• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Lekker woorden kijken

13 augustus 2013 door Reageer

door Gaston Dorren

Een historische kaart van Europa met bewegende woorden, dat lijkt me nou gaaf. En volgens mij valt die ook te maken. Als alle Nicoline van der Sijzen van Europa – de etymologen met populariseringstalent dus – de handen ineen slaan en wat Europees geld lospeuteren, kán het. Nou ja, na de crisis dan, maar dan moet je nu beginnen, want voor je het weet komt de volgende alweer.


    De kennis voor zo’n project is er. Over de etymologie van het Nederlands bijvoorbeeld is enorm veel bekend. We weten behoorlijk goed welke woorden erfwoorden zijn en hoe die zich ontwikkeld hebben sinds het Proto-Germaans, vaak zelfs sinds het Proto-Indo-Europees. En van de meeste leenworden weten we heel aardig waar ze vandaan komen en wanneer ze in het Nederlands zijn verwelkomd (of beter gezegd: binnengelaten door sommigen onder het gesputter van anderen).
    Ook de overige Germaanse talen zijn etymologisch grondig gedocumenteerd, en de Romaanse eveneens. Van de Slavische en Baltische familie vermoed ik sterk hetzelfde, en voor de Grieken moet dit een makkelijke klus zijn geweest, gezien hun ononderbroken literaire traditie van bijna 30 eeuwen. De Finnen (en hun naaste verwanten), de Hongaren en de Turken zijn zo trots op hun taal, die zullen er ook wel veel werk van gemaakt hebben. Kortom, er ligt een fonkelende schat aan etymologische kennis over zo’n beetje alle Europese talen te wachten – ik twijfel eigenlijk alleen over het Baskisch en, vooral, het Albanees. En het Romani, niet te vergeten.
    Welnu. Al die info zet je in een database: leenverkeer, klankveranderingen, spellingveranderingen, betekenisveranderingen, en dat allemaal met een zo precies mogelijke datering. Vervolgens maak je een interface: een kaart van Europa, niet met landen, maar met taalgebieden. Die veranderen natuurlijk, dus terwijl de eeuwen over die kaart heen glijden, zijn die gebieden in beweging: ze krimpen in, dijen uit, schuiven op. En op die kaart zijn dus ook de woorden in beweging en in ontwikkeling: schick gaat van Duits naar Frans en wordt chic, cleen wordt in het Nederlands klein, tomate komt via het Spaans Europa binnen en verspreidt zich over een flink deel van het continent, enzovoort.
    Wat je precies te zien krijgt, hangt af van wat je vraagt. Welke Roemeense woorden zijn aan het Frans ontleend? Welke Finse woorden zijn van Germaanse herkomst? Hoe hebben algebra, koets en boemerang zich over Europa verspreid? Hoe heette een ‘komkommer’ in 1900 in alle Europese talen? Welke woorden gaan allemaal terug op dezelfde Indo-Europese wortel als doen? De database weet het allemaal, en de interface maakt het inzichtelijk.
    Ik zie een paar kleine praktische problemen. Moet je post-klassieke ontleningen aan het klassieke Grieks en Latijn op de kaart uit Griekenland en Rome laten komen? Lijkt me raar; liever een andere oplossing bedenken dus. Wat doe je met dialectwoorden? Niets waarschijnlijk – dat is voor een fijnmaziger vervolgproject. En er zullen leemtes zijn. Maar dat spreekt eigenlijk vanzelf.
    Natuurlijk is het een heidens karwei. Maar het resultaat lijkt me elke zweetdruppel waard.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: columns Gaston Dorren, datavisualisering, etymologie, popularisering, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d