Ik ben een verklaard spelling-anarchist. Ik geloof dat er weinig rationele argumenten zijn voor het huidige spelling-regime, voor de absurditeit waartoe de spellingwet ons heeft geleid: afspraken over de precieze spelling van zo’n beetje ieder woord dat je bedenken kunt, een myriade van uitermate gedetailleerde regels over alle mogelijke situatie waarin ieder zich zou kunnen begeven. En dat alles wordt geschraagd door heel povere argumenten: dat er zonder al die gedetailleerde regels ooit ‘verwarring’ zou kunnen bestaan, bijvoorbeeld, of dat het zo ‘onverzorgd’ is om je niet aan al die esoterische regels te houden.

Ja, want het woordbeeld! Maar als dat woordbeeld zo sterk is, waarom leidt dat dan niet automatisch de hand van de schrijver! Ja, maar verzorgd! Maar hoezo is het ‘verzorgd’ om je te houden aan willekeurige regels van een spellingcommissie? Ik heb daar nog nooit iemand een antwoord op horen geven.

Verzet

Iedereen moet schrijven zoals ze dat zelf wil, dat zeg ik. Dat leidt zeker niet tot enorme chaos, precies vanwege dat woordbeeld. Je ziet weleens een aanhanger van een strak spellingregime de spot drijven met mijn standpunt door dan te schrijven: ‘Oow mar dan mach idereen dus sgreive zoas zei zelluf wil!’ Maar het is feitelijk heel lastig om zo te schrijven, het is veel gemakkelijker om zo te schrijven zoals iedereen schrijft. Zoals ik nu doe, dus.

Nu kreeg ik gisteren het verzoek van een jonge leraar in opleiding om te vertellen wat ik eigenlijk vind van spellingonderwijs: “Moet spelling volgens u meetellen bij Nederlands én andere vakken, en moet hier onderscheid worden gemaakt in het beoordelen hiervan bij toetsen en verslagen?”

Ja, wat vind ik?

Het grote dilemma is dat een groot deel van de samenleving in de greep is van de illusie dat spelling er wél toe doet. Ik heb hier bijvoorbeeld al tientallen keren het standpunt beschreven dat ik hierboven inneem, maar ik heb niet de indruk dat veel mensen er iets van begrijpen. Nog steeds word ik gewezen op allerlei ‘fouten’ in mijn spelling door mensen die denken dat ze me hierdoor op iets gewichtigs wijzen, iets wat ik natuurlijk wel snel zal willen ‘verbeteren’. Omdat ik ooit de spellingregels heb geleerd én een woordenboek kan hanteren, kan ik desgewenst ook een tekst afleveren waarin al die ‘storende’ fouten niet staan, en zo ontkom ik dus aan de sociale stigma’s die ik eigenlijk onzin vind. Bovendien: inmiddels ben ik hoogleraar Nederlands, dat ik ‘fouten’ laat staan, is een daad van verzet. Ik kan het me permitteren.

Bestendigen

Maar hoe zit het met al die leerlingen die het zich niet kunnen permitteren? Die later de maatschappij in moeten en daar dan mogelijk genadeloos worden afgerekend op ‘fouten’ die zouden laten zien hoe ‘slordig’ of ‘onaangepast’ ze zijn?

Er moeten dus twee dingen tegelijk gebeuren: die leerlingen moeten zich kunnen handhaven in de huidige samenleving. Tegelijkertijd moet de samenleving veranderen. Ze moeten leren hoe ze desgewenst min of meer ‘vlekkeloos’ kunnen schrijven, en tegelijkertijd dat het onzin is om mensen af te rekenen op ‘vlekken’. De huidige generatie is hopelijk de laatste die dit allemaal nog moet leren omdat een volgende – die natuurlijk wel moet leren hoe woorden gemiddeld geschreven worden, dat de meeste mensen trein schrijven en niet trijn, maar dat is materiaal in groep 3 –verder niet meer moet worden lastiggevallen met deze onzin.

De manier om dit te bereiken? Goede lessen over spelling bij Nederlands. Iets over waarom het zinnig is je aan de meerderheid aan te passen, maar vooral ook iets over dat er geen correlatie is tussen iemands spellingvaardigheid en diens taalgevoel of algemene intelligentie. Vooral moeten ze leren waarom ze dit moeten leren: omdat andere mensen dit nu eenmaal belangrijk vinden. Het is handig als je het kan, en vooral als je weet hoe je het moet opzoeken. Maar je kunt veel beter tijd besteden aan het ‘verzorgen’ van heel andere aspecten van je taal.

In de andere lessen Nederlands, en in andere lessen voor andere vakken, kunnen docenten aanstrepen wat ze mis zien gaan. Dat fout te rekenen of weigeren een examen met ‘fouten’ na te kijken, lijkt me de misverstanden die er rondom spelling zijn alleen te bestendigen.

Je kunt meediscussiëren over dit onderwerp op ons forum