• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Een biograaf die wil dat zijn onderwerp altijd gelijk had

27 april 2023 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

In een week als deze wordt Karel van het Reve node gemist: de week waarin Vladimir Kara-Moerza voor 25 jaar in een Russische cel verdwijnt vanwege kritiek op Poetin in het algemeen en de oorlog in Oekraïne in het bijzonder. Dat is de langste gevangenisstraf die iemand ooit in Rusland heeft gekregen voor dissidentie. Van het Reves grootste daad was: zich inzetten voor de Russische dissidenten van zijn tijd. Iemand als Andrej Amalrik had enorm veel te danken aan Van het Reve en het is in het algemeen echt niet overdreven om te zeggen dat Van het Reve zich als correspondent van Het Parool in Rusland met grote moed zich heeft ingezet voor de wereldwijde bekendheid van de dissidenten.

Eerlijk gezegd viel het boek dat Willem Melching schreef over deze door en door fatsoenlijke man, De zelfdenker, me tegen. Het is feitelijk vooral in het lange deel na de jeugd van Van het Reve – en die jeugd is al vrij uitvoerig gedocumenteerd, ook omdat hij deze natuurlijk deelde met een al even beroemde broer – vooral een lange samenvatting van de geschriften van Van het Reve. Aan het begin van zijn Geschiedenis van de Russische literatuur verklaarde die zelf dat literatuurgeschiedenissen anders dan gewone geschiedenisboeken natuurlijk overbodig zijn – de Slag bij Nieuwpoort kun je alleen meemaken in een geschiedenisboek, maar Oorlog en Vrede kun je ook zelf lezen, daar heb je geen Geschiedenis van de Literatuur voor nodig.

Maar dit geldt a forteriori voor De zelfdenker. Het werk van Van het Reve is uitgegeven in een Verzameld Werk, dat misschien niet van de hoogste standaard is, maar toch beter dan wat er bestaat voor bijvoorbeeld zijn broer. Je kunt de Geschiedenis van de Russische literatuur ook zelf lezen, daar heb je niet Melchings samenvatting voor nodig. Die Geschiedenis is bovendien geestiger geschreven dan dit boek dat alleen af en toe opveert als Van het Reve zelf aan het woord komt.

Kwast

Biografisch gebeurt er om te beginnen bijna niets. Over Van het Reves relatie met zijn vrouw Tini komen we bijna niets te weten – ja, dat ze samen op vakantie gingen, en samen een cursus Russisch maakten voor de Teleac. Het enige deel van Van het Reves leven waarover Melching echt nieuwe dingen heeft te melden is het jaar in Amerika dat het gezin Van het Reve op kosten van de Rockefeller-stichting heeft doorgebracht. Maar dat was een jaar waarin het gezin een beetje reisde, Van het Reve stukjes schreef voor de krant en bibliotheken bezocht om Russische literatuur te lezen. Je moet wel een heel grote fan zijn om heel blij te zijn met die onthullingen.

Ook de relatie met Gerard wordt niet echt uitgediept. Het is duidelijk dat die relatie heel ingewikkeld was en bestond uit stekeligheden over en weer, maar verder wordt uit De zelfdenker vooral duidelijk dat Melching in dezen op de hand van Karel is, omdat hij Gerard maar een onbetrouwbare kwast vindt. Wat was nu precies de verwantschap tussen de twee in persoon en in het werk? Hoe kunnen we verklaren dat uit dezelfde marxistische oorsprong een aanhanger van de Roomse Kerk én een al even devote aanhanger van de Kerk van de Rede voortkwam? Het zou aardig zijn als iemand eens een vergelijkende analyse maakt van beide oeuvres om die in elkaars perspectief te plaatsen.

Misgunnen

Nu was Van het Reve ook vast niet gecharmeerd geweest van allerlei onthullingen over zijn privé-leven, maar ook op ander vlak ontbreekt er context of verdieping. Een van de opvallende aspecten van het essayistisch oeuvre is hoeveel raakvlakken er zijn met Popper. Niet alleen wordt diens wetenschapsopvatting in grote lijnen al verdedigd in Het geloof der kamaraden, toen Van het Reve naar eigen zeggen nog nooit iets van Popper gelezen had, ook op politiek vlak waren er grote raakvlakken, in de afkeer van Grote Ideologieën en de liefde voor de redelijkheid en de kleine stapjes. Hoe valt dat nu precies te verklaren? Hing het in de lucht? Had de ‘zelfdenker’ stiekem toch eerder Popper gelezen dan hij toe wilde geven? Stootten beide mannen bij toeval op dezelfde waarheid? En wat zou Popper hebben gevonden van Van het Reves malle aanval op de evolutietheorie, door Melching verdedigd als een aanval op de ‘populair-wetenschappelijke visie op de evolutietheorie’.

Een nadeel van het boek is ook dat Melching wil dat Van het Reve in alles gelijk had. Dat is ook een bezwaar van deze biografie: hij is wel erg weinig kritisch. Ik wil best geloven dat Van het Reve in wezen een door en door fatsoenlijke man was, maar dat hij tegen schrijverssubsidies was omdat je best ‘in de avonduren kon schrijven’ terwijl hij zelf een baan had waarin hij vermoedelijk alle tijd nam om te schrijven. Je had bij Slavische talen indertijd zo weinig studenten dat decanen de opleiding nu vanwege gebrek aan macrodoelmatigheid zouden sluiten, en tijdens zijn hele carrière heeft Van het Reve maar twee promovendi gehad. Was dat niet ook een vorm van, vrij royale, schrijverssubsidie? Waarom dat dan aan anderen misgunnen?

Melchings boek is niet de eerste biografie – zelf laat hij zich nogal laatdunkend uit over die van Ger Verrips. Maar het is hopelijk ook niet de laatste.

Willem Melching. De zelfdenker. Karel van het Reve 1921-1999. Amsterdam: Prometheus, 2023. Bestelinformatie bij de uitgever.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 20e eeuw, biografie, Karel van het Reve, letterkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Lieneke Frerichs zegt

    28 april 2023 om 16:17

    De nieuwe biografie van Karel van het Reve heb ik nog niet onder ogen gehad en Marc van Oostendorps oordeel laat ik dus aan hem. Maar als verantwoordelijk hoofdredacteur wil ik wel protesteren tegen de merkwaardige en suggestieve formulering, dat de zeven delen met zijn ‘Verzameld werk’ misschien niet aan de hoogste standaard voldoen, maar toch beter zijn dan gemiddeld. Waar slaat dit op? En wat mag die ‘hoogste standaard’ dan wel zijn?

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      29 april 2023 om 06:36

      De wetenschappelijke.

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Margriet Westervaarder • gelegen in een nest

gelegen in een nest
van dons en klein venijn
de takjes dagelijks herschikt
zacht mos en doornig groen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ALSOF IK ER NIET GEWEEST BEN

Ik stel er prijs op na ergens gelogeerd te hebben geen sporen achter te laten. Zo wordt logeren een soort inbreken – trouwens, het hele bestaan lijkt er op.

Bron: Barbarber, september 1969)

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1830 Eelco Verwijs
sterfdag
1989 Willem Beuken
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d