Bij het lezen van negentiende-eeuwse literatuur valt me voortdurend van alles op. Zo kwam ik laatst in de Rimen en teltsjes van de gebroeders Halbertsma de volgende zin tegen: It wie oars sa'n moai faam en dêr ek in goed hert yn siet, mar luftich en wif fan aard, ien dy gau swinke koe.(het was overigens zo'n mooie meid en waar ook een goed hart in zat, maar oppervlakkig en … [Lees meer...] overBestaan er nevengeschikte betrekkelijke bijzinnen?
Een cursus Fries is volgens het ministerie geen inburgeringsactiviteit
Of het de landelijke media heeft gehaald, weet ik niet. Gezien heb ik het er nog niet, in ieder geval. De Friese media schrijven er wel uitgebreid over: het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken beschouwt een cursus Fries niet als een inburgeringsactiviteit. Waar gaat het om? Wel, de gemeenteraad van Achtkarspelen (hoofdplaats Buitenpost) heeft het college gevraagd om na … [Lees meer...] overEen cursus Fries is volgens het ministerie geen inburgeringsactiviteit
Laat je nooit, nooit, nooit aan jezelf twijfelen
Op de Facebookgroep Leraar Nederlands plaatste gisteren iemand het bovenstaande plaatje, afkomstig van de Facebookpagina van D66. Er staat een citaat op van Sigrid Kaag: "Laat je nooit, nooit, nooit aan jezelf twijfelen." De collega die het in de groep plaatste, vond dat vreemd klinken en vroeg zich af of de zin wel goed geformuleerd was. Daarover kan natuurlijk alleen het … [Lees meer...] overLaat je nooit, nooit, nooit aan jezelf twijfelen
Yo, rectorman! – Een nieuwe vocatief?
Naamvalsvormen verdwijnen uit het Nederlands, langzaam maar zeker. Boeken over taalgeschiedenis laten daar geen twijfel over bestaan. De derde en vierde naamval zijn in het Nederlands al bijna helemaal samengevallen tot een niet-onderwerpsnaamval, met Hun lopen, Da doet hem nie en Ons bin zunig wordt ook gewerkt aan een samenvallen van die niet-onderwerpsnaamval met de … [Lees meer...] overYo, rectorman! – Een nieuwe vocatief?
Leraar even slechte taalbeschouwer als z’n leerlingen
Door Henk Wolf Stel: een groepje leerling-monteurs krijgt op stage in een garagebedrijf de opdracht de versnellingspook van de auto van een klant te vervangen. Een van de leerlingen krabt aan z'n kruin, een tweede friemelt op z'n telefoontje, een derde zegt ten slotte openlijk: "Meneer, ik snap er helemaal niks van."Geschrokken vraagt de chef werkplaats wat het probleem … [Lees meer...] overLeraar even slechte taalbeschouwer als z’n leerlingen
‘Van’ als citaatinleider: inderdaad ouder en vermoedelijk ook al langer gebruikelijk
Door Henk Wolf Verschillende mensen hebben gereageerd op het stukje dat ik hier op 1 maart heb geplaatst over 'van' als citaatinleider. Een paar interessante reacties wil ik hier graag bespreken.In het stukje gaf ik een paar zinnen in het Fries van het Duitse Saterland, afkomstig uit geluidsopnamen die Pyt Kramer vanaf 1970 heeft gemaakt. Daarin wordt het Friese equivalent … [Lees meer...] over‘Van’ als citaatinleider: inderdaad ouder en vermoedelijk ook al langer gebruikelijk
Is ‘van’ als citaatinleider ouder dan we dachten?
Door Henk Wolf Volgens mij heb ik iets leuks gevonden, dat niet alleen voor de bestudering van het Fries van belang is, maar ook voor de geschiedschrijving van het Nederlands. In ongepubliceerde Saterfriese opnamen uit de jaren zeventig vind ik namelijk veelvuldig 'van' als citaatinleider. Dat zou erop kunnen wijzen dat die citaatinleider in het Nederlands ouder is dan we … [Lees meer...] overIs ‘van’ als citaatinleider ouder dan we dachten?
