende-eeuwse literaire bedrijf door en door internationaal was, en dat consumenten vertaalde romantische intriges dikwijls gretiger verteerden dan oorspronkelijk Nederlandse talige spitsvondigheden.

Feike Dietz is docent-onderzoeker Vroegmoderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit Utrecht.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 17e eeuw, Joost van den Vondel, Jubileum, Jubileum30, Lope de Vega, Spaans, toneel

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Maarten van der Graaff • Peiskam

ik zit met kruimels op mijn jas in de stiltecoupé
ik word morsiger ik weet iets van poëzie
de forenzen zien het morsige in mij
ik ruik naaldbomen ik ruik potgrond

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ARS POETICA

Waar puin ligt en een oude fiets
keerde mijn schoen een kistje om,
ik keerde op mijn schreden,
keerde het om, ik dacht misschien
ligt het toch liever andersom.

Bron: Het Zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1962 Joseph Endepols
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d