Een eerlijk verhaal

Het boek rust op mijn schoot. Onaangetast, smachtend om opengeslagen te worden. Ik zal onbekend terrein betreden: een memoir heb ik nog niet eerder gelezen. Zonder dat ik precies weet wat ik moet verwachten, sla ik het boek open en begin.

In Beladen huis schrijft Christien Brinkgreve over haar overleden man, Arend Jan Heerma van Voss, in het boek aangeduid als ‘A’. Journalist en redacteur, met grote interesse in psychologie, voetbal en blues. A blijkt een moeilijke man te zijn geweest, die niet veel over zijn gevoel losliet en – vooral met de dood in zicht – communiceren vrijwel onmogelijk maakte. Brinkgreve was zijn mantelzorger en stelde in zijn laatste jaren haar leven in dienst van haar man. Na zijn dood valt haar pas op hoe het huis is dichtgeslibd en hoe drastisch de sfeer veranderd is. Tijdens het opruimen van het huis duikt ze door middel van zijn achtergebleven spullen in het leven van A. Om haar gedachten op een rij te krijgen, begint ze aan het schrijven van het memoir. Brinkgreve probeert zo goed mogelijk terug te halen hoe het huwelijk was, waarom ze in eerste instantie verliefd op hem werd en hoe hun dynamiek veranderde met het krijgen van kinderen.

Brinkgreve is een kundig schrijver; je ziet aan de vlotte stijl dat ze ervaring heeft in het schrijversvak. Met een succesvolle carrière als hoogleraar Sociale Wetenschappen schrijft ze naast haar wetenschappelijk werk ook veel voor een breder publiek, maar dit memoir is anders dan haar eerdere werk. Ze slaat een nieuwe weg in met haar schrijverschap, de NS Publieksprijs (waarvoor ze was genomineerd) noemt het genre “verhalende non-fictie”. Over A is overigens al eerder geschreven: zoons Daan en Thomas Heerma van Voss (geen onbekende namen in het literaire veld) hebben ook over hun starre vader geschreven. Een ideaal opstapje voor Brinkgreve om te gaan schrijven over haar man.

Het memoir is onderzoekend, de lezer wordt meegenomen in het verwerkingsproces van Brinkgreve. De zinnen zijn vlot, helder en nemen je mee in haar gedachten. Deze zoekende stijl geeft alleen wel veel (onnodige) herhaling. In het schijfproces weet ze vaak niet precies wat ze wil bespreken, dat past goed bij de zoekende houding, maar kan onzeker overkomen op de lezer. De veelvuldige herhalingen en het zoekende lijken een bewuste keuze, vooral omdat dit niet in het redactieproces is geschrapt. Een stijl die in zekere zin wel bij een memoir past, maar die niet mijn lezerservaring bevorderde. 

Het verhaal komt wat moeilijk op gang, maar bouwt mooi op bij de bespreking van het bruisende leven en huwelijk van vroeger, waar langzaam het verval in sluipt. De toenemende somberheid van A verandert de sfeer in huis. Het gaat zelfs zo ver dat op een gegeven moment alleen haar werkkamer nog een fijne sfeer uitstraalt. De staat van het bewoonde huis wordt strategisch ingezet om de staat van het huwelijk te weergeven, een goed uitgewerkte invalshoek.

Naast het vastgelopen huwelijk en de (beladen) sfeer in huis, komen er ook andere thema’s aan bod. Vooral Brinkgreves worsteling om haar drukke baan als hoogleraar met het gezinsleven te combineren, wordt uitgebreid besproken, wat het werk een feministische toon geeft. Het valt haar zwaar de ballen hoog te houden, maar toch houdt ze alles draaiende. Als A zijn afkeuring uitspreekt over de ambitieuze, werkende vrouw die weinig tijd heeft voor haar gezin, doet dat Brinkgreve pijn. Hij kleineert haar: “Maak jezelf toch niet altijd groter dan je bent.” Zijn ware gezicht wordt hier getoond, een gezicht dat zij liever niet ziet. Ze geeft de rauwe randen van hun huwelijk weer, de rauwe randen van A waar ze niet mee om wist te gaan. 

Een knap staaltje “grachtengordelproblematiek” kan je Beladen huis best noemen. Maar eerlijk is eerlijk, het memoir is wel oprecht en puur: Brinkgreve zet geen masker op, verbloemt niet wat te naar is om te horen. En dat kan ik, ondanks de zoekende schrijfstijl, best waarderen. 

Beladen huis, Christien Brinkgreve. Atlas Contact