Nederlandse jongeren worden steeds slechter in lezen. Maar hoe kan dat? Wat zijn de oorzaken? En wat zijn oplossingen? In dit filmpje, gemaakt in samenwerking met Jeroen Dera, vertel ik hoe het zit.
In het po wordt het lezen niet gebruikt om kinderen actief met teksten te leren omgaan. Klassikaal lesgeven met een gelijke methode gaat voorbij aan de verschillen tussen kinderen en negeert artikel 8 van de WPOI, waarin staat dat het po voor iedere leerling een ononderbroken ontwikkeling moet mogelijk maken.
Ook een vakonderdeel als ‘begrijpend lezen’ gaat voorbij aan de reden dat je een tekst wilt lezen. Door klassikaal dezelfde teksten met gelijke vragen voor te leggen, terwijl de antwoorden daarop al zijn vastgelegd in het antwoordenboek of op de bijbehorende site, gaat voorbij aan de echte reden om een tekst te willen lezen. Enerzijds zijn er allerlei teksten die aansluiten bij interesses en hobby’s van kinderen. Daarin kunnen ze op zoek naar verbreding en verdieping, mits zelf de daarmee verbonden teksten mogen kiezen. Ook bij verhalende teksten zou dat moeten gelden: geniet je van spannende teksten of van humoristische teksten of van informatieve varianten die zich vroeger of elders op de wereld afspelen? Dat moet je kunnen uitzoeken en ook bespreken met maatjes die daarmee al ervaringen hebben opgedaan, maar je moet vooral zelf mogen kiezen. Daardoor kunnen ze al lezend hun eigen vragen over zo’n onderwerp beantwoord zien worden, of nog niet genoeg, waardoor ze een ander soort tekst erbij kunnen pakken, die meer achtergrond weergeeft.
Dit soort praktijk leidt tot motivatie en daardoor ook tot een actieve leerhouding. Hierdoor gaat de leesvaardigheid vooruit, doordat de woorden voor hen betekenisvol zijn en ook verband met elkaar hebben, maar ook door dat ze lezen op basis van hun eigen keuzes. Wie zo heeft leren lezen in die acht basisschool-jaren, zal in het vo ook anders met teksten omgaan, bv. doordat ze het niet doen omdat het moet, maar omdat ze weten dat het lezen van zo’n tekst hen wat oplevert aan inhoud en/of plezier, mits ze zelf daarbij mogen kiezen wat ze met de inhoud uit die tekst gaan doen.
Meer lezen op school is een prima idee, maar leesopdrachten zoals die nu veel gegeven worden op middelbare scholen ervaren pubers als een dwingende invuloefening die het leesplezier er weer uitzuigen. Dat moet echt anders. Minder dwingend, misschien meer uitnodigend tot discussieren over de boeken die ze gelezen hebben. Het moet spannend en leuk zijn om een boek te lezen en te reflecteren op de inhoud. Een positieve belevenis, geen corvee. Zonder plezier gaan scholieren niet uit vrije wil boeken lezen. Het advies aan het eind van het filmpje: ‘…vraag iemand uit de bieb, een docent of een van je ouders om een boek dat bij je past’ is een bevoogdend lachertje, waar de meeste pubers vermoedelijk niets van moeten hebben. Die willen zelf bepalen welke kleding ze dragen, welke muziek ze luisteren en dus ook welke boeken ze lezen. Het vergt een compleet andere aanpak om pubers aan het lezen te krijgen, docenten zouden daar echt eens dieper over na moeten denken, erover in gesprek gaan met leerlingen en niet bang moeten zijn ermee te experimenteren. Maar dat is vast moeilijk met alle cijferdrang…
Het valt mij op dat er met geen woord gerept wordt over het overdadig ge(mis)bruik van smartphones en dergelijke, als een belangrijke (misschien wel overwegende) oorzaak voor ontlezing en dus voortschrijdende achteruitgang van leesvaardigheid. Overmatig gebruik is een regelrechte aanval op het vermogen je op teksten te concentreren. Dat is al in vele studies aangetoond. Niet aan gedacht?
