Een verslagje Door Henk Wolf Elke herfst organiseert een universiteit of hogeschool het congres Het Schoolvak Nederlands, "de HSN" voor ingewijden. Afgelopen vrijdag en zaterdag was hogeschool Windesheim in Zwolle de organisator. Door de opzet kan elke deelnemer maar een fractie van alle lezingen en workshops meemaken, dus de ervaringen die mensen opdoen als ze … [Lees meer...] overHet Schoolvak Nederlands 2019
Het hertalen van Couperus: toch een goed initiatief
Door Henk Wolf Ik heb een irrationele aversie tegen hertalingen van negentiende- en twintigste-eeuwse Nederlandse literatuur. Die aversie wil ik hier – zoekend – proberen te verklaren. En daarna wil ik duidelijk maken waarom ik denk dat het hertalen van Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan toch een goed ding is. … [Lees meer...] overHet hertalen van Couperus: toch een goed initiatief
Nieuwe spellingchecker voor het Fries
Door Henk Wolf Twee weken geleden klopte een collega op de deur van mijn werkkamer. Opgewonden vroeg hij of ik de nieuwe staveringshifker al had gezien. De Word-versie op onze werkcomputers was voorzien van de Friese spellingchecker. … [Lees meer...] overNieuwe spellingchecker voor het Fries
Keukenstafels
Door Henk Wolf Waar het Nederlands één woord keukentafel heeft, heeft het Fries er minimaal twee: keukentafel en keukenstafel. Die twee vormen zijn niet onderling uitwisselbaar. Een keukentafel (zonder tussen-s en met de woordklemtoon op keuken) is een willekeurige tafel die in een keuken staat of die gemaakt is om in een keuken te staan. De Ikea en de Kwantum verkopen … [Lees meer...] overKeukenstafels
Numeri fixi, numerus fixussen of numerus fixi? Dat is geen groeneboekjeskwestie
Door Henk Wolf Mensen in het Nederlandse taalgebied kennen ten onrechte allerlei vormen van autoriteit aan het Groene Boekje toe. Marc van Oostendorp deed dat recent ook, toen hij de vraag kreeg wat het meervoud was van numerus fixus. Om die vraag te beantwoorden raadpleegde Marc het Groene Boekje. Tijdschrift Ad Valvas citeert hem als volgt: "Ik kan weinig anders doen. … [Lees meer...] overNumeri fixi, numerus fixussen of numerus fixi? Dat is geen groeneboekjeskwestie
Verkansie
Door Henk Wolf Vrijdag schreef columniste Nadia Ezzeroili in de Volkskrant een stukje over het woord verkansie, een variant van vakantie. De columniste observeert een groeiende populariteit van de geschreven vorm verkansie op de sociale media. Dat kan heel goed een juiste observatie zijn, daar wil ik af blijven, maar de suggestie dat de variant verkansie nieuw zou zijn of … [Lees meer...] overVerkansie
In geval van twijfel: vraag een frisist!
Door Henk Wolf Een bekende vertelde me deze week dat ze had meegedaan aan een psycholinguïstisch onderzoek. De onderzoeker had elektroden op haar hoofd geplakt en daarna moest ze Friese woorden naar het Nederlands vertalen en andersom. Ze wist niet precies wat het doel van het onderzoek was, maar het viel haar wel op dat de onderzoeker niet Friestalig was en misschien niet in … [Lees meer...] overIn geval van twijfel: vraag een frisist!
Hengelooo
Door Henk Wolf Tijdens een college vergeleken studenten laatst hun uitspraak van een aantal klinkers. Een studente was aan haar uitspraak makkelijk te herkennen als Tukker en toen ze vertelde uit welke plaats ze kwam, riepen als op afspraak een paar anderen: "Hengelooo!". Hoewel ze zelf geen Oost-Nederlanders waren, deden ze dat met de opvallende monoftongische uitspraak van … [Lees meer...] overHengelooo
¿Los Países Bajos o Holanda, señoras y señores editores del Volkskrant?
Door Henk Wolf "Vergeet Holland, in het buitenland is het voortaan The Netherlands" - dat staat boven een artikel uit de Volkskrant van afgelopen donderdag. Het is een uiterst merkwaardig stuk tekst. Het intro van het artikel luidt als volgt: "Wie zich overzees introduceert met het zinnetje ‘I come from Holland’ roept bij gesprekspartners het clichébeeld op van tulpen, … [Lees meer...] over¿Los Países Bajos o Holanda, señoras y señores editores del Volkskrant?
