• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

hoogstens/maximaal

10 augustus 2022 door Jan Renkema 5 Reacties

Verwarwoordenboek vervolg (279)

In het Verwarwoordenboek zijn 600 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Nog steeds worden woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. De aanvullingen worden ook opgenomen in de digitale versie van het Verwarwoordenboek op www.schrijfwijzer.nl.

Wilt u ook een ‘verwarpaar’ behandeld zien? Plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

hoogstens / maximaal          

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar hebben elk hun eigen betekenisaspect. Wel lijkt er sprake van een klein verschil in gebruik. En bij ‘maximaal’ is er soms ook woordsoortverwarring.

hoogstens       op zijn hoogst, maximaal

  • U houdt misschien enkele dagen last, hoogstens een week.
  • De tegemoetkoming bedraagt hoogstens € 134 per maand.

maximaal       zo hoog mogelijk, hoogstens

  • U hebt al maximaal gebruik gemaakt van de regelingen voor kredietvergoeding.
  • De tegemoetkoming bedraagt maximaal € 134 per maand.

Het woord hoogstens werd vroeger wel bekritiseerd als germanisme. Merkwaardigerwijs kwam er geen  kritiek op minstens. Toch is hoogstens minstens even goed Nederlands als het uit het Latijn afkomstige ‘maximaal’.

Beide woorden hebben de betekenis ‘het hoogste punt’. Wel is er een miniem verschil in perspectief mogelijk. Bij maximaal kan het accent liggen op ‘zo hoog mogelijk’; de betekenis die we ook terugzien in ‘maximaliseren’. Bij hoogstens gaat het eerder om ‘het hoogste punt’ zélf. Maar dit verschil doet er vaak niet toe. Daarom is het begrijpelijk dat de woorden door elkaar worden gebruikt.

Toch blijft het dan een uitdaging om een mogelijk verschil op te sporen. Er zijn drie betekenisaspecten die hier de aandacht verdienen.

1. Er is wel gesuggereerd dat het bij maximaal eerder om een schaalverdeling gaat van een minimum naar een maximum, en dat bij hoogstens de tegenhanger ‘minstens’ minder een rol speelt. Maar het blijkt heel moeilijk om dit met duidelijke voorbeelden te bewijzen.

2. Een betere kandidaat is een mogelijk stijlverschil. Hoogstens klinkt velen wat ouderwets of stijf in de oren. Jongeren zouden eerder maximaal gebruiken, met max  als ‘snelle’ verkorting. In een stilistisch veldonderzoekje zou dan ook hooguit moeten worden betrokken als een minder formele variant van hoogstens, en uiteraard ook de varianten op zijn hoogst (net iets minder stijf) en ten hoogste (iets stijver).

3. Een mogelijk derde verschil is interessanter. Bij maximaal verwacht je eerder een precieze aanduiding, zoals op een schaalverdeling (zie ook onder 1). En hoogstens zou dan gemakkelijker gecombineerd kunnen worden met een wat vagere aanduiding. Dus eerder maximaal acht dagen en bijvoorbeeld hoogstens een week. Alweer een aardig onderwerp voor een onderzoekje.

Het woord maximaal laat nog een mooi verschijnsel zien in woordsoortgebruik. Vergelijk de volgende zinnen:

De maximale vergoeding bedraag € 134 per maand.

De vergoeding bedraag maximaal € 134 per maand.

De maximumvergoeding bedraagt €134 per maand.

De vorm maximale is een bijvoeglijke naamwoord: de maximale snelheid. Dit bijvoeglijk naamwoord kan ook als bijwoord worden gebruikt: het tweede voorbeeld. Maar in plaats van een bijvoeglijk naamwoord zien we ook vaak het zelfstandig naamwoord. Dus niet de maximale snelheid, maar de maximumsnelheid (één woord, dus niet zoals in het Engels ‘maximum speed’). Dit verschil in woordsoort roept uiteraard de vraag op of er ook verschil in betekenis is. Het lijkt erop dat maximumsnelheid eerder verwijst naar een vastgestelde richtlijn over de toegestane snelheid, terwijl maximale snelheid eerder wijst op de hoogst mógelijk te bereiken snelheid. In Vlaanderen komt het bijwoord ook als zelfstandig naamwoord voor: Je mag daar maximum 30 rijden. Maar in Nederland gebeurt dat niet of nauwelijks. Mogen we hieruit afleiden dat Nederlanders gevoeliger zijn voor het verschil tussen een bijvoeglijk naamwoord en een bijwoord, of tussen attributief en predicatief gebruik? Nee, nu geen derde suggestie voor nader onderzoek. Wel ben ik benieuwd hoe de Vlaamse lezers van deze rubriek hierover denken.

Nog een laatste detail. Wat zegt u, máximaal of maximáál? Of gebruikt u beide klemtonen, maar dan wel in verschillende situaties? Bijvoorbeeld maximáál waarin u extra emotie wilt uitdrukken. Een helder antwoord op deze vraag zou ik wel een máximáál resultaat durven noemen van de behandeling van dit verwarpaar.

Afbeelding van Waid1995 via Pixabay

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Verwarwoordenboek, woordbetekenis

Lees Interacties

Reacties

  1. Pek van Andel zegt

    10 augustus 2022 om 12:36

    guur/onguur die twee woorden beekenen hetzelfde. Hoe kan dit? Dat is toch verwarrend?

    Beantwoorden
    • Jan Renkema zegt

      11 augustus 2022 om 10:22

      Inderdaad. Zie https://www.schrijfwijzer.nl/taalvragen/verwarwoordenboek/verwarwoord/629/guur-onguur#q=onguur

      Beantwoorden
  2. Rob Duijf zegt

    10 augustus 2022 om 15:22

    Leuke vraag: ik zeg maximáál; ik weet niet beter dan dat normáál is…

    Beantwoorden
  3. inigo zegt

    11 augustus 2022 om 17:36

    Bij hoogstens in een zin als ‘U houdt misschien enkele dagen last, hoogstens een week’ hoor ik een beperkende voorwaarde. Hoogstens, maar ook niet meer dan dat. U dacht misschien wel iets meer en dat zou ook wel gekund hebben, maar nee, hoogstens dat. Bij maximaal (bij mij wisselt het accent afhangend van de context) heb ik die bijgedachte helemaal niet. Maximaal, meer is er niet en meer bestaat niet.
    Voelt iemand met mij mee?

    Beantwoorden
    • Jan Renkema zegt

      24 augustus 2022 om 19:17

      Mooi onderscheid! Ik ga op zoek naar voorbeelden. Dank

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jolanda Kooijmans • Constant

de koeien kauwend en herkauwend in het kikkerbadje
onder de hoge lucht die een zoete pudding is
met ganzen in lange slierten vloekend en tierend
in een groots verband

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LOOPMUIS

Niet eenzamer, maar even eenzaam,
welk huis hij kiest of welke plaats,
zijn poten laten hem niet los,
hij loopt, soms eet hij uit zijn poot,
hij loopt,
tot hij zijn graf haalt, inderhaast.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
16 mei 2025: In contact met collecties

16 mei 2025: In contact met collecties

5 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1947 Renata de Bies
sterfdag
2024 Renata de Bies
➔ Neerlandicikalender

Media

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Nachoem W. Wijnberg

Nachoem W. Wijnberg

11 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

10 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d