Kantinen en Bösewichtin – spookachtige manifestaties van prescriptieve lexicografie
Door Henk Wolf De woordenboekdefinities van lexicograaf C.H.A. Kruyskamp hebben bijna een cultstatus. Zo voorzag hij voor de tiende druk van de dikke Van Dale het lemma popmuziek van de beschrijving 'ben. voor zekere, oorspr. op de rock-'n-roll gebaseerde, bij jeugdige en onrijpe personen in de smaak vallende hedendaagse amusementsmuziek'. Waarschijnlijk kan men zonder al te … [Lees meer...] overKantinen en Bösewichtin – spookachtige manifestaties van prescriptieve lexicografie
Weer een stukje van ondergetekende
Door Henk Wolf Blijkbaar houden we er niet zo van om heel vaak ik te zeggen. Hoe is anders te verklaren dat veel Nederlandstaligen af en toe naar zichzelf verwijzen als ondergetekende - en dan bedoel ik niet in een formele brief, maar bijvoorbeeld in een praatje over de haag. Deze jongen kan ook, net als mijn persoontje. … [Lees meer...] overWeer een stukje van ondergetekende
Een woordenboek van het Nordfries, van het Nordfriesisch of van het Noord-Fries?
Door Henk Wolf De grofste indeling van het moderne Fries kent drie groepen: wie in het westen begint, komt eerst het Fries van de Nederlandse provincie Friesland en het aanburende stukje van het Groninger Westerkwartier tegen, dan rijdt ie een tijdlang door de ontfrieste Groninger Ommelanden en Oost-Friesland om in het Saterland opnieuw Fries tegen te komen. Daarna gaat de … [Lees meer...] overEen woordenboek van het Nordfries, van het Nordfriesisch of van het Noord-Fries?
Zum [r]-Laut im Saterfriesischen
Von Henk Wolf Obwohl Saterfriesisch dem niederländischen (West)Friesisch in manchen Hinsichten stark ähnelt, offenbart es dem westfriesischkundigen Sprachenliebhaber auch ständig wundervolle ‘exotische’ Eigenschaften. Eine davon ist der saterfriesische Umgang mit dem R-Laut. … [Lees meer...] overZum [r]-Laut im Saterfriesischen
Een sterke persoonlijkheid zal zich niet afvragen wat ze kan doen om sterker te staan
Door Henk Wolf "Onderzoek toont aan dat genderneutraal (bedoeld) woordgebruik zijn doel voorbijschiet als er alleen mannelijke voornaamwoorden zoals hij en zijn in voorkomen" - dat stond in nieuwsbrief 2259 van Onze Taal. Er stond een link bij naar een artikel in de Volkskrant en daarin stond: "Vooral mannen haperen bij het gebruik van het bezittelijk voornaamwoord ‘zijn’ … [Lees meer...] overEen sterke persoonlijkheid zal zich niet afvragen wat ze kan doen om sterker te staan
“Gaan jullie allemaal weg!” en andere gebiedende wijzen die wat extra aandacht verdienen
Door Henk Wolf De Nederlandse gebiedende wijs is, net als de aantonende wijs, een categorie van werkwoordvormen met een eigen vorm en functie. Net als regelmatige vormen van de aantonende wijs, worden ze op basis van een eigen gebiedendewijsstam gevormd. Anders dan vormen van de aantonende wijs staan ze altijd helemaal vooraan in de zin. De meest typerende gebruikswijze … [Lees meer...] over“Gaan jullie allemaal weg!” en andere gebiedende wijzen die wat extra aandacht verdienen
Veertien zinsdelen die als enige woord een bijvoeglijk naamwoord kunnen bevatten
Door Henk Wolf Wie probeert hetzelfde eens met een andere woordsoort? … [Lees meer...] overVeertien zinsdelen die als enige woord een bijvoeglijk naamwoord kunnen bevatten
Zo snel (als) mogelijk
Door Henk Wolf Een poosje terug schreef Siemon Reker al over de slag om de arm die ingebakken zit in het woordje als in 'zo snel als mogelijk', dat minister van volksgezondheid Hugo de Jonge geregeld gebruikt. Deze week kwam het woordje als in die woordgroep ook ter sprake op de Facebookgroep Leraar Nederlands. Het werd als een vernieuwing gezien en, zoals een beetje te … [Lees meer...] overZo snel (als) mogelijk
Aan de zuidkant van de tafel
