Door Henk Wolf Een schort is in het Fries een skelk en een theedoek wordt door een deel van de Friestaligen skûlk (uitspraak 'skoelk') genoemd. Beide woorden zijn ontstaan uit samenstellingen van twee woorden: skelk < skerteldoek < skerte ('schoot') + -el- (tussenklanken) + doekskûlk < skûteldoek < skûtel ('schotel') + doek De woorden zijn heel sterk … [Lees meer...] overWaarom heet een theedoek in het Fries ‘skûlk’ en in het Nederlands niet?
Als je iets zou moeten, moet je het dan ook?
Door Henk Wolf In de Trouw stond maandag een artikel waarin arbeidsjurist Pascal Besselink vertelt dat Nederlandse werknemers twee weken loon kunnen mislopen als ze op vakantie gaan in een land waarvoor het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse zaken een zogenaamd 'oranje reisadvies' heeft afgegeven. Besselink wordt in dat stuk als volgt geciteerd: "Als je als werknemer … [Lees meer...] overAls je iets zou moeten, moet je het dan ook?
Zou je graag op willen letten?
Door Henk Wolf Op de Facebookgroep Leraar Nederlands schreef een paar dagen geleden iemand: Ik hoor steeds vaker zinnen als: 'Zou je graag op willen letten?' en 'Zou je graag een persoonlijk berichtje willen sturen?' Het woordje graag lijkt me daar niet op z'n plek. Of is dit een normale zinsconstructie die ik niet ken? Waar komt het vandaan? Een bepaald dialect/bepaalde … [Lees meer...] overZou je graag op willen letten?
Welke uitgang geven we Duitse bijvoeglijke naamwoorden in het Nederlands?
Door Henk Wolf "Nieuws: Cees Noteboom ontvangt Österreichische Ehrenkreuz für Wissenschaft und Kunst." Dat is de titel boven een stuk van Coen Peppelenbos gisteren op Tzum. Dat stuk had natuurlijk een heugelijke inhoud, maar de titel was ook aanleiding voor een taalkundige overdenking. Het woord Österreichische botste in elk geval eventjes met m'n taalgevoel. Was het … [Lees meer...] overWelke uitgang geven we Duitse bijvoeglijke naamwoorden in het Nederlands?
Vormt ‘vormen’ in deze zin een koppelwerkwoord?
Door Henk Wolf Het Nederlands heeft twee soorten gezegden, althans dat is al heel lang de aanname in de schoolgrammatica (maar zie hier voor wat kritiek op dat idee): werkwoordelijke en naamwoordelijke.Bij een werkwoordelijk gezegde zit de centrale mededeling over het onderwerp in het hoofdwerkwoord: het onderwerp 'doet' iets. Bij een naamwoordelijk gezegde zit de centrale … [Lees meer...] overVormt ‘vormen’ in deze zin een koppelwerkwoord?
Morgen wordt onweer verwacht
Door Henk Wolf Ook slimme, talige mensen foeteren weleens op andermans taalgebruik. En ook zulken slaan weleens buiten. Zo meldde een bevriende vertaler zich kortgeleden met een klacht over een zin uit de krant bij me. Daar stond in: . Morgen wordt onweer verwacht. Dat was toch wel erg slordig van de krant, vond hij. Ik begreep niet waar het probleem moest zitten. … [Lees meer...] overMorgen wordt onweer verwacht
Joun fiets
Door Henk Wolf Een van de aardigste eigenschappen van het Nederlands zoals dat in Groningen wordt gesproken, is volgens mij het gebruik van het bezittelijk voornaamwoord joun (zoals in 'joun fiets'). In het Friese Nederlands ben ik het nooit tegengekomen. Dat het in Groningen in het Nederlands wordt gebruikt, zal vast te maken hebben met het bestaan van het bezittelijk … [Lees meer...] overJoun fiets
De opslag van overledenen
Door Henk Wolf In de Trouw van vandaag viel me de volgende zin op: "[...] in Texas worden koelwagens besteld voor de opslag van overledenen." Ik vind de zin raar door de keuze voor het woord overledenen. Waarom? Om dat uit te leggen, moet ik een klein stukje filosofie bespreken. … [Lees meer...] overDe opslag van overledenen
Over wat (externe taal)geschiedenis met interne taalgeschiedenis te maken heeft
