door Gaston DorrenIn de gebiedende wijs laten we het onderwerp meestal weg, maar niet altijd, schrijft Hans Bennis in zijn boek Korterlands (net verschenen, met veel plezier gelezen). Voorbeeld: de zin Doe jij eens niet zo raar is even correct als Doe eens niet zo raar. Bennis noemt dat op bladzijde 144, in het kader van een hele redenering. Ik ruk het hier even uit zijn … [Lees meer...] overLachen jullie maar
Ik zeg niet dat het een slecht boek is
Door Gaston DorrenVoor bijna tien euro krijg je een bundeltje van welgeteld 130 tekstpagina’s vol eerder gepubliceerde stukjes van Ronny Boogaart. In een avond ben je erdoorheen.Voor nog geen tientje krijg je een selectie uit Ronny Boogaarts artikelen van de afgelopen jaren. Bijna 140 pagina’s, goed voor uren leesplezier.Beide zinnen doen, strikt feitelijk bezien, … [Lees meer...] overIk zeg niet dat het een slecht boek is
Blogje uit Albuquerque
Amersfoort?Zo ongeveer het makkelijkste als je een vreemde taal leert, zijn geografische namen. Op een paar uitzonderingen na kun je die gewoon laten zoals ze zijn. Ik woon in Amersfoort, en ook als ik Engels, Duits of Spaans schrijf, woon ik nog steeds in Amersfoort. Uitspreken doe ik de naam in die andere talen ietsje anders, maar dat is het dan ook. Een kind kan de was … [Lees meer...] overBlogje uit Albuquerque
LOT-prijs: brede site verslaat bruisend event
Door Gaston DorrenBoogaard (l) en Jansen(foto: Rick de Graaff)Eerst het nieuws, zoals het hoort: de jaarlijkse LOT-populariseringsprijs voor taalkunde is gisteren toegekend aan de Taalcanon, de website die ook als boek in de winkel ligt onder de titel Alles wat je altijd al had willen weten over taal. De prijs werd in ontvangst genomen door Marianne Boogaard en Mathilde Jansen … [Lees meer...] overLOT-prijs: brede site verslaat bruisend event
Stramme fossielen
door Gaston Dorren Dat het Nederlands nog wat kliekjes overheeft van de aanvoegende wijs, moge bekend verondersteld worden. Ik heb het over werkwoordsvormen als leve (de koning), zij (het) en ware (het niet). Dat het hier om kleine restjes gaat, blijkt niet alleen uit de betrekkelijke zeldzaamheid van zulke vormen, als schaarse stipjes in een … [Lees meer...] overStramme fossielen
Over het leven van de zin
door Gaston DorrenDe zin, de gesproken zin, de geschreven zin, kortom, de “eenheid van inhoud” waarin we ons binnenleven naar buiten brengen, ja, zelfs deze lange en intussen misschien een beetje ingewikkelde zin (of gaat het nog?), kun je beschouwen als een cadeautje. Waarom? Voor een deel omdat we hem altijd aan iemand ‘geven’, meestal aan iemand anders. Maar er is nog een … [Lees meer...] overOver het leven van de zin
De stilste taal van Nederland
door Gaston DorrenVoor het eerst in 35 jaar maakte ik een paar dagen geleden deel uit van een klasje dat zijn allereerste les kreeg in een vreemde taal. Ik ben in de tussentijd nog wel eens aan een nieuwe taal begonnen, vrij vaak zelfs, maar dat was dan altijd in mijn eentje, in een talenpracticum of met een zelfstudieboek.Terug in de schoolbanken dus, met zeven medeleerlingen, … [Lees meer...] overDe stilste taal van Nederland
Lekker woorden kijken
door Gaston DorrenEen historische kaart van Europa met bewegende woorden, dat lijkt me nou gaaf. En volgens mij valt die ook te maken. Als alle Nicoline van der Sijzen van Europa – de etymologen met populariseringstalent dus – de handen ineen slaan en wat Europees geld lospeuteren, kán het. Nou ja, na de crisis dan, maar dan moet je nu beginnen, want voor je het weet komt de … [Lees meer...] overLekker woorden kijken
Engels klonk niet wetenschappelijk genoeg
