Voorlopig hoeven we niet veel te verwachten van AI-poëzie (zie https://neerlandistiek.nl/2023/10/sonnettenkrans-en-chatgpt/ en https://neerlandistiek.nl/2023/10/sonnettenkrans-en-google-bard/). AI kan niet tot 14 tellen en AI snapt ook niet wat een laatste regel van een gedicht is. Volgens ChatGPT kan een laatste regel ook de voorlaatste zijn. Over rijm en metrum van rijmende en metrische gedichten hebben we het dan niet eens. Ja, het is een verwarrende wereld, die echte wereld waaraan geschreven dingen getoetst worden. Gelukkig zijn er nog echte dichters die echte sonnetten kunnen schrijven.
Onlangs zijn er vier bundels uitgekomen met sonnettenkransen. Als eerste wil ik Seks, drugs & rock ’n roll van Marino van Liempt & Leonard Hamers. Deze bundel bestaat uit drie sonnettenkransen: een over seks, een over drugs en een over rock ’n roll. De sonnetten zijn geschreven door Van Liempt, maar de illustraties van Hamers vormen er een onlosmakelijk deel van. Kijk, een sonnet als
1.2. MADAME BOVARY
Die Freud had wel een puntje toen hij dacht:
‘Elk resultaat uit het verleden biedt
garantie voor de toekomst.’ Haar verdriet
om leegheid tót men liefdesproza bracht‘Oh ja,’ zo kreunde Emma, ‘ik wil ook
romantisch leven. Eerst een man met geld.
Gevonden! Nu snel minnaren gebeld!’
En toen: yee-haw! Gepaal! Gepomp! Gepook!Zo slettebakte Emma jarenlang,
totdat de vrijers haar hun afscheid briefdenBestolen van haar lust, verstand en kracht
koos ze arsenicum als nooduitgang:
‘Nog liever dood dan leven zonder liefde!’De knekelman die houdt ons in zijn macht
is natuurlijk prachtige, maar met
erbij wordt het alleen maar beter. Bestellen kan hier: https://sites.google.com/view/marinovanliempt/homepage
Ook van Marino van Liempt is Whiskykoning – Een whiskysonnettenkrans. Zoals de titel al aangeeft gaat deze krans over whisky. Ik had gedacht dat ieder sonnet een distilleerderij zou bespreken, maar dat is niet waar. Deze krans bespreekt weetjes over whisky: over de medicinale werking, accijns, inspiratiebron en dergelijke. Zoals dit sonnet over IJslandse whisky:
Ieder sonnet heeft een afbeelding meegekregen, gemaakt m.b.v. AI-programma Midjourney. Wie een fles whisky koopt bij De Koning in ‘s-Hertogenbosch krijgt dit boekje als geschenk (zolang de voorraad strekt).
Wat ik zelf heb bedacht, is zelden waar is de negende sonnettenkransenkrans van Olax. Hij is hard op weg om een sonnettenkransenkransenkrans te vervolmaken, nog maar een paar bundels! Olax heeft deze sonnettenkransenkrans vormgegeven als een gameboek. Onder ieder sonnet staat een mogelijk vervolgsonnet, hoewel je ook alle sonnetten gewoon achter elkaar kunt lezen. Na het eerste sonnet mag je kiezen of je een bard wilt worden (ga dan verder bij sonnet 9.8.4) of tovenaar (ga naar sonnet 9.14.5). Kies je voor tovenaar, dan moet je 9.14.5 naar 9.9.2. Na 9.9.2 word je naar 9.7.9 gestuurd. En zo ga je kriskras door die bundel heen. Soms kom je weer keuzes tegen; na 9.6.13 moet je kiezen: ‘ik steel alles wat ik dragen kan: ga naar 9.7.6’ of ‘diefstal is altijd onethisch: ga naar 9.14.13.’
Het is een fantastisch concept! Deze dichtbundel zou in de strijd tegen ontlezing geworpen moeten worden, deze combinatie van fantasy en poëzie moet de scholen in. Het is gek, raar, hilarisch, poëtisch en onweerstaanbaar goed. Wat ik zelf heb bedacht, is zelden waar is hét Sinterklaascadeau voor je neefje dat lezen maar stom vindt én voor iedereen die graag leest en avonturen beleeft.
Zo ziet dat er dus uit:
Bestellen kan via https://olax.nl/
De laatste bundel voor nu is Het leven is unfazed van Machiel Pomp, en die bundel is reeds een collector’s item. De oplage is immers slechts dertig exemplaren. Wie een exemplaar heeft, kan zich verheugen, want over 500 jaar is Het leven is unfazed een fortuin waard. Omdat er al best veel gewone sonnettenkransenkransen zijn, besloot Pomp om zich wat extra eisen te stellen. Zo wordt ieder rijmwoord slechts een keer gebruikt (in totaal dus 398 verschillende rijmklanken) en heeft ieder sonnet (m.u.v. de meestersonnetten) ook een dubbelrijm. De versvorm is het terza rima sonnet. Het resultaat is volgens de achterflaptekst ‘Eén en al gekunsteldheid! Rijmdwang alom!’ De vorm is belangrijker dan de inhoud, zoals 12.9 laat zien:
de stemmen hees, de keeltjes schor en rauw
en haren in onordelijke knotjes
betreden ze de hal van het gebouwwant gister ging het pimpelen wel vlotjes
ik zag ze met zijn vieren stevig zuipen
waaronder plenty felgekleurde shotjesikzelf besloot al tijdig af te druipen
waarna ik in mijn uppie langs de bib liep
en dito in mijn twijfelaar kon kruipenze zijn hier op de zaak gewoonweg tiepmiep
maar zaten bij dispuutshuis Koh-I Noor
een broedplaats van het bitch-in-het-geniep-tiepgelukkig staat de voorraadkast vol chloor
hun slijmspoor sijpelt dwars door het kantoor
De rijmwoorden bib liep / tiepmiep / bitch-in-het-geniep-tiep zijn uitstekend gevonden, maar inderdaad nogal eh.. ja, gekunsteld. Maar dat mag uiteraard in een kunstwerk. Bestellen wordt moeilijk, hou vooral www.boekwinkeltjes.nl in de gaten.
Voorlopig wordt er veel werk gemaakt: De grootste ontwikkelaars van kunstmatige intelligentie (AI) in Silicon Valley, Scale AI en Appen, zijn op zoek naar een nieuw profiel voor dataontwikkelaars: dichters. De sector wil het creatieve schrijven van haar digitale tekstgeneratoren verbeteren om ze een menselijker tintje te geven. Daarom heeft hij schrijvers, toneelschrijvers, romanschrijvers en geesteswetenschappen nodig die hun AI-trainingssystemen voeden met hun eigen correcties en ideeën. Belooft is dat het in 2025 veel beter geschreven en gedicht wordt. En dus even wachten op de chatbot om te schrijven met de gevoeligheid en literaire rijkdom waarmee ze door menselijke dichters en schrijvers schrijven. Dit is het grote verschil tussen AI-gegenereerde teksten en het menselijke schrijfproces. Maar met de steun van dichters en schrijvers aan de toonaangevende bedrijven die AI ontwikkelen, is het belangrijk om te kijken of deze technologie in staat zal zijn om gevoelens te uiten en hun creatieve schrijven te perfectioneren, dat nog lang niet lijkt op menselijke gevoeligheid. Er is een groot nadeel: computers kunnen de taal niet levendiger maken in de toekomst.