Op zichzelf is het haast aandoenlijk hoe Lale Gül in een eigen column in Het Parool (6 augustus 2022) reflecteert op de trieste ontvangst van de vertaling van haar debuutroman Ik ga leven in Duitsland. Het boek bleef namelijk totaal onopgemerkt.

Het is inmiddels een half jaar geleden dat mijn Duitse boek “Ich werde leben” verscheen: de vertaling van mijn Nederlandse debuut “Ik ga leven”. Maar waar mijn boek in Nederland als een mokerslag binnenkwam in de literaire wereld en veel aandacht en bereik genoot, zijn de Duitsers minder happig; ik heb nog geen enkel interview kunnen geven in de krant of in een tijdschrift en ik ben nog geen enkele keer uitgenodigd voor een optreden of lezing. Ook niet nadat ik er zelf om had gevraagd.

Vooral die laatste zin is natuurlijk aandoenlijk en meteen ook illustratief: het draait in Güls literaire wereld om interviews, optredens en lezingen. En om zichzelf natuurlijk – want ze heeft duidelijk geen enkel feitelijk beeld van de werkelijkheid waarin ze zich begaf.

In Duitsland verschenen in 2021 volgens de website Statista 63.929 nieuwe titels. De meest recente cijfers over uit andere talen vertaalde boeken betreffen 2019 (boersenverein.de): toen was het totaalaantal 78.746 nieuwe boeken, 9.164 titels ervan waren vertalingen en 1.9% dáárvan betrof vertalingen uit het Nederlands (grootste vreemde taal is Engels: 63,1%, gevolgd door Frans en Japans (beide rond de 10%).

Nu gaat dit uiteraard over de gehele Duitse boekproductie, dus niet alleen literaire fictie. Maar het totaalbeeld is duidelijk: we hebben het respectievelijk over héél veel en heel weinig. Of anders gezegd: Lale Gül is een heel klein badeendje, dobberend in een immense oceaan.

Zelf heeft ze wel een reden voor de Duitse desinteresse in haar debuut:

Ik benaderde een journalist (ik noem geen namen, dat heb ik beloofd) die zowel in de Duitse media als in de Nederlandse media actief is en legde haar dit voor. Het antwoord was waar ik eigenlijk al bang voor was: “In Duitsland vindt men alles wat negatief is over immigranten of buitenlanders erg gevoelig liggen en daar branden ze niet graag de handen aan

Mijn overzicht over het actuele literaire veld in Duitsland is te beperkt om hier een zinnige uitspraak over te kunnen doen. Maar mijn stellige idee is (weliswaar zonder een anonieme journalist te raadplegen) dat men in Duitsland net zomin bang is voor ophefmakende literatuur als bij ons. Ik denk dat er misschien wel iets anders speelt – afgezien nog van de vanuit Duits perspectief gerechtigde vraag: who the fuck is Lale Gül?

Dat Güls debuut, zoals ze zelf schrijft, ‘als een mokerslag binnenkwam in de literaire wereld’ is slechts ten dele waar. Haar roman roert een maatschappelijk thema aan dat ver buiten het literaire domein veel aandacht kreeg, zelfs een maatschappelijk debat initieerde. Maar het ‘literaire’ is nu juist de pijnlijke plek. Ik ga leven is namelijk vanaf de pathetische kitsch-titel een stilistisch en compositorisch compleet uit het lood hangend boek. Het is te dik, het heeft merkwaardige stijlbreuken, het eerste gedeelte overschreeuwt zichzelf in de ene na de andere stijlfout. Ik ga leven ontbeert alleen ambachtelijk al de literaire superioriteit (een spel van distantie en betrokkenheid ten aanzien van het strenggelovige milieu van zijn jeugd) van Wolkers of het intellectueel gepeins en gewroet erover van Maarten ’t Hart. Het boek heeft voor alles een serieuze strenge eindredacteur gemist, die Gül het ernstige advies had moeten geven om alles nog eens heel heel kritisch te herlezen en vooral heel heel veel te schrappen.

En ik ben bepaald niet de eerste of enige die hierbij stilstaat. Je kunt zeker zeggen dat Ik ga leven als ‘een mokerslag’ is aangekomen. Maar nergens is het opgevat als literaire parel of stilistisch en compositorisch excellerend werk van de eerste orde.

En als je als serieuze Duitse literatuurcriticus dan een boekenaanbod voor je hebt van talloos veel duizenden, dan is de keus, lijkt me, snel gemaakt.