• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Keukenstafels

29 oktober 2019 door Henk Wolf Reageer

Door Henk Wolf

Waar het Nederlands één woord keukentafel heeft, heeft het Fries er minimaal twee: keukentafel en keukenstafel. Die twee vormen zijn niet onderling uitwisselbaar.

Een keukentafel (zonder tussen-s en met de woordklemtoon op keuken) is een willekeurige tafel die in een keuken staat of die gemaakt is om in een keuken te staan. De Ikea en de Kwantum verkopen een heleboel van die keukentafels.

De keukenstafel (met tussen-s en met de klemtoon op tafel) is de tafel in de keuken: de spreker en de luisteraars weten om welke keuken het gaat, bijvoorbeeld omdat ze in die keuken zitten of omdat het hun eigen is of omdat het gesprek net over die keuken gaat. Het woord keukenstafel is niet goed met het onbepaalde lidwoord een te combineren: het is nooit een soortnaam, maar altijd een specifieke tafel. In werelden waarin keukens meer dan één tafel hebben, is keukenstafel niet te gebruiken. Zo staat het beschreven in de grammatica’s van het Fries en zo voelen heel wat Friezen het aan. Jarich Hoekstra heeft in 2003 een artikel geschreven waarin hij de beperkte betekenis van keukenstafel verklaart door aannemelijk te maken dat dat niet helemaal een echt woord is, maar een constructie die een beetje tussen een samengesteld woord en een woordgroep (met als betekenis de keuken z’n tafel) in zit.

Taalverandering

Maar niet alle Friezen lijken dat taalgevoel (meer?) te delen. Ik heb de afgelopen tijd via verschillende kanalen een uitnodiging gehad voor een studiedag van docenten Fries. Die werd speels aangeduid als een Keukenstafelpetear. (Petear betekent gesprek.) In de uitnodiging staat: “Nim plak oan de keukenstafels” (“Neem plaats aan de keukenstafels”) en dat is gek, want een keuken heeft doorgaans niet meer dan één tafel. Bovendien wordt de studiedag gehouden in het gebouw van onze hogeschool. We hebben daar wel van die aanrechtjes waar je koffie en water kunt halen, maar geen keuken, en zeker niet een waarvan elke docent Fries het bestaan weet.

Het verklaren van één bepaalde taalverandering heeft altijd iets speculatiefs. Toch wil ik een vermoeden uitspreken, omdat dat goed aansluit bij mijn ervaring met mensen die zich met het geschreven Fries bezighouden. De meesten beginnen daar pas intensief mee als ze bijna of helemaal volwassen zijn. Ze groeien niet op met het geschreven Fries, althans niet in de mate waarin ze met het geschreven Nederlands opgroeien. Bovendien is de Friese schrijftaal nogal conservatief en beweegt die nauwelijks mee met veranderingen in de spreektaal. Dat maakt dat bijna iedereen die Fries leest en schrijft, gewend is aan een schrijftaal die wat vreemd, wat onbekend aandoet. Friezen zijn het gewend om bij het schrijven hun taalgevoel te negeren. Ze denken al snel dat woorden die sprekend op hun Nederlandse vertaling lijken “niet goed” zijn en kiezen dan voor een vorm die wat verder van het Nederlands af staat. Dat heet distantiëring: zie hier voor een stukje daarover. Van zulke distantiëring zou bij de keuze voor keukenstafels ook weleens sprake kunnen zijn.

Foto: Jan van Galen, Wikimedia

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Fries, lexicologie, morfologie, samenstelling, sociolinguïstiek, taalverandering

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

F. van Dixhoorn • het doel van de opticien

maar van binnen
hebben ze
het prettige gevoel
dat ze bij elkaar hoorden

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

APRIL, VROEG

Lang voor de zon opkomt, in licht
nog nat van nacht, niet één geluid
hetzelfde, ziedend fluiten zij
elkander moord en doodslag toe,
de veren die hun messen slijpen,
de snavels die de zon aanvuren,
de vogels die van licht bedaren.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
16 mei 2025: In contact met collecties

16 mei 2025: In contact met collecties

5 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1892 Coenraad van Haeringen
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d