Door Henk Wolf 'Naar ploeg en koestal vluchtte uw taal', schrijft Piet Paaltjens in zijn gedicht De Friesche poëet. De taal waar hij het over heeft, is het Fries. Oebele Vries heeft de zin gebruikt als titel van een boek, met als ondertitel 'De verdringing van het Fries als schrijftaal door het Nederlands (tot 1580)'. Die titel zegt bijna alles: in de tijd van een … [Lees meer...] overTo plough and cow stable: het Nederlands als etnische taal
Een vogel die z’n kuikens verhongert
Door Henk Wolf Het Nederlands heeft een zogenaamde veroorzakende vorm of causatief. Daarmee druk je uit dat iets of iemand een bepaalde handeling veroorzaakt. Als ik bijvoorbeeld van de zin 'de kar rolt van de heuvel af' een veroorzakende vorm wil maken, dan kan ik een zin bouwen als de volgende: … [Lees meer...] overEen vogel die z’n kuikens verhongert
Kerkhofwandeling 2: een absurd vormgedicht
Door Henk Wolf Gisteren schreef ik over twee bordjes die waarschuwen voor laaghangende dan wel laag hangende takken. Ze staan bij de ingang van een kerkhof in de buurt van ons huis. Ze zijn daar niet het enige dat me in talige zin opvalt. Erg opvallend is ook de tekst op de bovenstaande foto. Die staat op een muurtje. Dat muurtje hoort bij een hokje waarin een computer … [Lees meer...] overKerkhofwandeling 2: een absurd vormgedicht
Laaghangende of laag hangende takken?
Door Henk Wolf Ik maak graag een wandelingetje over het kerkhof bij ons in de buurt. Als ik daar aankom, ben ik altijd even gefascineerd door de twee bordjes aan weerskanten van het pad. Op het ene bordje staat 'laag hangende takken' en op het andere 'laaghangende takken' - het verschil is een spatie. Ik vroeg me af wat ik zelf zou schrijven. Als ik de officiële regels … [Lees meer...] overLaaghangende of laag hangende takken?
Met de flat is weinig mis, met de bank wel
Door Henk Wolf Op de voorpagina van de Trouw stond vrijdagochtend de volgende kop: Met de flat is weinig mis, met de bank wel Dat is een mooie zin om te illustreren dat taal verschillende niveaus kent. Mijn taalgevoel verzet zich tegen de zin en ik kan ook uitleggen waardoor, maar ik begrijp (denk ik) ook hoe het komt dat anderen hem wel goed vinden. … [Lees meer...] overMet de flat is weinig mis, met de bank wel
Nog niet overgestapt van energieleverancier?
Door Henk Wolf Toen ik op de website van de NPO een programma wilde bekijken, kreeg ik eerst een paar reclamefilmpjes te zien. Eentje daarvan begon met de vraag "Nog niet overgestapt van energieleverancier?" Dat vond ik een rare zin. … [Lees meer...] overNog niet overgestapt van energieleverancier?
