consequent / consistent

Verwarwoordenboek vervolg (293)

In het Verwarwoordenboek zijn 600 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Nog steeds worden woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. De aanvullingen worden ook opgenomen in de digitale versie van het Verwarwoordenboek op www.schrijfwijzer.nl.

Wilt u ook een ‘verwarpaar’ behandeld zien? Plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

De woorden worden wel door elkaar gebruikt, maar er zijn verschillen in betekenisnuancering.

consequent / consistent

De woorden worden wel door elkaar gebruikt, maar toch verschillen ze in betekenis.

consequent     als gevolg van het voorafgaande, in overeenstemming met;

ook: steeds, voortdurend

• Het is zaterdagmiddag en ik probeer heel consequent te zijn: de kinderen mogen overdag niet op de iPad.

• Geen prik willen, maar wel aanspraak maken op zorg bij besmetting, dat is niet consequent.

• We zijn er trots op dat ons bedrijf consequent hoog blijft scoren.

consistent       vrij van innerlijke tegenspraak, in overeenstemming met wat vooraf gaat en/of volgt, met elkaar kloppend

• Overheidsbeleid moet consistent zijn. Je kunt niet het openbaar vervoer afknijpen als je de files wilt tegengaan.

• Dat vind ik niet consistent: jullie eten vegetarisch, maar jullie laten je kinderen vrijuit snoep eten.

Het is wel begrijpelijk dat deze woorden door elkaar worden gebruikt. Als iets het gevolg is van het voorafgaande (de betekenis van consequent), is er geen tegenspraak. En dan kom je dicht bij consistent in de betekenis ‘met elkaar kloppend’. Toch is er een makkelijk aanwijsbaar verschil. In consequent vloeit iets voort uit het voorafgaande. In consequent zit het Latijnse woord ‘sequens’: dat wat volgt. Bij consistent gaat het erom of iets past bij iets anders. In consistent zit een Latijns werkwoord voor ‘staan’, dus of iets stevig staat en niet zomaar omvalt. Zie voor het verschil tussen consequentie en gevolg elders in het Verwarwoordenboek.

Kun je consistent zijn en tegelijk ook inconsequent? Ja dat kan. Een politicus die de democratie als basisbeginsel onderschrijft, is consistent wanneer hij een pleidooi houdt om nieuwe partijen te toetsen op het democratisch gehalte. Maar zo’n politicus is vervolgens inconsequent wanneer hij wil gaan regeren met een partij die in noodgevallen de democratische rechtsstaat opzij wil zetten. En kan het ook andersom? Een combinatie van inconsistent en consequent? Ja zeker. Er zijn ook politici van wie je het gedrag kunt omschrijven als consequent inconsistent. Hier zien we consequent in de betekenis ‘voortdurend’ en inconsistent (grillig, veranderlijk, zonder innerlijke samenhang). U vraagt misschien naar voorbeelden van politici? Nee, deze rubriek gaat over taal.