Ik twitterde een paar dagen geleden dat empathie een vertaling is van Einfühlungsvermögen. Mijn bronnen waren de Engelstalige Wikipedia en Wiktionary. Daar wordt toegelicht dat het woord in 1909 is bedacht door de Britse psycholoog Edward Titchener (zie foto). Meerdere mensen reageerden daar verbaasd op. ‘Ik zie daar nauwelijks een vertaling in’, schreef @stichtingNederl, en … [Lees meer...] overEngels klonk niet wetenschappelijk genoeg
Een cursus Euraziatisch voor Afrikanen
Door Gaston DorrenHet is goed dat journalisten over wetenschap schrijven. Kun je tenminste nog eens lachen. Zeker als ze over taalkunde schrijven.Eergisteren deed bioloog Mark Pagel een taalkundige bewering die hem – als hij gelijk heeft – beroemd kan maken. Hij meent 23 woorden te hebben gevonden die we zó vaak in de mond nemen dat ze extreem stabiel zijn. Ze veranderen wel … [Lees meer...] overEen cursus Euraziatisch voor Afrikanen
Onze Taalfout
door Gaston DorrenHet Nederlandse naamvalssysteem is ongeveer zo actueel en relevant als het Indisch koloniaal recht of dat klassieke kookboek, ‘Heerlycke recepten met dodovleesch en -eiers’. De naamvallen zijn (buiten de voornaamwoorden) niet alleen in onbruik geraakt; wat er nog van over is, wordt niet meer begrepen.Ter illustratie, om niet te zeggen ten bewijze, wil ik hier … [Lees meer...] overOnze Taalfout
Ook een slecht lied verdient een goede criticus
Door Gaston DorrenDat het k-lied te slecht geschreven was om de tand des tijds te doorstaan, was meteen al duidelijk – al had ik ook weer niet verwacht dat het zó’n kort leven beschoren zou zijn. Maar bijna even tenenkrommend als het lied zelf was de manier waarop taaladviseur Wim Daniëls gisteravond bij Pauw en Witteman de zwaktes van de tekst wilde aantonen.Hij … [Lees meer...] overOok een slecht lied verdient een goede criticus
Geesten vangen
Ik lees af en toe e-boeken, maar ze hebben minstens één groot nadeel. Het zijn, als ik Sting even uit zijn verband mag rukken, een soort spirits in the material world, met als gevolg dat ik ze, bij gebrek aan zichtbaarheid hunnerzijds, domweg vergeet. Ik vergeet waar ze zijn, vergeet dát ze er zijn, vergeet zelfs dat ik ze aan het lezen ben of dat ik er iets in kan … [Lees meer...] overGeesten vangen
xiy xay
Bric-à-brac (Foto: Joe Flintham)Snuisterijen is een leuk, maar ook een eenzaam woord. Leuk, omdat het niet gemakkelijk in verband is te brengen met andere woorden (kijk maar), en volgens mij hebben taalliefhebbers een zwak voor dat soort min of meer op zichzelf staande woorden; ik hoop op die gedachte een andere keer terug te komen.Maar … [Lees meer...] overxiy xay
Na bijna een eeuw een veel betere Thei
door Gaston DorrenDit wordt een enthousiast stukje, en wel over een dialectwoordenboek: De Vallekebergsen Dieksjenaer. Het beschrijft het dialect van Valkenburg aan de Geul en omliggende dorpen, en dat doet het in een aantal opzichten op een bijzonder goede manier.Nu zal mijn enthousiasme voor een deeltje voortkomen uit persoonlijke omstandigheden. Mijn opa sprak Valkenburgs, … [Lees meer...] overNa bijna een eeuw een veel betere Thei
De inheemse talenknobbel
In sommige delen van de wereld is het gangbaar dat mensen vier-, vijf- of nogmeertalig zijn. Ik herinner me voorbeelden uit Noord-Australië en Kameroen, maar ook in sommige andere gebieden waar veel kleine talen op een kluitje zitten zal het wel voorkomen, zoals in grote delen van Afrika en Nieuw-Guinea. Een interessante vraag is dan: hoe kan het dat die mensen een prestatie … [Lees meer...] overDe inheemse talenknobbel
Het buurtje rondom de zon
Van links naar rechts Venus, Mars en Amor. “Hoe ziet een levend, bruisend Mars eruit?”, las ik gisteren in Scientias Magazine, en ik struikelde erover. Een slippertje van de eindredacteur, leek me. “Wat is in vredesnaam ‘het Mars’?”, twitterde ik. “Intrigerend: hoe ontstaat zo'n fout? Waarom zegt iemand dat?” Die vraag maakte een stroom van verrassende reacties los. … [Lees meer...] overHet buurtje rondom de zon
Zou-d-ie dat nou menen?
