Op 5 oktober 2021 tijdens de Week van het Nederlands presenteerde het Instituut voor de Nederlandse Taal de nieuwe applicatie Woordcombinaties: een online taalhulp die ondersteuning biedt bij het gebruiken van woorden in context. … [Lees meer...] overWebinar Woordcombinaties
lexicologie
Weer een stukje van ondergetekende
Door Henk Wolf Blijkbaar houden we er niet zo van om heel vaak ik te zeggen. Hoe is anders te verklaren dat veel Nederlandstaligen af en toe naar zichzelf verwijzen als ondergetekende - en dan bedoel ik niet in een formele brief, maar bijvoorbeeld in een praatje over de haag. Deze jongen kan ook, net als mijn persoontje. … [Lees meer...] overWeer een stukje van ondergetekende
Matthias de Vriespenning voor prof. dr. Dirk Geeraerts
Op donderdag 5 november 2020 ontving prof. dr. Dirk Geeraerts tijdens het symposium 'Op je woorden letten' de Matthias de Vriespenning. Deze bijzondere penning wordt traditioneel door het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) uitgereikt aan taalkundigen die zich zeer verdienstelijk hebben gemaakt voor de lexicologie en de studie Nederlands. Het was voor het eerst dat de … [Lees meer...] overMatthias de Vriespenning voor prof. dr. Dirk Geeraerts
In het Fries over bemoeizucht praten
Door Henk Wolf Het Fries en het Nederlands delen natuurlijk een heleboel idioom, maar ze hebben ook hun eigen manieren van zeggen. In het betekenisveld 'bemoeizucht' is er in het Fries veel talig moois te vinden dat ik in elk geval in het Nederlands niet ken. Hierbij een klein proefje. … [Lees meer...] overIn het Fries over bemoeizucht praten
De opslag van overledenen
Door Henk Wolf In de Trouw van vandaag viel me de volgende zin op: "[...] in Texas worden koelwagens besteld voor de opslag van overledenen." Ik vind de zin raar door de keuze voor het woord overledenen. Waarom? Om dat uit te leggen, moet ik een klein stukje filosofie bespreken. … [Lees meer...] overDe opslag van overledenen
Je kop
Door Henk Wolf Met het woord kop is iets geks aan de hand: de gevoelswaarde ervan wisselt namelijk nogal. En daar lijkt systeem in te zitten. … [Lees meer...] overJe kop
26 februari 2020, Leeuwarden: J.H. Halbertsma’s Fries-Latijnse Lexicon Frisicum (1872) vertaald
Door Anne Dykstra Joost Hiddes Halbertsma (1789-1869) schreef het Lexicon Frisicum uitdrukkelijk niet voor de Friese bevolking. Toch wordt hij gezien als de founding father van de lexicografie van het moderne Fries. Daar valt wat voor te zeggen, want zijn postuum uitgegeven Lexicon Frisicum (1872) heeft uiteindelijk geleid tot het wetenschappelijke Wurdboek fan de Fryske … [Lees meer...] over26 februari 2020, Leeuwarden: J.H. Halbertsma’s Fries-Latijnse Lexicon Frisicum (1872) vertaald
Je kop
Door Henk Wolf Het woord kop worden gebruikt om de bovenkant of de voorkant van voorwerpen of geografische ruimten aan te duiden, zoals van een paal, een haven of een pier. Dat is stilistisch vrij neutraal: aanstoot geeft het zeker niet. Dat geldt ook voor de aanduiding van de voor- of bovenkant van een dier. Van een mier, een hond en een tyrannosaurus rex kun je gerust … [Lees meer...] overJe kop
Nieuw in Trefwoord: twee bijdragen over het Oudfries