Hierdoor werden demonstranten verhinderd een demonstratie in Dokkum bij te wonen
Door Henk Wolf Het Openbaar Ministerie heeft kortgeleden een filmpje gepubliceerd waarin het naar aanleiding van de zaak rond de 'Blokkeerfriezen' uitlegt dat mensen anderen het demonstreren niet mogen beletten. In dat filmpje kwam de volgende zin voor, in zowel gesproken als geschreven vorm: Hierdoor werden demonstranten verhinderd een demonstratie in Dokkum bij te … [Lees meer...] overHierdoor werden demonstranten verhinderd een demonstratie in Dokkum bij te wonen
Des kegels
Door Henk Wolf Ton den Boon schrijft vandaag in Trouw over des kegels. Dat komt voor in een rijmpje van Romke de Jong uit Kubaard. Het stond op een spandoek dat begin deze week werd gebruikt bij een demonstratie in Den Haag van boeren tegen het agrarisch beleid van de Nederlandse regering. Het rijmpje gaat zo: Wij agrariërs zijn des kegelswij zijn het zat met alle … [Lees meer...] overDes kegels
Waarom is er zo vaak maar één gesprekstaal?
Door Henk Wolf Mensen hebben heel sterk de neiging zich aan elkaar aan te passen. De populaire psychologie noemt dat spiegelen, in de taalsociologie wordt het vaak accommoderen genoemd. Dat aanpassen doen we op talloze manieren: mensen nemen dezelfde lichaamshouding aan, zoeken een vergelijkbaar spreekvolume, nemen woorden van elkaar over enzovoort. Bijna iedereen heeft … [Lees meer...] overWaarom is er zo vaak maar één gesprekstaal?
Naar de zolder geschopte talen
Door Henk Wolf Er verdwijnen tegenwoordig meer talen dan dat er nieuwe bij komen. Taaldood is op wereldschaal een veelvoorkomend verschijnsel. Nou merken we van die daadwerkelijke dood heel weinig. Op een gegeven moment wordt het laatste woord in een taal uitgesproken en dat hebben dan weinig mensen in de gaten.Wat we veel beter kunnen zien is het stervensproces dat aan die … [Lees meer...] overNaar de zolder geschopte talen
Het reflex
Door Henk Wolf Er zijn Nederlandstaligen voor wie reflex een onzijdig woord is. Laatst sprak ik met iemand die dingen zei als 'het reflex' en 'een sterk reflex'. Ik vroeg of reflex voor haar een de-woord of een het-woord was en ze antwoordde zonder aarzelen: 'een het-woord'. Op internet zijn ook voorkomens te vinden van 'het reflex'. Het zijn er geen duizenden, maar wel te … [Lees meer...] overHet reflex
Op (het) Parliament Square
Door Henk Wolf [...] op het moment dat uit de speakers op Parliament Square de aantallen klinken – 329 voor, 300 tegen – klapt ze halfslachtig met een slap handje. De zin hierboven stond afgelopen donderdag in een voorpagina-artikel van de Trouw. Met die zin is iets aan de hand: er staat geen lidwoord voor de naam van het plein Parliament Square. Dat is geen foutje: het … [Lees meer...] overOp (het) Parliament Square
Waarom hangen hun al ruim een eeuw aan de kapstok?
Door Henk Wolf Misschien herinnert u zich nog de aflevering van De wereld draait door uit 2012 waarin taalkundige Helen de Hoop en toenmalig minister van onderwijs Ronald Plasterk spraken over het voornaamwoord hun. Bij m'n collega's en mij op NHL Stenden Hogeschool is het een populaire onderwijsvideo. Ik gebruik 'm zelf om studenten te laten zien hoe mensen … [Lees meer...] overWaarom hangen hun al ruim een eeuw aan de kapstok?
