Voornaamwoorden zijn de leukste woorden: kleine woorden waarmee we kort de rol van deze of gene aanduiden in de conversatie. Neem de woorden dit en dat. We maken er een verschil mee waarbij we dit gebruiken voor dingen die in de buurt zijn en dat verder weg, waarbij ‘dichterbij’ en ‘verderweg’ gemeten worden vanaf degene die aan het woord is. Dat is fascinerend, en ik heb er dan ook regelmatig over geschreven. (Wanneer iemand ooit een boek wil maken met mijn beste stukjes uit dit tijdschrift denk ik dat dit Het Boek der Voornaamwoorden gaat heten.)

Er wordt gelukkig ook onderzoek naar gedaan, maar helaas is dat onderzoek niet altijd even goed. In Nature Human Behaviour verscheen bijvoorbeeld een paar jaar geleden een artikel waarvan het maar de vraag is of we er iets aan hebben. (Het is sinds die tijd al wel geregeld geciteerd, want ja, Nature! Maar dat is dus geen garantie.)

De bewering die gedaan wordt is intrigerend genoeg: alle talen maken een verschil tussen dit en dat. Dat is opvallend, want er wordt in de literatuur beweerd dat sprekers van sommige Australische talen zich niet oriënteren op het lichaam van de spreker (behalve dit en dat doen bijvoorbeeld ook links en rechts) dat, maar altijd spreken in termen van absolute locatie: de windrichtingen. Zelfs als twee sprekers van het Guugy Yimidhir tegenover elkaar in een afgesloten ruimte aan tafel zitten, en praten over een aantal voorwerpen op die tafel, bespreken ze die in termen van noord, zuid, oost en west.

De onderzoekers in Human Behaviour gaan daar dus tegenin: bij een onderzoek onder honderden sprekers stelden ze vast dat heel basale woordjes als dat en dit, op het lichaam van de spreker georiënteerd, in álle talen voorkomen.

Alleen: wat bedoelen ze met alle talen? Volgens de meeste moderne schattingen zijn er 7000 talen op de wereld, zoals de onderzoekers zelf aangeven, en daarvan onderzochten ze er 29. Ze hadden dus misschien een paar honderd sprekers, maar het aantal talen dat die sprekers spraken was minder dan een half procent van het totaal aantal talen. Dat waren bovendien de volgende (ik geef de tabel uit het oorspronkelijke artikel):

Language	Region	Family	Genus	Number of terms
Danish	Denmark	Indo-European	Germanic	2
Dutch	Netherlands	Indo-European	Germanic	2
English	Britain	Indo-European	Germanic	2
German	Germany/Austria	Indo-European	Germanic	3
Norwegian	Norway	Indo-European	Germanic	2
Castilian	Spain	Indo-European	Romance	3
Catalan	Spain	Indo-European	Romance	3
Italian	Italy	Indo-European	Romance	2
Latvian	Latvia	Indo-European	Baltic	2
Lithuanian	Lithuania	Indo-European	Baltic	4
Bulgarian	Bulgaria	Indo-European	Slavic	2
Marathi	India	Indo-European	Indo-Aryan	2
Nepali	Nepal	Indo-European	Indo-Aryan	2
Estonian	Estonia	Uralic	Finnic	2
Finnish	Finland	Uralic	Finnic	2
Võro	South Estonia	Uralic	Finnic	3
Cantonese	China	Sino-Tibetan	Chinese	2
Mandarin	China	Sino-Tibetan	Chinese	2
Arabic	Tunisia	Afro-Asiatic	Semitic	3
Maltese	Malta	Afro-Asiatic	Semitic	2
Turkish	Turkey	Altaic	Turkic	3
Georgian	Georgia	Kartvelian	Kartvelian	3
Telugu	India	Dravidian	Dravidian	2
Basque	Spain/France	Isolate	Isolate	3
Korean	Korean	Altaic	Korean	3
Japanese	Japan	Altaic	Japanese	3
Vietnamese	Vietnam	Austroasiatic	Viet-Muong	5
Tseltal	Mexico	Mayan	Mayan	2
Yucatec	Mexico/Belize	Mayan	Mayan	2

Van de 29 talen behoren er dus maar liefst 13 tot dezelfde taalfamilie, het Indo-Europees. Sommige van de andere talen staan bovendien al heel lang in contact met het Indo-Europees (je kunt Maltees wel Semitisch noemen, maar het heeft echt heel veel uit onder andere het Italiaans geleend). Van de Australische talen is er geen een onderzocht.

Dat is nogal een wonderlijke vorm van onderzoek doen, een beetje alsof je bewijst dat alle dieren vleugels hebben, en dan vooral vogels te onderzoeken en een enkele vleermuis.

De onderzoekers zeggen erover dat het feit dat ze heel veel sprekers hebben onderzocht (het gaat om een paar honderd sprekers) nu eenmaal als kost heeft dat je niet heel veel talen kunt onderzoeken. Maar dan nog kun je natuurlijk wel wat balans brengen in de talen die je onderzoekt. Dat het Nederlands, Duits, Engels, Noors en Deens op elkaar lijken, hoeft niemand te verbazen. Dan had men ook wel wat tijd aan ander onderzoek kunnen besteden.