Door Henk Wolf Een huis heeft altijd meer dan één muur. 'De muur' is dus altijd dubbelzinnig en mensen bedenken van alles om zo'n woordgroep één specifieke referent in de werkelijkheid te geven, bijvoorbeeld door er 'de muur aan de gangkant', 'de rechtermuur', 'de buitenmuur' en ga zo maar door van te maken. Die noodzaak om te disambigueren geldt niet alleen voor muren, maar … [Lees meer...] overAan de zuidkant van de tafel
‘Plasse(n) doen’ in het Nederlands en Fries
Door Henk Wolf Daan moet nodig plassen.Daan moet nodig plasse. In het moderne Nederlands maakt het niets uit welke van de bovenstaande zinnen je gebruikt. De infinitief (de onbepaalde wijs, het 'hele werkwoord') kan eindigen op een -n of op een uh-achtig klankje, dat we meestal als -e schrijven. … [Lees meer...] over‘Plasse(n) doen’ in het Nederlands en Fries
Trouw ‘vergroent’
Het begin van het einde van de 'witte' spelling? Door Henk Wolf Opvallend spellingnieuws op de eerste dag van het nieuwe jaar: een van de grote landelijke Nederlandse dagbladen gaat een ander spellingsysteem hanteren. Sander Becker meldt op de website van de Trouw dat die krant de 'witte' spelling door de 'groene' vervangt. Je kunt het Nederlands op allerlei manieren … [Lees meer...] overTrouw ‘vergroent’
De jeugd
Door Henk Wolf "Thuis dansen, digitaal voetballen, of de burgemeester iets raars op verzoek zien doen. Bij gebrek aan echt vuurwerk moet dat de jeugd van rottigheid weerhouden." Dat schrijft de Trouw deze week. Ik vond het een vreemde formulering. Dat komt door het bepaalde lidwoord de in de woordgroep de jeugd. Voor mij betekent de bovenstaande formulering door die … [Lees meer...] overDe jeugd
Mankement
Door Henk Wolf Wat zijn de gevoelswaarde en de gebruikscontext van het woord mankement? … [Lees meer...] overMankement
Een taalkundige variant op de wet van Godwin
Door Henk Wolf "Als er maar lang genoeg over een gebruikswijze van een woord wordt gesproken, komt er een moment waarop iemand zonder verdere context schrijft dat de vorm van dat woord hoort bij de betekenis van een homoniem woord." … [Lees meer...] overEen taalkundige variant op de wet van Godwin
Rusk
Door Henk Wolf Wie in de verschillende woordenboeken de Friese vertaling van roest opzoekt, vindt roast, rost, rust, ruost, roest en rûst. De meeste van die vormen heb ik weleens gehoord en gelezen, maar het zijn geen vormen die ikzelf gebruik. Voor mij heet geoxideerd metaal in het Fries rusk. … [Lees meer...] overRusk
Wat gebeurt er met sk-?
Door Henk Wolf In de loop van de eeuwen is sk- in veel Nederlandse dialecten veranderd in sch-. Zo zijn schijnen en schaap de vormen geworden die in de standaardtaal in gebruik zijn. Niet alle dialecten hebben echter aan dat proces meegedaan. Zie het bovenstaande kaartje van Jan Stroop. Bovendien zijn er hier en daar ook onvolledige veranderingen, waarbij de medeklinker na … [Lees meer...] overWat gebeurt er met sk-?
Vereenvoudiging van het Friese lidwoordsysteem in Duitsland?
Door Henk Wolf Het Frans heeft een behoorlijk simpel systeem van bepaalde lidwoorden: er zijn er maar vijf: l', le, la, 'leh' en 'lez' (die laatste twee allebei als les geschreven) en de keuze ervan wordt vrij eenduidig bepaald door de factoren woordgeslacht, getal en beginklank van het volgende woord. De enige echte afwijkingen daarvan zijn van die gekke combinaties als in … [Lees meer...] overVereenvoudiging van het Friese lidwoordsysteem in Duitsland?
Een slag om de arm houden over Arizona
Door Henk Wolf Ik heb me in de afgelopen jaren meermaals verwonderd over zinnetjes zoals deze: Wenen berispt over kinderbijslag buitenlandersOM vervolgt Akwasi niet over ‘opruiende’ uitspraak over Zwarte Piet op de DamReijnders werd ontslagen over twee fundamentele verschillen van inzicht met de regeringRusland zette Oekraïne onder druk over EU-verdrag De … [Lees meer...] overEen slag om de arm houden over Arizona
