Als je maar lang genoeg doorschrijft, komen onderwerpen vanzelf weer terug in een nieuwe gedaante. Van de week sprak ik met een bekende en taalgevoelige Vlaming die ineens losbarstte in een klaagzang over het woord pittig. Van alles en nog wat was volgens hem in zijn vaderland maar pittig: gesprekken, opgaven, werkzaamheden, een en al pittigheden die de klok slaat in Vlaanderen.
Ik herinnerde me dat ik zes jaar geleden zelf eens geschreven had over pitttig, maar ik was me daar nog van geen kwaad bewust. Het ging over de twee betekenissen van het woord (‘gekruid’ en ‘lastig’) en wat het verband tussen die woorden zou kunnen zijn. Dat ik ooit nog eens tegenover een briesende Vlaming zou komen te zitten, daar was ik me toen in het geheel niet van bewust.
De observatie kwam me ook niet bekend voor. Wordt er inderdaad vaker pittig gezegd? En dat dan misschien vooral in Vlaanderen? Of in kringen van mijn gesprekspartner?
De kwestie is ook nog altijd lastig te onderzoeken, ondanks de uitbreiding van alle digitale middelen. Wat leven we wat dit betreft toch ook in primitieve tijden: allerlei instanties houden de taal bij, maar of er in 2025 nu meer of minder pittig wordt gebruikt dan in 2019, dat valt nauwelijks na te gaan. Laat staan als je je wilt beperken tot de metaforische betekenis. Of Nederland en Vlaanderen met elkaar wilt vergelijken.
Wat ik wel kan zien, informeel dus en niet erg methodologisch verantwoord, is dat als je pittig intikt bij Nexis, de grote database van kranten, je wel een lichte stijging ziet in de afgelopen zes jaar, maar dat die ook begrepen kan worden uit het feit dat er sowieso meer bronnen in die databank zitten.
Bovendien valt me op dat pittig in de afgelopen maand in Vlaamse kranten relatief vaak wordt gebruikt in de metaforische betekenis:
- Voetbal combineren met job als schilder is pittig (De krant van West-Vlaanderen, 11 september 2025)
- We hebben een pittig en uitdagend traject afgelegd (HLN, 16 september 2025)
- … eerste staredown belooft een pittig gevecht (HLN, 20 augustus 2025)
In Nederlandse kranten komt dit gebruik ook wel voor, maar dan vooral predicatief, in de combinatie ‘best wel pittig’. Verder gaat het meestal over de Indonesische of andere Aziatische keukens.
In Humo stond op 5 september een lezersbrief die mogelijk ook licht werpt op het verschillend gebruik van het woord in Nederland (Femke Halsema) en Vlaanderen (Griet Op de Beeck):
Zelfs in het VPRO-vlaggenschip ‘Zomergasten’ sloop het binnen. Griet Op de Beeck noemde de week waarin in Amsterdam de 17-jarige Lisa na een uitgaansnacht werd vermoord ‘pittig’. Burgemeester Femke Halsema keek verbaasd en corrigeerde haar zachtjes: ‘Ik vond het heel heftig.’ Dát woord klopt: heftig kruipt onder je huid. Pittig klinkt alsof je een glas melk kunt nemen en weer verder kunt. Toch hield Op de Beeck vol: het was ‘een pittige opener’ van hun gesprek. Alsof vrouwenmoord een onderwerp is dat je met wat doorzettingsvermogen ook wel weer verwerkt (met een familieopstelling lukt dat vast wel).
Mijn taalgevoel zegt hetzelfde als dat van de briefschrijver, maar misschien is er dus iets aan het verschuiven. En misschien gebeurt dit in de eerste plaats in Vlaanderen.
Over zes jaar weten we meer!
Eén betekenisvariant van ‘pittig’ mis ik in Marc van Oostendorp zijn bespreking: die van ‘een pittige tante’, zogezegd. Waarbij met ’tante’ nooit een tante wordt bedoeld, maar altijd een jongedame. Pittig betekent dan bijna hetzelfde als ‘kittig’. Ook moest ik meteen denken aan good old Dappere Dodo, de hoofdpersoon uit een van de eerste kinderprogramma’s op de televisie. Dat begon steevast met het liedje: ‘Jongens meisjes luister goed / Wat die dapp’re Dodo doet / ’t is een jongen met veel pit / waar geen greintje kwaad bij zit.’