Helje-en-bringservice
Door Henk Wolf Als ik 's morgens naar het werk rij, hoor ik voor de radio vaak een reclame van een bedrijf met een "helje-en-bringservice". Dat is Fries voor 'haal-en-brengservice', maar wel opvallend Fries. Het Nederlands heeft één type regelmatige werkwoorden, het Fries heeft er twee. Je hebt werkwoorden met een woordenboekvorm (onbepaalde wijs, infinitief, hele werkwoord) op … [Lees meer...] overHelje-en-bringservice
Over lijken
Door Henk Wolf Ik heb jarenlang een abonnement gehad op een Deenstalige krant. Daarin vielen me altijd de berichtjes op van het overlijden van bekende mensen. Die-en-die 'er død', stond er dan als kop: die-en-die 'is dood'. In Nederlandse kranten zie je, dat is althans mijn indruk, doorgaans wat omfloerstere formuleringen. In z'n taalcolumn in de Trouw schrijft Ton den Boon … [Lees meer...] overOver lijken
Hoe schrijft die zich ook al weer?
Door Henk Wolf Mensen krijgen bijnamen. Van vrienden en familie, van collega's en buren. Bekende mensen krijgen bijnamen van het grote publiek. Sommige mensen zijn op de hoogte van hun bijnaam, bij anderen wordt ie achter de rug om gebruikt. En sommige mensen hebben in hun woonplaats een bijnaam die bijna iedereen in het dagelijks leven gebruikt. Vraag ik onze … [Lees meer...] overHoe schrijft die zich ook al weer?
Nimmer meer ‘vier appels meer’: verdwijnende tijd
Door Henk Wolf Het Franse woord jamais heeft geen vaste vertaling in het Nederlands. Afhankelijk van de context kun je het als ooit, nooit of altijd vertalen (en er zijn misschien nog wel meer mogelijkheden). Kijk maar naar de onderstaande zinnen: Tu es le pire client que j'ai jamais eu. ('Jij bent de beroerdste klant die ik ooit heb gehad.') Je n'ai jamais vu autant … [Lees meer...] overNimmer meer ‘vier appels meer’: verdwijnende tijd
Het raad?
Door Henk Wolf Zeker, en we weten daar nog altijd geen goed raad mee. Bovenstaande zin stond op 1 juli in de Volkskrant. Hij is opgetekend uit de mond van historicus Gert Oostindië, die geïnterviewd werd door Sander van Walsum. Het is een aparte zin, althans het stukje geen goed raad is onverwacht. Waarom? Wel, raad is allereerst geen het-woord, maar een de-woord. En … [Lees meer...] overHet raad?
Een neem-meepakket voor een meeneemprijs
Door Henk Wolf In het Nederlands kun je twee of meer woorden combineren tot een samengesteld woord of samenstelling. Als je daarbij een werkwoord gebruikt en dat is niet het laatste woord van de samenstelling, dan moet je de stam van dat werkwoord gebruiken. Voorbeelden zijn: drijven + sijsje = drijfsijsjelopen + rek = looprekzweven + vliegen = zweefvliegen Wil je iets … [Lees meer...] overEen neem-meepakket voor een meeneemprijs
Een zwangere koe
Door Henk Wolf "Kun je niet eens wat schrijven over al die zwangere koeien die je tegenwoordig in de media tegenkomt?" vroeg een collega me laatst. Ze wees me op een krantenartikel waarin gesproken werd over een koe die 'zwanger' was. Ik vond het een komische combinatie, die me deed denken aan de zin 'een zwanger paard eet graag appeltaart' uit het herkenningsliedje van de … [Lees meer...] overEen zwangere koe
Hansworst
Door Henk Wolf Ik heb de klemtoon in het woord hansworst altijd op worst gelegd. Ik wist ook niet beter of iedereen deed dat. Tot iemand een paar jaar geleden verbaasd uitriep: "Wat zeg je nou?" Zij zei namelijk HANSworst, met de klemtoon op de eerste lettergreep. Dat vond ik weer heel erg gek. Uiteraard hebben we toen rondgevraagd en tot onze verbazing waren … [Lees meer...] overHansworst
De geordende kijk op aardrijkskunde van de standaardtaalspreker
Door Henk Wolf Wie geen streektalen kent, vindt soms andere dingen normaal dan wie er wel een spreekt. De standaardtaalspreker heeft bijvoorbeeld een veel overzichtelijker visie op aardrijkskunde dan de streektaalspreker. Een paar dagen geleden schreef ik een stukje over het gebruik van lidwoorden in aardrijkskundige namen. In het Standaardnederlands bestaan wel namen van … [Lees meer...] overDe geordende kijk op aardrijkskunde van de standaardtaalspreker