Ik ben ook maar een mens; ik verdoe (te) veel van mijn tijd op TikTok. Vaak is dat het inderdaad: tijd verdoen. Maar soms vind ik er toch een handige ‘life hack’, een lekker recept, een hilarische grap, of – en dat was het geval dit weekend – doe ik er een guitige taalobservatie. En ik ben de beroerdste niet: die deel ik natuurlijk graag.
Voor wie niet op TikTok zit: op die app heb je onder andere de mogelijkheid om met een bestaand geluidsfragment een video te maken. Klik je op het geluidsfragment uit één video, dan zie je alle andere video’s die met dat geluid gemaakt zijn. Soms zijn dat scènes uit films, die mensen naspelen.
In Gooische Vrouwen zit deze oneliner: “Als God gewild had dat dit lijf gevoed zou worden met louter paprika’s en wortels, nou, dan had-ie wel een konijn van me gemaakt.” Dit geluidsfragment werd opeens weer populair op TikTok, en honderden mensen maakten er video’s mee.
Maar nou komt de taalobservatie: mensen tellen in veel van die video’s op hun vingers mee alsof de opsomming bestaat uit ‘louter’, ‘paprika’s’ en ‘wortels’ – drie dingen dus. Bijvoorbeeld in deze TikTok, en deze.
Maar ‘louter’ is geen groente: het betekent iets als ‘alleen maar’ – en onder veel van die TikToks verschijnen dan al gauw reacties met “hahaha dat je louter meetelt hahahah i can’t” of “deze chick telt louter als groente” of “louter is lekker met een dipje”. Of mensen maken een eigen versie, waarin ze demonstratief niet louter meetellen, en/of grapjes maken over mensen die dat wel doen – zoals in deze TikTok, en deze. Louter lijkt een vergeetwoord te worden, of misschien zelfs al te zijn. “Jongens ik weet nu pas wat louter is. Ik dacht dat het hetzelfde was als laurierblad”, bekent iemand dan ook. “Dat woord stond niet in m’n woordenboek”, schrijft een ander.
Weten die tieners van tegenwoordig dan echt niet meer wat louter betekent? Ze zullen er ongetwijfeld zijn. Maar TikTok draait natuurlijk vooral om views en interactie – en als je érgens mensen mee kunt verleiden om een reactie achter te laten, dan is het wel met de mogelijkheid om een taalfoutje te verbeteren. Het kan best zijn dat dit begon met één iemand die een oprechte vergissing maakte, waarna de rest dacht: hee, mensen reageren massaal op zo’n foutje, laat ik dat ook eens proberen. Dat lijkt me niet ondenkbeeldig.
Gelouterd.
Ik hoef niet op Toktok om gekakel te vernemen. Er zijn mensen zoals jij, of zo u wil u, die op Neerlandistiek wel op smeuïge wijze verslag doen van vermakelijke en ergerlijke dommigheden.
We leven in een vreetcultuur. Men kent de gekste namen van de vreemdste gerechten maar waar Lima ligt, ja, daar vraag je me wat. Dus wellicht lag het voor de hand dat men dacht dat louter wel iets eetbaars was.
Die zin uit Gooische Vrouwen komt in meerdere variaties voor en is ouder dan tien Linda’s bij elkaar en Linda is al oud. Maar toch, een open oor voor volkse uitdrukkingen verdient enige waardering.
Vroeger dronk je louter Kabouter!
En tijdens de verkiezingscampagne van 1971 had de Kabouterpartij van Roel van Duijn affiches met “Stem louter Kabouter”.
Ik heb me altijd afgevraagd of het Nederlandse ‘louter’ ontleend is aan het Duitse ‘lauter’ of omgekeerd. Het Duitse woord blijkt de bron te zijn (zie hier voor de details: https://etymologiebank.nl/trefwoord/louter).
Maar het gebruik van de woorden in die twee talen verschilt. Gek genoeg heeft het Nederlands, dus de doeltaal, de oorspronkelijke betekenis (‘zuiver, rein; slechts, alleen maar’) beter bewaard dan het Duits. In het Duits lijkt de betekenis in de meeste contexten meer op die van het Nederlandse ‘allerlei’, bijv.: Die Kinder haben lauter Spielzeug auf den Boden gelegt (De kinderen hebben allerlei/heel wat speelgoed op de grond gelegd). Je zou kunnen zeggen dat ‘lauter Spielzeug’ ook ‘louter speelgoed’ (niets anders dan speelgoed) impliceert, maar dat is niet de betekenis die op de voorgrond staat.
Het woordenboek van Duden (https://www.duden.de/rechtschreibung/lauter_sehr_viele) geeft als voorbeeld ‘lauter Jungen’ in de (oude) betekenis ‘nur Jungen’ (alleen maar jongens), maar ik denk eerlijk gezegd dat mensen verbaasd zouden zijn als dat op een groepje van maar drie of vier jongens zou worden toegepast. Want ‘lauter Jungen’, dat zijn voor de meeste sprekers ‘heel veel jongens’. Hetzelfde geldt voor het voorbeeld ‘lauter Wasser’ (nur Wasser = alleen maar water). Dat zou theoretisch ook een kleine hoeveelheid kunnen zijn, maar ook hier is de oude betekenis voor veel sprekers waarschijnlijk niet voor de hand liggend.
Interessant, die betekenisverbreding en -verschuiving in het Duits!
Ludmilla,
Je hebt taalfoutje ‘niet ondenkbeeldig’ bewust laten staan om reacties uit te lokken?
En zie, het werkd!
I see what you did there.
Niet ondenkbeeldig? Grapje natuurlijk?
Het gaat snel achteruit met het Nederlands; als ‘louter’ ook al verdwenen is, wat blijft er dan nog over? Het Nederlands evolueert in sneltempo naar het verdwijnpunt. Daarvoor is geen tiktok van de sjintok nodig; overal elders op sociale media en in de gedegen media valt dit vast te stellen. Verder doet niemand er iets aan en blijft de Hol lander zichzelf opsplitsen in twee delen
In de jaren vijftig en zestig was aan het begin van de Laan van Nieuw-Oostindië in Den Haag een drankenzaak gevestigd. Een van de jenevermerken werd aangeprezen met: Drink louter Kabouter.
In 2014 heb ik ‘louter’ al eens voorgedragen als Vergeetwoord in De Taalstaat van Frits Spits. Dat schept verplichtingen 😉 https://ruut1.blogspot.com/2024/05/louter-als-vergeten-groente.html
Ha, leuk!
En laat mijn achternaam nou Louter zijn…