Als het onderwerp je achter de persoonsvorm staat, in geval van inversie dus, valt de t weg: je valt, maar val je. Bij hij daarentegen kan inversie juist een extra t opleveren. Een onbeklemtoond hij wordt uitgesproken als ie wanneer het achter de persoonsvorm of in een bijzin verschijnt: weet-ie wel dat-ie leeft? We zetten dat zelden zo op papier, want om de een … [Lees meer...] overZou-d-ie dat nou menen?
Een blog dat de lezer waardeert
Er wringt iets in het Nederlands. En het dreigt in de toekomst nog erger te gaan wringen. Maar onze nazaten zullen het wel oplossen – ik heb zelfs een vermoeden hoe.Lang geleden had het Nederlands naamvallen, ook in de spreektaal. Naarmate die verdwenen, werd hun rol – namelijk: laten zien welk woord welke grammaticale functie vervult – overgenomen door voorzetsels en door een … [Lees meer...] overEen blog dat de lezer waardeert
Sjiek plat
De afgelopen tijd heb ik meer in het Limburgs gecommuniceerd dan ik gewend ben. Ik ben al bijna dertig jaar een ‘Limburger om utens’ en daardoor spreek ik die streektaal vooral met – eveneens geëmigreerde – familieleden. Maar nu praatte ik opeens bijna twee uur met drie Venlonaren (hier een kwartier daarvan), en voerde met een van hen zelfs een korte mailcorrespondentie in het … [Lees meer...] overSjiek plat
Vals plat
Ik heb mezelf betrapt op een talig vooroordeel.Twee maal per week doe ik aan spinning: ik trap me drie kwartier lang in het zweet op een rijwiel dat niet rijdt, en dus beter spinnewiel zou kunnen heten. Het Engelse woord spinning is afgeleid van het spinnen van wol, dus zo raar is die gedachte niet eens. Wist u trouwens dat het spinnen van de kat zo heet omdat dat geluid klinkt … [Lees meer...] overVals plat
Een essayist als een alpinist
Het kan bijna niet anders of je hebt onder Nederlandse lezers twee soorten revianen: de gerardisten en de karelieten. Op grond van alleen De avonden had ik misschien een gematigde gerardist kunnen zijn. Maar ik las ook in latere werken van Gerard, en dat was funest. Broer Karel kende ik alleen bij geruchte. Onlangs viel me zijn boek Een grote bruine envelopin handen. Heerlijke … [Lees meer...] overEen essayist als een alpinist
Een langere Afsluitdijk, een bungelend Limburg
Je ziet wel eens van die kaarten waarop sommige landen wanstaltig opgeblazen zijn, terwijl andere zich nét op een paar pixels weten te handhaven. Op bijgaande wereldkaart bijvoorbeeld is Nederland nou eindelijk eens makkelijk te vinden, maar Eritrea - hoewel veel groter - nauwelijks. Dat komt doordat Nederland veel meer kooldioxide de lucht in blaast dan Eritrea, want dat is … [Lees meer...] overEen langere Afsluitdijk, een bungelend Limburg
Zin in een pruim?
Klaarkomen, wippen, soppen, naaien, pijpen, rukken, poesje, lid, meesteres: ik verklap geen geheim als ik zeg dat al deze woorden er een seksuele betekenis bij hebben gekregen. Sterker nog, de seksuele betekenis van deze woorden is op weg de niet-seksuele te verdringen. Bij andere, zoals pruim en paal, overheerst de oorspronkelijke betekenis nog (of ik ben naïef).Waarom deze … [Lees meer...] overZin in een pruim?
Kleine inleiding tot de vergelijkende rijmkunde
Het is niet eerlijk: in sommige talen kun je amper je mond opendoen zonder te rijmen, in andere talen is het zwoegen om rijmkoppels te vinden. Hoe hebben liedtekstschrijvers en traditionele dichters dat opgelost?Laat ik eerst even toelichten dat ik het hier over volrijm heb, het klassieke type dat we in het Nederlands meestal kortweg ‘rijm’ noemen: denken – schenken, … [Lees meer...] overKleine inleiding tot de vergelijkende rijmkunde
