• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Canonieke belevingswereld

19 oktober 2022 door Jos Joosten 1 Reactie

Anna Blaman (midden)

In de zinvolle, prettig doorwakkerende, discussie over de Canon van de Nederlandse letterkunde duikt her en der ook weer, als het om scholieren gaat, de gedachte op dat literatuur moet ‘aansluiten bij de belevingswereld’ en ‘herkenning’ moet bieden. Ik verbaas me erover dat deze fenomenen als progressief en zelfs inclusief worden beschouwd, terwijl er in werkelijkheid een zeer conservatieve kunst- cq. literatuuropvatting uit spreekt.

Van jongsafaan heb ik veel gelezen en ook op de middelbare school pakte ik wat ik pakken kon aan literatuur – zeker toen ik eenmaal wist dat ik Nederlands ging studeren. Het is daarbij nooit – en zeker toen ik eenmaal studeerde – mijn streven geweest ‘herkenning’ te ervaren of aansluiting bij ‘mijn belevingswereld’. Wat literatuur interessant maakte, was juist dat het zich onttrok aan het alledaagse: dat ik mij in de hooggestemde, zware discussies van Anna Blamans Eenzaam avontuur kon storten, de duistere onbegrijpelijke poëzie van lucebert (die Fens tijdens zijn colleges zo rustig en vakkundig opende), of de fenomenale brieven van Gerard Reve. Als provinciale hetero was er voor mij weinig ‘herkenning’ in die epistels, maar vooral érkenning: erkenning van het bestaan van een andere wereld die ook nog eens geniaal geschetst werd. (Ik denk weleens dat dat aspect van baanbrekende literatuur onderschat wordt: Reve was uiteraard van groot belang voor homoseksuelen die zich erkend wisten, maar daar kun je aan toevoegen dat het belang van zijn werk voor niet-homoseksuelen minstens zo groot was.)

Literatuur heeft voor mij altijd de reis naar het onbekende, vreemde en vervreemdende betekend. Dat bezorgde me het plezier van de tekst(en), deed me realiseren dat niets hoefde te zijn zoals het is, en daagde (en daagt) me uit. Herkenning is mij te gemakkelijk.

Dat brengt me tot de canonenquête. Ik denk dat (ook) ik de opzet verkeerd begrepen heb toen ik mijn lijstje invulde. Helaas kan ik mijn antwoorden niet terugvinden, maar ik vermoed met zeer grote zekerheid dat ik de vraag welke werken in de canon horen zeer canoniek beantwoord heb met, ook in mijn geval, Max Havelaar op nummer één (een boek dat ik sinds mijn studie nooit meer (helemaal) herlas) en dan een rijtje met Kapellekensbaan, Verdriet van België, Oeroeg, Mariken van Nieumeghen etc. Niet verrassend, niet baanbrekend, geen recht doend aan diversiteit.

Als een van de verklaringen voor de conservatieve resultaten (die de opstellers zich misschien deels ook zelf mogen aanrekenen) is wel genoemd dat de respondenten misschien niet lang genoeg hebben nagedacht over hun antwoorden.

Dat zou bij mij heel goed het geval hebben kunnen zijn geweest.

Als ik wat langer stilsta bij mogelijke canonkandidaten – dat wil zeggen: die nu ten onrechte niet of laag op de lijst staan – dan denk ik dat ikzelf ook tot een grotendeels andere top tien zou zijn gekomen, met een veel duidelijker maatschappelijke component.

Om te beginnen had ik de onvermijdelijke numero één, Max Havelaar meteen vervangen door Fabriekskinderen van J.J. Cremer. Dat is een boek dat ‘literair’ (compositie, structuur, variëteit in perspectieven etc.) niet in de schaduw staat van Multatuli, maar het is wel het enige Nederlandse literaire werk dat rechtstreeks effect had op politiek en maatschappij. Van Reve zou ik niet De avonden (prachtboek) maar, vanwege het maatschappelijk belang, een van de vroegste brievenboeken op de lijst zetten. De andere twee van de grote drie zou ik schrappen en vervangen door Blamans Eenzaam avontuur en Volg het spoor terug van J.B.Charles, een boek dat doorslaggevend was voor mijn eigen politieke vorming, de naoorlogse Nederlandse geschiedenis (concreet de nasleep van de bezetting) polemisch maar nauwgezet in kaart brengt en als zodanig een stuk maatschappelijk relevanter en zeker urgenter is dan het polemisch gemiezer en gemuis op de literaire vierkante millimeter van zijn aartsvijand Hermans. Van Stefan Hertmans stel ik Naar Merelbeke voor, dat stilistisch en qua wereldbeeld veel interessanter is dan Oorlog en terpentijn ((mooi boek) maar dat het op de lijst staat lijkt me enigszins ingegeven door de waan van het decennium). In deze lijn Rachels rokje van Charlotte Mutsaers. Uiteraard horen Het bittere kruid en Oeroeg in de top tien. En zeker niet ontbreken mag Omega Minor van Paul Verhaeghen, een roman die in 2004 al werd uitgeroepen tot hét boek van de 21ste eeuw – en dat is vooralsnog niet helemaal onterecht. Ten slotte Bezonken rood van Jeroen Brouwers, vanwege het maatschappelijk debat dat het opleverde, zowel over de nasleep van Indonesië als zeker ook vanwege cruciale vragen die het boek oplevert rond literatuur en werkelijkheid in bredere zin.

Zo. Hierbij dus de enig juiste canonieke top tien, en ik kan het weten want ik heb hem zelf samengesteld. Of om het misschien wat minder cru te stellen: ik realiseer me dat dit lijstje waarschijnlijk meer over mij zegt dan over de Nederlandse letterkunde.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: canon, letterkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. bertram mourits zegt

    20 oktober 2022 om 11:47

    Ik was het er niet mee eens toen het op Facebook stond, en nu het hier staat ben ik het er nog steeds niet mee eens… Als de hele wereld is ingericht op wie jij bent, hoef je in literatuur geen herkenning te zoeken.
    Als je een witte heteroseksuele man bent (niet gaan zuchten, dat telt nog steeds), is de Nederlandse maatschappij op jou (en dus ook op mij) ingericht. Katholiek, middenstand, agrarische achtergrond: het zijn details.
    Maar als je omgeving je het gevoel geeft dat je er niet past, alleen een bijrol kan vervullen, kan literatuur die functie wel degelijk hebben. Het gaat daarbij niet om letterlijke herkenning maar om de mogelijkheid je in een literaire wereld te kunnen projecteren, daar jezelf te kunnen zien. (In jeugd- en adolescentenliteratuur is het misschien nog wat belangrijker, maar je dat je Remco Campert is wel een treffend voorbeeld: niets is makkelijker voor een burgerlijk opgevoede, katholieke jongen om je in dat werk in te leven.)

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d