Rook een saffie onder de hazelaar

Waarom gedichten van Elmar Kuiper lezen?

Ik lees misschien wel het liefst gedichten die taalbonbons zijn. Gedichten van Elmar Kuiper bijvoorbeeld, van wie vandaag de negende bundel verschijnt, Blauwe hanen. Het is Kuipers derde bundel in het Nederlands, de overige zijn geschreven in het Fries. Tegelijkertijd lijkt de bundel wel een debuut, zo fris en enthousiast als Kuiper lijkt te zijn, over de taal en over de vormen. Ieder gedicht is weer anders – er zitten prozagedichten bij en gedichten die er dun en ijl uitzien of waarvan de grafische vormgeving heel belangrijk is – en toch hebben ze allemaal met elkaar te maken.

Kuiper is een dichter van woorden én van bundels. Vroegere bundels hadden vaak titels die bestonden uit een opvallend woord. Stienkeal. Hiemsiik. Het tweewoordige Blauwe hanen is daarmee al wat frivool, maar hier heeft ieder gedicht wel een paar, en vaak botsen ze op elkaar binnen één regel.

JE VERGEET TOCH NIET

haal je schouders op. plak een pleister op het goede oog.
rook een saffie onder de hazelaar. hoor je de droge blaf

van de reebok? kijk niet zo moeilijk. alles is oké. de zwarte
vogel doet zijn snavel open en hijgt. hoog boven je verwaaien

windveren. recht je rug. de aarde rimpelt, kraaienpoten
zwermen uit, meerkoeten vreten het laatste gras.

het laat je onberoerd. tuur naar het firmament. tot ziens.
je vergeet toch niet wie je was: het ventje dat eieren

uitblies, kleipijpjes schoonspoelde, het karkas
van een varken opgroef, mij vergaf.

Alles is goed voor wie van woorden houdt: verwaaien, windveren, onberoerd, karkas. En dan vooral de (halve) regel waarin twee woorden die elkaar nog nooit eerder hebben ontmoet op elkaar botsen: ‘rook een saffie onder de hazelaar’. Het geeft een schokje in je hoofd om zo twee delen van je hersenen – het deel waar saffie slaapt en het deel waar hazelaar gehuisvest is – ineens met elkaar in contact te voelen kpmen. Een lekker schokje, als je gevoelig bent voor dat soort dingen.

Tegelijkertijd is Kuiper een dichter van bundels. Ook op dit niveau wordt de structuur voor een belangrijk deel gemaakt door woorden: woorden die steeds weer opduiken in allerlei gedichten, in steeds weer andere contexten. Professor. Baviaan. Tsjoch.

Wat dat betreft is Blauwe hanen echt een geslaagde doos bonbons, waarin in ieder chocolaatje nieuwe smaken gecombineerd worden, terwijl tegelijkertijd sommige smaken terugkeren in verschillende omhulsels. Dat alles gebracht met grote bravoure van een dichter die al negen bundels achter zich heeft, maar nog in vuur en vlam lijkt te kunnen staan voor ieder woord.