• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Nee, uit mijn mond geen klacht

18 juli 2022 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Een zomer uit Manon Uphoff (11)

Het boekje Dit zijn mijn woorden niet is in een aantal opzichten een uitzondering in het werk van Manon Uphoff. Het is, voor zover ik weet, haar enige theatertekst (ze schreef wel een aantal scenario’s), in 2008 geschreven in opdracht van het Kamerkoor Capella Brabant in Den Bosch. Het is haar enige fictietekst over een historische figuur, de componist Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) en het is haar enige tekst die zich herkenbaar in Amsterdam afspeelt. Bovendien vind je in haar werk maar weinig verwijzingen naar muziek.

Degene die haar hiervoor heeft uitgenodigd, heeft dus iets gezien wat niet zo voor de hand lag: dat Uphoff hiervan iets interessants zou kunnen maken. Misschien kende de opdrachtgever haar, bijvoorbeeld als bewonderaar van haar werk.

Hulde! Ik weet niet zeker of ik de tekst als hij mij anoniem zou zijn voorgelegd zomaar aan Uphoff zou hebben toegeschreven. Maar deze opdracht heeft een pareltje opgeleverd.

De tekst heet ‘een libretto voor Sweelinck, een monoloog in muziek’. Het opmerkelijke is dan dat er in deze monoloog twee stemmen klinken: die van Claesgen Dircxsdochter Puyner, de vrouw van Sweelinck, en die van een ‘vrouw uit de Koestraat’. Dat was de straat waarin Sweelinck woonde, maar het is duidelijk dat deze vrouw wat minder ontwikkeld is dan Sweelinck en zijn vrouw, en mogelijk een prostituee. Het klooster in de Amsterdamse Koestraat ving zogeheten ‘gevallen vrouwen’ op.

Uiteindelijk zitten er natuurlijk wel allerlei Uphoffiaanse thema’s in het boekje. Juist dat de tekst een monoloog heet, doet vermoeden dat de twee stemmen misschien wel afkomstig zijn van dezelfde vrouw. Dat de mens tegelijkertijd aards is, gevormd uit vlees, en geestelijk, gevormd door taal en denken, is een thema dat Uphoff voortdurend onderzoekt in haar werk. In dit geval leidt dat tot een Sweelinckiaanse contrapunt van taal, waarin de twee stemmen het van elkaar overnemen om nieuwe nuances te geven aan elkaars woorden:

[Stem vrouw Sweelinck:]
‘Misschien was het tot leven niet bereid,
niet gereed
onvoorbereid.’
Nee, uit mijn mond geen klacht.
Ik kreeg er zes: vijf leven.
Huis, kamer, voorraadkast.

Stem vrouw uit Koestraat:
Nu ik hier sta: onvoorbereid
Na dit kwartier oneerbaarheid.
De ruimte schemerig verlicht.
En daar het orgelspel.
Weet ik ineens zeker
dat het mogelijk is
dat ook ik tot eer geroepen ben
tot kalme waardigheid.

Een gezin met een heleboel kinderen waarvan er één is overleden is natuurlijk (ook) een paraaf die de schrijfster hier zet – zo zitten haar gezinnen nu eenmaal vrijwel altijd in elkaar.

Nóg een manier waarop deze tekst een outlier is: het rijm of halfrijm en de andere klankeffecten. Hier maakt de beeldend kunstenaar muziek.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Manon Uphoff

Lees Interacties

Reacties

  1. Robert Kruzdlo zegt

    18 juli 2022 om 11:42

    In Manon Uphoff’s autopoiesis-poëzie, versmelt zich alles wat was/is, tot één op zichzelf staand levend organisme: de cel. Als levende cel wordt hét boek, van kaft tot kaft, als hét lichaam, hét (de) zelfdenkend lichaam gepresenteerd als een tekstuele afgesloten ruimte.

    De conatus, de levensroes in Uphoff’s wereld is als een zelfdenkende cel, met het unieke systeem van overleven. (De familie.) Hét…behouden van één stabiel en evenwichtig lichaam tegen talloze levensbedreigingen. (Hernia, Covid enzovoorts.)
    Haar talig hoofd zweeft in een enorme bel, waarin ze droomt dat ze zweeft als vliegen in “Le temps perdu”. Manon Uphoff’s autopoiesis-poëzie, in een afgesloten zelfdenkende lichaam dat groter is dan haar IK. Is dit een nieuw naturalisme? Neuro-Art-Language?

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vroeg en laat

’t Knopjen zweeg en hoorde ’t aan;
Maar de middag kwam haar wreken,
Deed heur’ boezem opengaan,
En de volle roos verbleeken.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

SLUIPEIKEN

O wat zijn de bomen prachtig,
die uit de grond zijn opgehaald,
houten delfstof
waaraan kameleonachtig
gave fossielen hangen,
ieder jaar groen, ieder jaar dor.

Waarom wringen zij zich in bochten?
Is de ruimte dan toch
oog van een naald?

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1892 Coenraad van Haeringen
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d