Jona Lendering zegt
Ik zou wel op “like” willen klikken, maar het is feitelijk om te huilen.
Dolf Janson zegt
In het po wordt het lezen niet gebruikt om kinderen actief met teksten te leren omgaan. Klassikaal lesgeven met een gelijke methode gaat voorbij aan de verschillen tussen kinderen en negeert artikel 8 van de WPOI, waarin staat dat het po voor iedere leerling een ononderbroken ontwikkeling moet mogelijk maken.
Ook een vakonderdeel als ‘begrijpend lezen’ gaat voorbij aan de reden dat je een tekst wilt lezen. Door klassikaal dezelfde teksten met gelijke vragen voor te leggen, terwijl de antwoorden daarop al zijn vastgelegd in het antwoordenboek of op de bijbehorende site, gaat voorbij aan de echte reden om een tekst te willen lezen. Enerzijds zijn er allerlei teksten die aansluiten bij interesses en hobby’s van kinderen. Daarin kunnen ze op zoek naar verbreding en verdieping, mits zelf de daarmee verbonden teksten mogen kiezen. Ook bij verhalende teksten zou dat moeten gelden: geniet je van spannende teksten of van humoristische teksten of van informatieve varianten die zich vroeger of elders op de wereld afspelen? Dat moet je kunnen uitzoeken en ook bespreken met maatjes die daarmee al ervaringen hebben opgedaan, maar je moet vooral zelf mogen kiezen. Daardoor kunnen ze al lezend hun eigen vragen over zo’n onderwerp beantwoord zien worden, of nog niet genoeg, waardoor ze een ander soort tekst erbij kunnen pakken, die meer achtergrond weergeeft.
Dit soort praktijk leidt tot motivatie en daardoor ook tot een actieve leerhouding. Hierdoor gaat de leesvaardigheid vooruit, doordat de woorden voor hen betekenisvol zijn en ook verband met elkaar hebben, maar ook door dat ze lezen op basis van hun eigen keuzes. Wie zo heeft leren lezen in die acht basisschool-jaren, zal in het vo ook anders met teksten omgaan, bv. doordat ze het niet doen omdat het moet, maar omdat ze weten dat het lezen van zo’n tekst hen wat oplevert aan inhoud en/of plezier, mits ze zelf daarbij mogen kiezen wat ze met de inhoud uit die tekst gaan doen.
Frans Daems zegt
Dit filmpje van Arnoud Kuijpers lijkt wel – ook – over de verzwakkende leesvaardigheid van Vlaamse leerlingen te gaan.
Philip zegt
Meer lezen op school is een prima idee, maar leesopdrachten zoals die nu veel gegeven worden op middelbare scholen ervaren pubers als een dwingende invuloefening die het leesplezier er weer uitzuigen. Dat moet echt anders. Minder dwingend, misschien meer uitnodigend tot discussieren over de boeken die ze gelezen hebben. Het moet spannend en leuk zijn om een boek te lezen en te reflecteren op de inhoud. Een positieve belevenis, geen corvee. Zonder plezier gaan scholieren niet uit vrije wil boeken lezen. Het advies aan het eind van het filmpje: ‘…vraag iemand uit de bieb, een docent of een van je ouders om een boek dat bij je past’ is een bevoogdend lachertje, waar de meeste pubers vermoedelijk niets van moeten hebben. Die willen zelf bepalen welke kleding ze dragen, welke muziek ze luisteren en dus ook welke boeken ze lezen. Het vergt een compleet andere aanpak om pubers aan het lezen te krijgen, docenten zouden daar echt eens dieper over na moeten denken, erover in gesprek gaan met leerlingen en niet bang moeten zijn ermee te experimenteren. Maar dat is vast moeilijk met alle cijferdrang…
Anneke Visée zegt
Het valt mij op dat er met geen woord gerept wordt over het overdadig ge(mis)bruik van smartphones en dergelijke, als een belangrijke (misschien wel overwegende) oorzaak voor ontlezing en dus voortschrijdende achteruitgang van leesvaardigheid. Overmatig gebruik is een regelrechte aanval op het vermogen je op teksten te concentreren. Dat is al in vele studies aangetoond. Niet aan gedacht?