Een negende huis
Door Henk Wolf Er is iets geks met rangtelwoorden. In een heleboel opzichten zijn dat gewoon bijvoeglijke naamwoorden. Maar er zijn kleine verschillen. En die verschillen manifesteren zich in het Nederlands net iets anders dan in het Fries. … [Lees meer...] overEen negende huis
Het Schoolvak Nederlands 2019
Een verslagje Door Henk Wolf Elke herfst organiseert een universiteit of hogeschool het congres Het Schoolvak Nederlands, "de HSN" voor ingewijden. Afgelopen vrijdag en zaterdag was hogeschool Windesheim in Zwolle de organisator. Door de opzet kan elke deelnemer maar een fractie van alle lezingen en workshops meemaken, dus de ervaringen die mensen opdoen als ze … [Lees meer...] overHet Schoolvak Nederlands 2019
Het hertalen van Couperus: toch een goed initiatief
Door Henk Wolf Ik heb een irrationele aversie tegen hertalingen van negentiende- en twintigste-eeuwse Nederlandse literatuur. Die aversie wil ik hier – zoekend – proberen te verklaren. En daarna wil ik duidelijk maken waarom ik denk dat het hertalen van Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan toch een goed ding is. … [Lees meer...] overHet hertalen van Couperus: toch een goed initiatief
Nieuwe spellingchecker voor het Fries
Door Henk Wolf Twee weken geleden klopte een collega op de deur van mijn werkkamer. Opgewonden vroeg hij of ik de nieuwe staveringshifker al had gezien. De Word-versie op onze werkcomputers was voorzien van de Friese spellingchecker. … [Lees meer...] overNieuwe spellingchecker voor het Fries
Keukenstafels
Door Henk Wolf Waar het Nederlands één woord keukentafel heeft, heeft het Fries er minimaal twee: keukentafel en keukenstafel. Die twee vormen zijn niet onderling uitwisselbaar. Een keukentafel (zonder tussen-s en met de woordklemtoon op keuken) is een willekeurige tafel die in een keuken staat of die gemaakt is om in een keuken te staan. De Ikea en de Kwantum verkopen … [Lees meer...] overKeukenstafels
Numeri fixi, numerus fixussen of numerus fixi? Dat is geen groeneboekjeskwestie
Door Henk Wolf Mensen in het Nederlandse taalgebied kennen ten onrechte allerlei vormen van autoriteit aan het Groene Boekje toe. Marc van Oostendorp deed dat recent ook, toen hij de vraag kreeg wat het meervoud was van numerus fixus. Om die vraag te beantwoorden raadpleegde Marc het Groene Boekje. Tijdschrift Ad Valvas citeert hem als volgt: "Ik kan weinig anders doen. … [Lees meer...] overNumeri fixi, numerus fixussen of numerus fixi? Dat is geen groeneboekjeskwestie
Verkansie
Door Henk Wolf Vrijdag schreef columniste Nadia Ezzeroili in de Volkskrant een stukje over het woord verkansie, een variant van vakantie. De columniste observeert een groeiende populariteit van de geschreven vorm verkansie op de sociale media. Dat kan heel goed een juiste observatie zijn, daar wil ik af blijven, maar de suggestie dat de variant verkansie nieuw zou zijn of … [Lees meer...] overVerkansie
In geval van twijfel: vraag een frisist!
Door Henk Wolf Een bekende vertelde me deze week dat ze had meegedaan aan een psycholinguïstisch onderzoek. De onderzoeker had elektroden op haar hoofd geplakt en daarna moest ze Friese woorden naar het Nederlands vertalen en andersom. Ze wist niet precies wat het doel van het onderzoek was, maar het viel haar wel op dat de onderzoeker niet Friestalig was en misschien niet in … [Lees meer...] overIn geval van twijfel: vraag een frisist!
Hengelooo
Door Henk Wolf Tijdens een college vergeleken studenten laatst hun uitspraak van een aantal klinkers. Een studente was aan haar uitspraak makkelijk te herkennen als Tukker en toen ze vertelde uit welke plaats ze kwam, riepen als op afspraak een paar anderen: "Hengelooo!". Hoewel ze zelf geen Oost-Nederlanders waren, deden ze dat met de opvallende monoftongische uitspraak van … [Lees meer...] overHengelooo
¿Los Países Bajos o Holanda, señoras y señores editores del Volkskrant?
Door Henk Wolf "Vergeet Holland, in het buitenland is het voortaan The Netherlands" - dat staat boven een artikel uit de Volkskrant van afgelopen donderdag. Het is een uiterst merkwaardig stuk tekst. Het intro van het artikel luidt als volgt: "Wie zich overzees introduceert met het zinnetje ‘I come from Holland’ roept bij gesprekspartners het clichébeeld op van tulpen, … [Lees meer...] over¿Los Países Bajos o Holanda, señoras y señores editores del Volkskrant?
