Bij voorkeur begin ik niet nogeens opnieuw over iets waarover tal van verstandige collega’s en vakgenoten zich al terecht boos maakten, maar nu ontkom ik er niet aan. Ik doel natuurlijk op Eveline Aendekerk, directeur van de CPNB, die bij het NOS nieuws aan het woord kwam:

Kijk naar de verplichte leeslijst. Als je niet veel leest en je moet Het bittere kruid gaan lezen, dan worden al je vooroordelen over lezen bevestigd. Dan wordt vrij vakkundig het leesplezier eruit geramd.

Werkelijk alles is fout aan deze uitlating die vooral bedoeld lijkt zich te afficheren als de Wopke Hoekstra van het Literair Bedrijf. Want daar ziet het nog het meeste naar uit. Aendekerks uitlatingen, als directeur van een instelling die geacht wordt het Nederlandse boek te ‘propageren’, zijn zó dom en zó contraproductief dat je heel lang denkt dat er wel een superieur strategisch masterplan achter moet zitten.

Intussen heb ik dus heel lang gedacht.

En ben ik erachter gekomen dat er helemaal geen masterplan is en dat eigenlijk alleen al mijn vooroordelen over Eveline Aendekerk zijn bevestigd. Was zij immers niet het marketinggenie dat lezen vergeleek met het eten van een bakje Cup-a-Soup? Die hippe influencers uitnodigde op het Boekenbal? En een gratis boek verstrekte bij aankoop van een Big Mac? (Ik wist daarvoor trouwens wel een mooie slogan: ‘Word obees, maar lees!’)

Nou ja, dacht ik dan: zolang ze zich maar niet met literatuur bemoeit. Maar die grens is ze nu dus gepasseerd. En hoe! Wat voor totaalmalloot moet je zijn om op het idee te komen om het werkelijk, hartverscheurende, subtiele Het bittere kruid in verband te brengen met ‘leesplezier’? Dat boek gaat godverdomme over de Jodenvervolging, voor wie het niet weet! Wat wordt de volgende clickbait-actie van Aendekerk? Een inkorting en herschrijving van Het Achterhuis voor young adults, in Hedendaags Nederlands En Nu Met Happy End??? Gratis bij aankoop van een Hema-rookworst?

Aendekerk hanteert niet alleen een onverdraaglijk parmantig toontje (leesplezier dat ‘vrij vakkundig eruit geramd’ wordt) maar ze vertelt, er werd al op gewezen, ook feitelijke onzin: zo is er in Nederland geen ‘verplichte leeslijst’. Erger is, ook dat werd gesignaleerd, dat ze met een uitlating als deze alle hardwerkende leraren Nederlands met hart voor hun zaak (en dat zijn er héél veel) ronduit te kakken zet. De discussie over zin en onzin van ‘leesplezier’ wil ik hier niet herhalen.

Wat mij vooral stoort – en dat is veel langer zo – is dat Het bittere kruid zo vaak wordt weggezet als voorbeeld van ‘makkelijk dun boekje voor de leeslijst’. Dit voorjaar herlas ik het voor de zoveelste keer (toevallig voor een college in de Educatieve Master, de universitaire lerarenopleiding dus), en zoals steeds was ik ondersteboven van Minco’s boek. Technisch is het perfect, het is verbijsterend en oneindig subtiel. Ook voor hedendaagse jongeren is het een boek dat pijnlijk invoelbaar maakt wat de Jodenvervolging betekende op ‘microniveau’. Tegelijk kun je het boek ook actueel lezen: over hoe geniepig mechanismen van uitsluiting binnensluipen in een alledaags bestaan. Leesplezier? Nou nee, niet bepaald. Maar wel een leeservaring die iedereen oud én jong zou moeten blijven doormaken.

Misschien ook Aendekerk, want ik geloof er namelijk geen reet van dat ze maar één pagina gelezen heeft van Het bittere kruid.