In juni van dit jaar werd het 10de International Congress of Historical Lexicography and Lexicology gehouden in Leeuwarden. Twee presentaties gingen over woordenboekprojecten buiten Friesland waarin ook Oudfries woordmateriaal beschreven wordt. Deze bijdragen zijn nu in vertaling opgenomen in Trefwoord, het digitale tijdschrift voor de lexicografie. Andreas Deutsch, … [Lees meer...] overNieuw in Trefwoord: twee bijdragen over het Oudfries
Pas verschenen: Klimaatschieter, dwangzoen en kastelen in Spanje
Komt een klimaatschieter op gewelddadige wijze op voor het milieu? Is een dwangzoen een typisch gevalletje #MeToo? En zijn kastelen in Spanje echt een bezoekje waard? In het nieuwe boek Klimaatschieter, dwangzoen en kastelen in Spanje bespreken Dirk Geirnaert en Roland de Bonth de betekenis en herkomst van ‘woorden die we wisten’. … [Lees meer...] overPas verschenen: Klimaatschieter, dwangzoen en kastelen in Spanje
Keukenstafels
Door Henk Wolf Waar het Nederlands één woord keukentafel heeft, heeft het Fries er minimaal twee: keukentafel en keukenstafel. Die twee vormen zijn niet onderling uitwisselbaar. Een keukentafel (zonder tussen-s en met de woordklemtoon op keuken) is een willekeurige tafel die in een keuken staat of die gemaakt is om in een keuken te staan. De Ikea en de Kwantum verkopen … [Lees meer...] overKeukenstafels
Nieuw in Trefwoord: Lexicografie van het Fries, een beknopt overzicht
In juni van dit jaar werd het 10de International Congress of Historical Lexicography and Lexicology gehouden in Leeuwarden. Tijdens de welkomstsessie gaven Frits van der Kuip en Janneke Spoelstra een beknopt overzicht van de lexicografie van het Fries. De Nederlandstalige versie van dit overzicht is hier te vinden. … [Lees meer...] overNieuw in Trefwoord: Lexicografie van het Fries, een beknopt overzicht
Des kegels
Door Henk Wolf Ton den Boon schrijft vandaag in Trouw over des kegels. Dat komt voor in een rijmpje van Romke de Jong uit Kubaard. Het stond op een spandoek dat begin deze week werd gebruikt bij een demonstratie in Den Haag van boeren tegen het agrarisch beleid van de Nederlandse regering. Het rijmpje gaat zo: Wij agrariërs zijn des kegelswij zijn het zat met alle … [Lees meer...] overDes kegels
Over lijken
Door Henk Wolf Ik heb jarenlang een abonnement gehad op een Deenstalige krant. Daarin vielen me altijd de berichtjes op van het overlijden van bekende mensen. Die-en-die 'er død', stond er dan als kop: die-en-die 'is dood'. In Nederlandse kranten zie je, dat is althans mijn indruk, doorgaans wat omfloerstere formuleringen. In z'n taalcolumn in de Trouw schrijft Ton den Boon … [Lees meer...] overOver lijken
Een zwangere koe
Door Henk Wolf "Kun je niet eens wat schrijven over al die zwangere koeien die je tegenwoordig in de media tegenkomt?" vroeg een collega me laatst. Ze wees me op een krantenartikel waarin gesproken werd over een koe die 'zwanger' was. Ik vond het een komische combinatie, die me deed denken aan de zin 'een zwanger paard eet graag appeltaart' uit het herkenningsliedje van de … [Lees meer...] overEen zwangere koe
Voor het eerst veertig
Door Henk Wolf Vindt u de onderstaande zin onlogisch? Toen ze voor het eerst veertig was, heeft ze een auto gekocht. Er zullen Nederlandstaligen zijn die deze zin raar vinden. Voor hen kan voor het eerst alleen 'de eerste van diverse malen' betekenen. En omdat een mens doorgaans maar één keer veertig wordt, is de zin voor hen inhoudelijk vreemd. Er zullen ook … [Lees meer...] overVoor het eerst veertig