Hierdoor werden demonstranten verhinderd een demonstratie in Dokkum bij te wonen
Door Henk Wolf Het Openbaar Ministerie heeft kortgeleden een filmpje gepubliceerd waarin het naar aanleiding van de zaak rond de 'Blokkeerfriezen' uitlegt dat mensen anderen het demonstreren niet mogen beletten. In dat filmpje kwam de volgende zin voor, in zowel gesproken als geschreven vorm: Hierdoor werden demonstranten verhinderd een demonstratie in Dokkum bij te … [Lees meer...] overHierdoor werden demonstranten verhinderd een demonstratie in Dokkum bij te wonen
Des kegels
Door Henk Wolf Ton den Boon schrijft vandaag in Trouw over des kegels. Dat komt voor in een rijmpje van Romke de Jong uit Kubaard. Het stond op een spandoek dat begin deze week werd gebruikt bij een demonstratie in Den Haag van boeren tegen het agrarisch beleid van de Nederlandse regering. Het rijmpje gaat zo: Wij agrariërs zijn des kegelswij zijn het zat met alle … [Lees meer...] overDes kegels
Waarom is er zo vaak maar één gesprekstaal?
Door Henk Wolf Mensen hebben heel sterk de neiging zich aan elkaar aan te passen. De populaire psychologie noemt dat spiegelen, in de taalsociologie wordt het vaak accommoderen genoemd. Dat aanpassen doen we op talloze manieren: mensen nemen dezelfde lichaamshouding aan, zoeken een vergelijkbaar spreekvolume, nemen woorden van elkaar over enzovoort. Bijna iedereen heeft … [Lees meer...] overWaarom is er zo vaak maar één gesprekstaal?
Naar de zolder geschopte talen
Door Henk Wolf Er verdwijnen tegenwoordig meer talen dan dat er nieuwe bij komen. Taaldood is op wereldschaal een veelvoorkomend verschijnsel. Nou merken we van die daadwerkelijke dood heel weinig. Op een gegeven moment wordt het laatste woord in een taal uitgesproken en dat hebben dan weinig mensen in de gaten.Wat we veel beter kunnen zien is het stervensproces dat aan die … [Lees meer...] overNaar de zolder geschopte talen
Het reflex
Door Henk Wolf Er zijn Nederlandstaligen voor wie reflex een onzijdig woord is. Laatst sprak ik met iemand die dingen zei als 'het reflex' en 'een sterk reflex'. Ik vroeg of reflex voor haar een de-woord of een het-woord was en ze antwoordde zonder aarzelen: 'een het-woord'. Op internet zijn ook voorkomens te vinden van 'het reflex'. Het zijn er geen duizenden, maar wel te … [Lees meer...] overHet reflex
Op (het) Parliament Square
Door Henk Wolf [...] op het moment dat uit de speakers op Parliament Square de aantallen klinken – 329 voor, 300 tegen – klapt ze halfslachtig met een slap handje. De zin hierboven stond afgelopen donderdag in een voorpagina-artikel van de Trouw. Met die zin is iets aan de hand: er staat geen lidwoord voor de naam van het plein Parliament Square. Dat is geen foutje: het … [Lees meer...] overOp (het) Parliament Square
Waarom hangen hun al ruim een eeuw aan de kapstok?
Door Henk Wolf Misschien herinnert u zich nog de aflevering van De wereld draait door uit 2012 waarin taalkundige Helen de Hoop en toenmalig minister van onderwijs Ronald Plasterk spraken over het voornaamwoord hun. Bij m'n collega's en mij op NHL Stenden Hogeschool is het een populaire onderwijsvideo. Ik gebruik 'm zelf om studenten te laten zien hoe mensen … [Lees meer...] overWaarom hangen hun al ruim een eeuw aan de kapstok?
Helje-en-bringservice
Door Henk Wolf Als ik 's morgens naar het werk rij, hoor ik voor de radio vaak een reclame van een bedrijf met een "helje-en-bringservice". Dat is Fries voor 'haal-en-brengservice', maar wel opvallend Fries. Het Nederlands heeft één type regelmatige werkwoorden, het Fries heeft er twee. Je hebt werkwoorden met een woordenboekvorm (onbepaalde wijs, infinitief, hele werkwoord) op … [Lees meer...] overHelje-en-bringservice
Over lijken
Door Henk Wolf Ik heb jarenlang een abonnement gehad op een Deenstalige krant. Daarin vielen me altijd de berichtjes op van het overlijden van bekende mensen. Die-en-die 'er død', stond er dan als kop: die-en-die 'is dood'. In Nederlandse kranten zie je, dat is althans mijn indruk, doorgaans wat omfloerstere formuleringen. In z'n taalcolumn in de Trouw schrijft Ton den Boon … [Lees meer...] overOver lijken
