• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Ontwaakt, verworpenen

20 oktober 2023 door Marc Kregting Reageer

In Bea Vianens roman Sarnami, hai (1969) viel me een lidwoord op. Het komt tweemaal voor, vlak na elkaar, bij het achttienjarige personage Radj. Dat hij nog ‘een werk’ moet zoeken en dat hij ‘een werk’ heeft gevonden.

Onnadenkend gewend ben ik dit substantief aan te treffen zonder lidwoord. Wie buiten de arbeidsmarkt staat, zoekt en vindt ‘werk’. Dan is dat ‘een baan’ of, zoals dat in België dikwijls heet, ‘een job’. Dat biedt enige vastigheid, idealiter in loondienst. Vanuit die waarborg, of omdat ze gepensioneerd zijn, werpen sommigen zich op zogeheten vrijwilligerswerk. Daar staat geen geld tegenover dat Radj nodig heeft.

Wie inkomsten wenst kan ook iets tijdelijks doen. Het kortst duurt naar mijn gevoel ‘een klus’. Zoals in het kinderspreekwoord Een heitje voor een karweitje, waarvan het voortbestaan niet aan de euro hoeft te kleven. Naar mijn gevoel nemen de betaalde uren toe, en worden ze minder fysiek, bij ‘een opdracht’. Die strekt zich uit van de privé- tot de publieke sector, en voedt kunstenaars tot en met consultants.

Consultants zijn wel tovenaars. Richard Sennett toonde in De cultuur van het kapitalisme hoe zij met schaalvergrotende aanpassingen een bedrijf op zijn kop kunnen zetten door lage functionarissen er als eersten uit te laten vliegen – vast blijkt los. En het bedrijf draait er vaak stroever van, omdat deze mensen, als het ware op klusniveau, kennis en ervaring hebben opgedaan die lastig in te huren zijn. Ook liet de Amerikaanse socioloog zien dat zij een relatief smal netwerk hebben, terwijl hun leidinggevenden door een informeel vangnet altijd wel weer ergens aan de bak komen zonder zich te hoeven binden – het cliché van kosmopolitisme.

Een tweede paradox. Losse opdrachten, gevoegd aan een deadline, worden meestal achter elkaar vervuld. Maar het is helaas niet uitzonderlijk dat sommige vaste klussen of baantjes dagelijks naast elkaar moeten worden uitgevoerd om een bestaansminimum te garanderen. Geen wonder dat neoliberale deelname gefundeerd is op de geloofsbrieven van flexibiliteit en creativiteit.

De term ‘schijnzelfstandige’ laat ik maar even voor wat hij is, om nog te kunnen verwijlen bij Vianens ‘een werk’. Ik vond het prachtig dat te lezen, dacht even aan Leopolds ‘een sneeuw’, totdat ik besefte dat de omstandigheden zoals Sarnami, hai ze beschrijft onrooskleurig zijn. Vast of tijdelijk werk, alles dient om te overleven. Weer dat bestaansminimum, een begrip dat mensenrechten aanroept.

Fictionaliteitsprincipe

Ongemakkelijk geworden snelde ik naar de digitale Van Dale. Daar blijkt het lemma ‘werk’ zestien betekenissen te genereren. Ik heb ze ademloos gelezen en meen dat een woordenboekenmaker geen rust krijgt. Wat zal er bijvoorbeeld gebeuren met geschoold, ongeschoold werk (‘waarvoor je wel, resp. geen vakopleiding gevolgd hoeft te hebben’), ook wegens het steeds impopulairdere vak van politicus?

Als heiden waren de werken Gods mij bekend, maar op mijn oude dag leer ik dat het werk des vlezes een ongelooflijk eufemisme is geweest. Ontroerend in die categorie dunkt me het zwarte werk, dat allicht met wat sublieme huiver verwijst naar doodskisten omdat die zwartgelakt waren. Uit Jos de Muls Paniek in de polder had ik nota bene begrepen dat je in sommige culturen professionals kunt inhuren om bij het graf van familieleden te huilen.

Volgens mij heet dat laatste outsourcing, in dit geval van emoties. Van Dale herinnert eraan dat je ook lichaamsbeweging kunt outsourcen. Hoe relaxed rept de eerste betekenis immers van de bal het werk laten doen. En de laatste betekenis doet aan outsourcing van precisie, aan het eind van een opsomming: naam, geboortedatum, adres, telefoonnummer, dat werk.

Vlak daarvoor meende ik het onbepaalde lidwoord van Bea Vianen verklaard te zien. Bij de vijftiende betekenis van werk valt te lezen: ‘SR baan, betrekking’. De afkorting in kapitalen slaat op Surinaams-Nederlands. Doordat Vianen ‘een werk’ tweemaal gebruikt in de directe rede, vergroot ze zowel de levendigheid als authenticiteit. En ik ben nu toch wat geruster geworden voor Radj. 

Bovendien is Sarnami, hai een roman, die we stoelen op een fictionaliteitsprincipe. Refererend aan de wereld daarbuiten passeerde onlangs echter een woord dat mijn kennis op losse schroeven zette: ‘flexnomaden’. Het blijkt geen pleonasme.

Ik kwam ‘flexnomaden’ tegen in de betrokken studie Uitgewoond. Waarom het hoog tijd is voor een nieuwe woonpolitiek (2022) van stadsgeograaf Cody Hochstenbach. Hij doelt met dat woord op mensen die zo gewend zijn aan tijdelijke huurcontracten, dat ze zich niet eens meer in hun buurt proberen te settelen. Hun inkomen is te gering om iets vasts boven het hoofd te bemachtigen, al is het in huur.

Door mijn periscoop op Vianen kan ik Hochstenbachs begrip nu in verband brengen met een sport in de arbeidsvervulling: jobhoppen. Meer dan ooit krijgt dat begrip iets luxueus dat vanuit een select idee kosmopolitisch kan heten, terwijl flexnomaden allicht gedwongen zijn klussen aan te nemen die niet steeds in de buurt liggen. En het werk van Radj is nachtdienst op een ziekenhuis.

Dit stuk verscheen eerder op de Honingpot

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Surinaams Nederlands, taalbeschouwing, taalgebruik, taalvariatie

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

JUNI ’57

Met niets meer bij me dan het te vlug geleefde,
nog in de flarden van haar vertrek gekleed,
loop ik het land op om naar de lucht te kijken
en hoe mijn liefde allengs in niets meer leek
op die voor haar.

Het is een juninacht – de kortste nacht
bijna. Ik voel met mijn hoofd het hooi van de opper
waartegen ik zit. Ik zie een blijvende
zonsondergang boven een vuurtorenlicht
en weinig sterren.

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

22 juni 2025

➔ Lees meer
2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1991 Cornelis Stutterheim
➔ Neerlandicikalender

Media

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

22 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp 1 Reactie

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d