Door Henk Wolf en Reitze Jonkman Afgelopen vrijdag was de webinar In’to Summerschool over de waddendialecten, georganiseerd door In’to Languages van de Radboud Universiteit. Marc van Oostendorp gaf college over de verschillende dialecten die op de Waddeneilanden worden gesproken. Hij behandelde onder andere de vraag in hoeverre die dialecten als 'Fries' dan wel als … [Lees meer...] overOver wat (externe taal)geschiedenis met interne taalgeschiedenis te maken heeft
Het Bokwerters als protesttaal
Door Henk Wolf Er zijn voor het naast een beetje Friezen die nooit gehoord hebben van Bokwerters, een taal die gaan moet voor Hooghaarlemmerdijks, maar daar zo'n bult letterlijk overgezet Fries in zit dat een het Fries taaleigen al wat heem hebben moet om het nakomen te kunnen.Het Bokwerters (of Bokwerders of Bokwerds) is bedacht door schrijver-journalist Rink van der Velde. … [Lees meer...] overHet Bokwerters als protesttaal
Iedere docent een meertalig minibrilletje op
Door Henk Wolf "Een meertalig minibrilletje" in al het lesmateriaal. Dat is de wens van een groep bevlogen docenten die zich in Nederland bezighouden met meertaligheid op school. De term komt van Hanna Kuijs, onderwijzers op een basisschool in Amstelveen. Zo'n brilletje is natuurlijk een manier van kijken en methodemakers kunnen het aan hun boeken of websites toevoegen met … [Lees meer...] overIedere docent een meertalig minibrilletje op
Over een leuk tweetalig interview – en de onverholen agressie die het opriep
Door Henk Wolf Dinsdag besteedden zo'n beetje alle Friese media aandacht aan een urenlange schimpkanonnade op Twitter aan het adres van Friezen. Wie er meer over wil lezen, vindt hier, hier en hier berichten. Eventjes was #Fries nummer 1 in het lijstje van trending topics.De aanleiding was een Twitterreactie van iemand op een interview van journalist Arjen de Boer van … [Lees meer...] overOver een leuk tweetalig interview – en de onverholen agressie die het opriep
Helemaal terug naar de basis van het ontleden
Door Henk Wolf Mijn stukje van vorige week over de ontleding van 'De paus is in Nederland' heeft heel wat oude discussies opgerakeld en nieuwe doen ontbranden, met de nodige emoties hier en daar. Zoals dat gaat op internet. Omdat ik vermoed dat niet iedereen alles precies zo heeft begrepen als ik het bedoeld had, wil ik hier nog eens de basaalste basis van het ontleden … [Lees meer...] overHelemaal terug naar de basis van het ontleden
Twee soorten tussen-n
Door Henk Wolf In het Nederlands kun je twee woorden combineren tot een nieuw, samengesteld woord. Soms kan dat direct: piano+ leraar = pianoleraar. Soms valt er een stukje weg: aarde + verschuiving = aardverschuiving. En soms komt er een stukje tussen: regering + leider = regeringsleider.De geschreven tussen-n is NederlandsEen zo'n stukje dat je als stopverf tussen de … [Lees meer...] overTwee soorten tussen-n
Anekdote: een briefje dat je door ‘begrijpend lezen’ niet kunt ontcijferen
Door Henk Wolf Goed begrijpend lezen is een belangrijke vaardigheid, daar waren de deelnemers aan de soms verhitte discussie over het eindexamen Nederlands hier op Neerlandistiek het de afgelopen dagen wel over eens. Begrijpend lezen houdt in het voortgezet onderwijs onder meer in dat je de in een tekst staande structuurelementen als alinea's en verwijswoorden gebruikt om de … [Lees meer...] overAnekdote: een briefje dat je door ‘begrijpend lezen’ niet kunt ontcijferen
Het regionale als rechtvaardiging voor afwijking van de norm