Pittig artikel, Marc! Toch wil ik één misverstand graag rechtzetten: we leven gelukkig niet meer in zulke “primitieve tijden” waarin woordfrequenties lastig te onderzoeken zijn. Via Woordpeiler (https://woordpeiler.ivdnt.org/) – een vrij online beschikbare tool van het Instituut voor de Nederlandse Taal – kan iedereen wie wil wél makkelijk zien hoe het gebruik van woorden in de Nederlandse en Vlaamse kranten sinds 2000 geëvolueerd is. Wie benieuwd is of pittig de laatste jaren vaker wordt gebruikt, kan dat meteen checken in de hieronder gelinkte grafiek: daaruit blijkt inderdaad een toename van “pittig” en die is iets sterker in het Belgisch Nederlands (BN) dan in het Nederlands Nederlands (NN).
https://woordpeiler.ivdnt.org/grafiek?i=3y&w=pittig,pittig&start=2000-01-01&c=000000,DD0000&f=rel&end=2025-11-10&v=NN,BN
Toegegeven, Woordpeiler toont frequenties en dat zegt niet meteen iets over betekenis en metaforisch gebruik, maar iedereen met een account van een universiteit of hogeschool kan wel in de onderliggende data van het Corpus Hedendaags Nederlands duiken (https://chn.ivdnt.org/). Dankzij de taalkundige verrijking kan je daar zoeken op de combinaties van pittig + substantief en de meest voorkomende substantieven dan apart bekijken voor NN en BN. Daaruit blijkt dat alvast het adnominale gebruik deels gelijk blijft (discussies en sportonderdelen zijn pittig in beide variëteiten), maar dat in het BN vaker substantieven opduiken als uitdaging, opdracht en de vaste verbinding “pittig detail” – combinaties die in het NN nauwelijks voorkomen, al vind je er wel “pittige klus”. In het NN vind je dan weer vaker combinaties met de letterlijke betekenis (pittige saus, smaak), waar Vlamingen eerder pikant zouden gebruiken.
Als je dan terug in Woordpeiler naar de frequenties van “pittige opdracht” in België en Nederland gaat kijken (in Woordpeiler kan je ook zoeken op bigrammen, zie link onder), dan zie je in het BN een sterke stijging vanaf 2008 die er niet is in het NN.
https://woordpeiler.ivdnt.org/grafiek?i=3y&start=2000-01-01&c=000000,DD0000&f=rel&end=2025-11-10&v=NN,BN&l=pittig+opdracht,pittig+opdracht
Alles bij elkaar lijkt pittig in het Belgisch Nederlands dus inderdaad haast uitsluitend de metaforische betekenis “lastig, uitdagend” te hebben en wordt het met die betekenis ook in contexten gebruikt die je in het Nederlands Nederlands (nog) niet aantreft. Wie dat en nog meer pittige details wil natrekken, kan dus gewoon even met Woordpeiler spelen of in Corpus Hedendaags Nederlands gaan kijken .
https://woordpeiler.ivdnt.org/grafiek?i=3y&start=2000-01-01&c=000000,DD0000&f=rel&end=2025-11-10&v=NN,BN&l=pittig+detail,pittig+detail
Links naar het Corpus Hedendaags Nederlands (aanmelden vereist)
Pittig + substantief in de Belgische kranten, gegroepeerd op substantief
https://portal.clarin.ivdnt.org/corpus-frontend-chn/chn-extern/search/hits?filter=languageVariant%3A%28%22BN%22%29+AND+medium%3A%28%22newspaper%22%29&first=0&group=context%3Alemma%3Ai%3AH2-2%2Cfield%3AlanguageVariant%3Ai&number=20&patt=%5Blemma+%3D+%22pittig%22%5D+%5Bpos+%3D+%22nou-c%22%5D&adjusthits=true&withspans=false&interface=%7B%22form%22%3A%22search%22%2C%22patternMode%22%3A%22advanced%22%7D&groupDisplayMode=relative+hits
Pittig + substantief in de Nederlandse kranten, gegroepeerd op substantief
https://portal.clarin.ivdnt.org/corpus-frontend-chn/chn-extern/search/hits?filter=languageVariant%3A%28%22NN%22%29+AND+medium%3A%28%22newspaper%22%29&first=0&group=context%3Alemma%3Ai%3AH2-2%2Cfield%3AlanguageVariant%3Ai&number=20&patt=%5Blemma+%3D+%22pittig%22%5D+%5Bpos+%3D+%22nou-c%22%5D&adjusthits=true&withspans=false&interface=%7B%22form%22%3A%22search%22%2C%22patternMode%22%3A%22advanced%22%7D
Leuk, dankjewel!
In de mooie documentaire Precies Goed heeft Babs Gons, herstellend van een zware ziekte, op verkiezingsavond 2023, toen Wilders fors won, een telefoongesprek over een gedicht dat ze daags daarna op de radio moet brengen. En hoort: ‘Ik begreep van mijn collega dat je een pittige dag had’. En antwoordt: ‘Ja, pittig tijdje, ja, ik zit even in zo’n genezingsproces’. Even later zegt de radiomaakster: ‘Ik vond het vandaag wel pittig met alles wat je voorbij ziet komen.’