• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

‘Symbol of beneficence, beast of atonement’

30 december 2022 door Marie-José Klaver 2 Reacties

Tot en met 31 december publiceert Neerlandistiek iedere dag een beschouwing over de Duitse en Engelse vertaling van De avonden van Reve.

De avonden in vertaling (9)

Mascotte Het Konijn in het Olympisch Stadion in Amsterdam. Foto: KNVB/Nationaal Archief.

Het speelgoedkonijn dat Frits van Bep Spanjaard leent, straft, streelt, kust, toespreekt en in zijn broek stopt, symboliseert volgens Paul Rodenko zowel het seksuele als het religieuze in De avonden.  ‘Symbool der zachtmoedigheid, dier der verzoening’, mompelt Frits over het konijn, terwijl hij in de spiegel kijkt. Misschien symboliseert het pluchen dier ook Frits zelf.

Mooi is dat in Jürgen Hillners vertaling het binnenrijm overeind blijft en Sam Garretts vertaling een aliteratie bevat die bij Reve ontbreekt. Mooi bij Garrett vind ik ook het Bijbelse ‘beast’ dat uitstekend past bij de symbolische lading van het konijn en de religieuze film De groene weiden die Frits met zijn vriendengroep in dit hoofdstuk kijkt.

,,Symbol der Sanftmut, Tier der Versöhnung.’’

“Symbol of benificence, beast of atonement.”

‘Het is hier vanavond ongelooflijk melig’, zegt Frits over de stemming bij Bep in de uren voordat de vriendengroep naar de bioscoop vertrekt. ‘Melig’ in combinatie met humor betekent ‘flauw’ of ‘flauw-grappig’ (Van Dale). Hillner maakt van melig ‘öde’, dat ‘wenig Gehaltvoll’ betekent (Duden). Dat is een mooie vertaling omdat de gesprekken en grappen inderdaad weinig niveau hebben, wat een paar keer door Joosje afkeurend wordt opgemerkt. Garrett vertaalt ‘ongelooflijk melig’ met ‘exceeding stale’. Hij vergeet van ‘exceeding’ een bijwoord te maken. Hij verandert de hele zin een beetje:

“The atmosphere here this evening is exceeding stale.”

De toevoeging ‘atmosphere’ is eigenlijk overbodig omdat het heel duidelijk is dat het Frits om de sfeer in het gezelschap gaat. De niveauloosheid van de grappen wordt hem op een gegeven moment zelfs te gortig en hij verzint een excuus om even een ommetje te kunnen maken.

De door Jaap verzonnen ziekte ‘het genabbi’ leidt tot twee mooie vertalingen: ‘die Genabba’ en ‘ocular genabbi’. Hillner houdt zich aan de regels van de Duitse woordvorming die bepalen dat leenwoorden die op een -a eindigen vrouwelijk zijn en Garrett maakt van genabbi meteen een oogziekte.

Het n-woord op herhaling

Consequent met het n-woord is Sam Garrett niet in The Evenings. In het negende hoofdstuk, dat zich afspeelt op 30 december, gaan Frits, Bep, Eduard, Jaap en Joosje naar De groene weiden in de Lantaarn, een film uit 1936 over zwarte gelovigen in de Verenigde Staten die Frits tot tranen toe roert. In de passage over de film vertaalt Garrett het Nederlandse n-woord met het Engelse. Jürgen Hillner doet hetzelfde in het Duits. Hillners vertaling van De avonden verscheen voor het eerst in 1988 en werd herzien in 2013. Garretts vertaling verscheen voor het eerst in 2016. In Nederland wordt al sinds de vroege jaren 2000 gediscussieerd over het n-woord. In 2009 verscheen in NRC een invloedrijk stuk van Anousha Nzume over het woord. De keuze voor het n-woord in een vertaling is dus waarschijnlijk een bewuste geweest, en valt ook te verdedigen omdat Reve het woord ook gebruikte.

Claustrofobie

De angst die Frits voelt als in zijn droom een pakket met een lijk wordt bezorgd, dat misschien nog leeft en even lang is als hijzelf, is bij Hillner iets sterker dan bij Reve. ‘Ihm begann Angst und Bange zu werden’, luidt de Duitse vertaling van ‘Hij begon bang te worden.’

‘Angst und bange’ – volgens Duden worden beide woorden met een kleine letter geschreven in de uitdrukkingen ‘angst und bange werden’ en ‘angst und bange sein’ – staat voor een sterke angst, en ook voor claustrofobie. In een etymologische verklaring in het online woordenboek Wiktionary gebruikten de oude Germanen angst und bange als ze zich benauwd of ingesloten voelden. Dat gevoel heeft Frits misschien ook als hij geconfronteerd wordt met het lijk dat in bruin pakpapier is gewikkeld en nooit meer het huis mag verlaten. De Engelse vertaling van ‘angst und bange’ is volgens Wiktionary ‘to be worried to death’. Zo vertaalt Garrett Frits’ angst overigens niet. Hij kiest voor ‘He began to be afraid’.

Dat Frits die nacht droomt van lijken die misschien nog leven is niet vreemd. Een deel van de ‘melige’ conversatie voor de film ging immers over mensen die levend begraven werden. Tot in de kleinste details beschrijft Eduard Hoogkamp hoe deze lijken worden aangetroffen.

‘Er zijn wel lijken opgegraven, die helemaal dubbelgevouwen lagen. Of op de knieën. Hadden zich schrap gezet tegen de deksel.’

Ralf Grüttemeiers interessante interpretatie van Frits’ dromen in het eerste nummer van Nederlandse letterkunde (februari 1996) sluit mooi aan bij de Duitse vertaling. Volgens Grüttemeier wijst de lengte van het pakket erop dat Frits bang is dat hijzelf de dode is. Zijn dromen houden hem een spiegel voor. Deze interpretatie is eenvoudig uit te breiden. In de uren voor de film kreeg Frits het zo benauwd dat hij naar buiten moest.

‘Ik moet weg’, dacht Frits. ‘Even naar buiten, kracht verzamelen.’

Dat Frits zijn rug niet kan buigen kan te maken hebben met de verkrampte lijken die probeerden uit het graf te komen, en naar de consistentie van het verpakte lichaam, dat slap wordt en aan de einden naar beneden buigt, wordt al vooruit gewezen in de gesprekken over ontbindingsgassen, rotting en mummificatie.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel

Lees Interacties

Reacties

  1. Rob van Kan zegt

    30 december 2022 om 08:15

    “Hij vergeet van ‘exceeding’ een bijwoord te maken.” Misschien bedoelt hij het hier als werkwoord: de atmosfeer ontstijgt de oubolligheid.

    Beantwoorden
    • Marie-José Klaver zegt

      30 december 2022 om 09:23

      Zo zou je de zin ook kunnen lezen inderdaad, waarmee Garrett nog verder van de originele tekst verwijderd raakt.

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vroeg en laat

’t Knopjen zweeg en hoorde ’t aan;
Maar de middag kwam haar wreken,
Deed heur’ boezem opengaan,
En de volle roos verbleeken.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

SLUIPEIKEN

O wat zijn de bomen prachtig,
die uit de grond zijn opgehaald,
houten delfstof
waaraan kameleonachtig
gave fossielen hangen,
ieder jaar groen, ieder jaar dor.

Waarom wringen zij zich in bochten?
Is de ruimte dan toch
oog van een naald?

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1892 Coenraad van Haeringen
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d