Confuc (22)
– Confucius, wat zou u doen als u geroepen werd om een land te besturen?
– De taal goed gebruiken. Als de taal niet goed gebruikt wordt, zeggen de woorden niet wat ze moeten zeggen. Dan blijven de dingen die gedaan moeten worden ongedaan.
Ambtenaren hebben een slecht imago als het om taalgebruik gaat. Ambtelijk taalgebruik is afstandelijk, onpersoonlijk, omslachtig en archaïsch, en wordt gekenmerkt door formele woordkeus in complexe zinnen. Binnenkort komt hier verandering in!
Bezoek eens de site duidelijke overheidscommunicatie van de VNG! Een site om gemeenten te helpen “helder en begrijpelijk te communiceren, zodat iedereen weet waar hij of zij aan toe is en actief kan meedoen”. In de afgelopen jaren zijn meer dan 40 modelteksten ontwikkeld en getest, in samenwerking met 50 gemeenten. Vooral dat testen is belangrijk. Je kunt wel meer nabij, persoonlijk en bondig willen schrijven, maar als aan de keukentafel dan toch nog onbegrip blijkt, ben je verkeerd bezig. De site biedt een digitaal platform met nu al meer dan 2000 leden. Er is ook een handreiking Duidelijke Overheidscommunicatie geschreven. Die is al meer dan 1000 keer gedownload. Mooie getallen. Maar voorbeelden zeggen nog meer.
Een burger vraagt, op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (de Wmo) een scootmobiel aan, maar krijgt een afwijzing. Uit het medisch rapport blijkt dat de persoon in staat is om met het openbaar vervoer te reizen en ook gebruik kan maken van een fiets, snorfiets of brommer, zonder dat dit tot overbelasting leidt. Zo’n afwijzing is altijd vervelend. Daarom stond in de originele brief nog de volgende alinea:
1a origineel
Met bovengenoemde oplossingen kunt u voorzien in uw vervoer en alle bestemmingen bereiken die belangrijk zijn voor uw dagelijks leven, uw sociale contacten en het meedoen aan de samenleving. Een individueel vervoermiddel vanuit de Wmo is hiervoor niet noodzakelijk.
De burger vroeg geen individueel vervoermiddel, maar een scootmobiel. En ‘oplossingen’ die ‘voorzien’ in ‘sociale contacten’? Het kan ook zo, met een kwart minder woorden:
1b herschrijving
Met deze vervoermiddelen kunt u op pad gaan, uw dagelijkse dingen doen en mensen ontmoeten. Daarom is een scootmobiel via de Wmo niet nodig.
Nog een voorbeeld over een heel ander onderwerp. Voor een bijstandsuitkering volgens de Participatiewet moet voldaan zijn aan de ‘Wet taaleis’. Dit werd als volgt geformuleerd:
2a origineel
Wet taaleis
De taaleis geldt voor iedereen die een tijdelijke inkomensvoorziening ontvangt op grond van de Participatiewet, en waarvoor de arbeidsverplichting geldt. U bent verplicht om de Nederlandse taal voldoende te kunnen verstaan en spreken, lezen en schrijven. Voldoende betekent op het niveau van groep 8 van de basisschool. Dit staat gelijk aan het niveau 1F.
U heeft kunnen aantonen de Nederlandse taal voldoende te beheersen. U heeft aangetoond dat u voldoet aan het volgende criterium: het volgen van Nederlandstalig onderwijs gedurende 8 jaar.
Lezers die voldoen aan niveau 1F, kunnen beter als volgt worden aangeschreven. Concreter en weer een kwart minder woorden:
2b herschrijving
U voldoet aan de Wet taaleis
U heeft 8 jaar Nederlandse les gevolgd. De taaleis geldt voor iedereen die een uitkering krijgt volgens de Participatiewet en die moet kunnen werken (arbeidsverplichting). Dit betekent dat u voldoende Nederlands moet kunnen verstaan, spreken, lezen en schrijven. Voldoende betekent op het niveau van groep 8 van de basisschool. Dit is niveau 1F. U voldoet hieraan.
Het aardige is dat dit initiatief van de VNG niet alleen beperkt blijft tot bureauwerk of het opzetten van een site, maar dat er ook door het land heen bijeenkomsten worden georganiseerd. De eerstvolgende bijeenkomst is op 27 november, 11.00 tot 15.00 uur in Utrecht. Wie worden daar uitgenodigd? Op de site staat dat iedereen met een passie voor duidelijke taal welkom is. Is er speciale kennis vereist? Nee hoor, zegt de uitnodiging, inhoudelijke kennis is niet nodig. Een frisse blik is voldoende. Kijk als dit zo doorgaat dan is de definitie waarmee deze column begon, binnenkort verouderd. Dan is ambtelijk taalgebruik zelf een archaïsme geworden.
Ook deze tekst bevat een veel voorkomende overbodigheid: nullen schrijven bij tijdsaanduidingen. Er staat 27 november, 11.00 tot 15.00 uur. Die nullen mag je daar weglaten. Het is wat het is.
Dubbele punten in de tijdsaanduiding schrijven is evenmin gewenst in het Nederlands, ook al zie je het op je mobieltje. Verder is het schrijven van voorloopnullen een vreemde gewoonte, die voortkomt uit het invullen van velden in een formulier op de computer. Uw factuurnummer is 0020233678. Softwareschrijvers moeten net zo goed de taalregels volgen en dus de Schrijfwijzer van Renkema raadplegen. Toch?
De herschrijving kan volgens mij nog een stuk duidelijker, vooral wat de opbouw betreft. De arbeidsverplichting is in zowel het origineel als de herschrijving op verschillende manieren te interpreteren, dus daar heb ik een beredeneerde gok moeten doen:
U voldoet aan de Wet Taaleis.
U hebt 8 jaar Nederlandse les gevolgd en u hebt laten zien dat u voldoende Nederlands kunt verstaan, lezen, spreken en schrijven. Dat betekent dat u het Nederlands beheerst op het niveau van groep 8 van de basisschool (=niveau 1 F). Wie een tijdelijke uitkering ontvangt volgens de Participatiewet, moet kunnen werken en voldoende Nederlands beheersen. U voldoet aan deze voorwaarde.