Door Henk Wolf "Maar hun is Brabants. In het Nederlands zeggen we: zij." Zomaar een zinnetje van het internet, waarop het gebruik van hun als grammaticaal onderwerp wordt geclaimd voor een bepaalde regionale variëteit. Juist is het niet wat de internetter schrijft: hun wordt vermoedelijk een dikke eeuw lang als onderwerp gebruikt en het heeft zich in Nederland overal … [Lees meer...] overHet regionale als rechtvaardiging voor afwijking van de norm
Sneustra’s, klungelsma’s en pafstra’s
Door Henk Wolf Friezen zijn dol op hun -a-achternamen, zo dol dat ze op basis van bestaande patronen in de negentiende eeuw zelfs nieuwe familienamen zijn gaan vormen die niet helemaal etymologisch verantwoord waren. Zo werd -sma, dat oorspronkelijk een familierelatie aangaf, zoals in Jansma, toen ook achter plaatsbepalingen geplakt. Een naam als Dijksma is dan ook het … [Lees meer...] overSneustra’s, klungelsma’s en pafstra’s
Zo gek is het niet om ‘in Nederland’ als gezegde te benoemen
Door Henk Wolf De paus is in Nederland. Heel wat leerlingen benoemen in de bovenstaande zin '(is) in Nederland' als naamwoordelijk gezegde. Fout, zeggen we dan, want een naamwoordelijk gezegde is altijd te bevragen met wat of wie en nooit met waar. Maar is er toch niet iets voor die ontleding te zeggen? … [Lees meer...] overZo gek is het niet om ‘in Nederland’ als gezegde te benoemen
Vage taal in de overheidscommunicatie over coronamaatregelen tast de rechtszekerheid aan
Door Henk Wolf Was iemand volgens Nederlands recht strafbaar als ie ergens in de afgelopen weken tien mensen te gast had in z'n eigen huis? Wie de noodverordeningen van 27 maart leest, kan die indruk krijgen. Daarin wordt het verboden om samenkomsten te organiseren of eraan deel te nemen. Die samenkomsten worden in hetzelfde document gedefinieerd als: openbare … [Lees meer...] overVage taal in de overheidscommunicatie over coronamaatregelen tast de rechtszekerheid aan
Hekelende agentieve samenstellende afleidingen als nieuwsmeme
Door Henk Wolf Waxinelichthoudergooier. Damschreeuwer. Flatspringer. Gezichthoester. Coronahoester. Het zijn zomaar vijf persoonsbeschrijvingen uit nieuwsberichten van de afgelopen jaren. Ik heb de indruk dat deze persoonsbeschrijvingen van een type zijn dat relatief nieuw is. Meer dan een indruk is het niet, ik heb het niet onderzocht, maar goed, dit is een column, daarin … [Lees meer...] overHekelende agentieve samenstellende afleidingen als nieuwsmeme
Vijf personeelsleden hebben positief getest op het Covid-19-virus
Door Henk Wolf Een paar weken geleden kwam ik in de media voor het eerst zinnen tegen waarin stond dat iemand 'positief was getest (op corona)'. Ik begreep de zinnen natuurlijk wel, maar ik vond het een gekke constructie. Positief lijkt in zulke zinnen 'met positief resultaat' te betekenen (natuurlijk niet in morele zin, maar in de zin dat het gezochte is gevonden). Voor … [Lees meer...] overVijf personeelsleden hebben positief getest op het Covid-19-virus
Een puzzel met ouwe en ouderwetse auto’s
Door Henk Wolf Van de week zag ik op Facebook een foto waarop de voorruit en de motorkap van een auto te zien waren. Op de voorstoelen van de auto zaten een man en een vrouw. Aan de chromen randjes, de vorm van de motorkap en andere stijlkenmerken was te zien dat de auto gebouwd moest zijn in de jaren zeventig of tachtig. Mijn interne samenvatting van het beeld in … [Lees meer...] overEen puzzel met ouwe en ouderwetse auto’s
Wat zijn minderheidstalen?
(Klik hier om het videocollege op YouTube te bekijken.) … [Lees meer...] overWat zijn minderheidstalen?
Wat vinden mensen van talen en hoe beïnvloedt dat hun taalgedrag?
(Deze video op YouTube bekijken.) … [Lees meer...] overWat vinden mensen van talen en hoe beïnvloedt dat hun taalgedrag?
Wat gebeurt er als talen met elkaar in contact komen?
(Deze video op YouTube bekijken.) … [Lees meer...] overWat gebeurt er als talen met elkaar in contact komen?