• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De boer als kannibaal, hekeling voortgezet

4 juli 2023 door Peter Altena Reageer

Jacob Eduard de Witte liet liever niet met zich spotten. In het anonieme pamflet Als u een ezel schopt, wie zal uw rechter zyn?, waarover ik hier eerder schreef (hier en hier), werd De Witte geportretteerd als een wraakzuchtig idealist: de boeren waren geen Arcadische modelburgers, maar nors en argwanend in hun contacten met de burgers en dat zette hij de boeren betaald. 

De Witte antwoordde met een pamfletje getiteld Antwoord den zot na zyne dwaasheid; Op dat hy in zyne oogen niet wys en zy. Het kwam uit in Den Bosch bij de Weduwe C.A. Vieweg en Zoon. In het voorwerk schreef De Witte dat zijn repliek geschreven was in Oss, ‘den 8 Mey 1792’. Van het pamfletje zijn slechts weinig exemplaren overgeleverd.

De Witte portretteerde zich als een gekweld mens. Hij was een ‘publicq schryver’ en wat hij schreef werd nu eenmaal gelezen en gekritiseerd: ‘Die aan den weg timmert heeft veel beziens’. Nu was hij het slachtoffer van een ‘naameloozen schotschryver’, die hem ‘op een laffe en kwaadaartige wyze’ had geattaqueerd. En dat terwijl zijn bedoelingen zo goed waren: hij had ‘myne verlichtere Medestervelingen’ alleen maar willen aansporen neer te zien op ongelukkige natuurgenoten.

Hij moest erkennen dat er op het platteland hier en daar wel beschaafde lieden woonden, maar ‘over het geheel genoomen, en hier op durf ik de uitspraak van alle onzydigen inroepen, blyf ik ’er by, dat zy dom, onbescheiden, onrein, twistzoekende en zonder vast karakter zyn’. In tegenstelling tot de anonieme opponent wilde De Witte over de boerenstand de waarheid zeggen en niet de ‘strooppot’ hanteren.

De Witte deed wat nieuwe duiten in het zakje. In het land van de contente mens viel de boer uit de toon: wie had er ooit een boer gezien ‘die met zyn staat te vreeden was, en niets op zyne Regeering, noch op de lasten die hy verplicht was op te brengen te bedillen hadt?’ 

Hij sprak verder over de gewelddadigheid van de boeren:

gaa slechts, als het u lust, aan de deur eener Roomsche Kerk ten platten landen alhier staan, en by het uitgaan derzelve zullen u de menigvuldige afschuwelyke sneeden en kerven op de aangezichten der Landlieden overtuigen, dat ook de Brabandsche boeren der cannibaalen noch in het zuipen noch in het sneiden en slaan behooren toe te geeven

De Witte betichtte zijn tegenschrijver van partijdigheid: het schortte hem aan ‘menschenkennis’: ‘Uwe menschenkennis is zeer diep; zoo diep als een soepbord!’ In het bijzonder zijn ‘Heimziekte’ had hem Brabant in te warme termen laten schetsen, de tekorten zag hij niet.

In november maakte De Witte zich uit de voeten. Halsoverkop verliet hij Oss. Op 5 november ‘kwam de dienstmaagd van Witte de sleutel van zijn huis op het raadhuis brengen, met mededeeling dat hij des nachts, met pak en zak was weggegaan’. Of hij bij zijn nachtelijke vlucht ook door de rieken van gekrenkte boeren werd opgejaagd, is onbekend.

Later herinnerde hij zich in geschrifte niets van zijn dagen in Oss. Hoe, wat er precies in Oss rond De Witte gebeurde, is vooralsnog onbekend. Maar dat hij in Oss zat, is zeker. En dat er meer te vertellen is, is dat ook.

Dit stuk verscheen eerder op het blog van de Stichting Jacob Campo Weyerman

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: 18e eeuw, Jacob Eduard de Witte, letterkunde, pamfletten

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Anouk Smies • Ik ben geen natuurlijk persoon

Elk antwoord dat niet uit het hart komt
heet geleende kennis en vervalt
Ik draag alleen bij
aan de wereld die ik verlang

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Als in de verte de zee zich verliefd toont,
heldere golven steeds nemen elkaar,
denk ik vol spijt aan het plein waar mijn lief woont:
zeeheldenbuurt waar geen viking meer vaart.

Bron: datering: 1948-1955; postuum gepubliceerd, in Tijdrovertje, 1992

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Sonja Witstein
sterfdag
1997 Herman de Coninck
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d