Sik, soekie, noede: een gat in het Standaardnederlands
Door Henk Wolf Van Schiermonnikoog tot Poperinge delen mensen een standaardtaal waarin ze vrijwel dezelfde woorden gebruiken, bijvoorbeeld: brood, straat, rotzak, mispunt, groen, wit, veertien, achtendertig, combineren en zwemmen. Wie op Schier is opgegroeid, kan door die gemeenschappelijke taal zonder veel moeite als journalist in Poperieng aan het werk en omgekeerd. Die … [Lees meer...] overSik, soekie, noede: een gat in het Standaardnederlands
De eerste ouderdomsrimpels van ‘kúnst’ en ‘pluk de dag’
Door Henk Wolf Het proberen te betrappen van nieuwe taalveranderingen (en daar dan wat over schrijven) is een hobby van me. Nou heb je taalveranderingen ruwweg gezegd in twee soorten: er kan in een taal iets bij komen en er kan iets uit de taal verdwijnen. Taalveranderingen van het eerste type zijn een stuk makkelijker te vangen dan zulke van het tweede type. Deze week heb … [Lees meer...] overDe eerste ouderdomsrimpels van ‘kúnst’ en ‘pluk de dag’
Prof. dr. Jacques Van Keymeulen ontvangt Matthias de Vriespenning
Op vrijdag 14 september 2018 ontving prof. dr. Jacques Van Keymeulen de Matthias de Vriespenning uit handen van prof. dr. Frieda Steurs, directeur van het Instituut voor de Nederlandse Taal. De Stichting Matthias de Vriesfonds werd ongeveer 40 jaar geleden opgericht en heeft tot doel de Nederlandse lexicologie in het algemeen te bevorderen. De naam van de stichting verwijst … [Lees meer...] overProf. dr. Jacques Van Keymeulen ontvangt Matthias de Vriespenning
J.H. Halbertsma’s Lexicon Frisicum (1872) wordt vertaald
Door Anne Dykstra Joost Hiddes Halbertsma (1789-1869) wordt gezien als de founding father van de lexicografie van het moderne Fries. Daar valt wat voor te zeggen, want zijn postuum uitgegeven Lexicon Frisicum (1872) heeft uiteindelijk geleid tot het wetenschappelijke Woordenboek der Friese taal (1984-2011) van de Fryske Akademy, en daarmee tot allerlei andere woordenboeken die … [Lees meer...] overJ.H. Halbertsma’s Lexicon Frisicum (1872) wordt vertaald
Inzicht in het mentale lexicon
Door Nicoline van der Sijs Afgelopen week heeft een groep Nederlandse en Vlaamse taalkundigen, letterkundigen, historici, psycholinguïsten en taaltechnologen zich tijdens een inspirerende workshop op het Leidse Lorentz Center gebogen over de vraag hoe we door interdisciplinaire samenwerking meer inzicht kunnen krijgen in het mentale lexicon. Uitgangspunt van de discussie was … [Lees meer...] overInzicht in het mentale lexicon
Wamen, waamde, gewaamd
Door Jan Bethlehem Van Dale’s Groot woordenboek van de Nederlandse taal geeft sinds 1961 voor wamen: onovergankelijk werkwoord; waamde, heeft gewaamd, met de betekenis: de modder doen opwellen: de rivier, het tij waamt. Als nuance in de betekenis geeft het ’knoeien, morsen’. Sinds de editie van 1999 verschaft het enige etymologische informatie. In de laatste uitgave legt het … [Lees meer...] overWamen, waamde, gewaamd
Uitreiking Matthias de Vriespenning aan dr. Frans Debrabandere in het Belfort in Sluis
Op zaterdag 18 maart jl. ontving dr. Frans Debrabandere op het symposium ‘Zeeuwen door de eeuwen. Verhalen over Zeeuwse familienamen’ in het Belfort in Sluis de Matthias de Vriespenning uit handen van prof. dr. Frieda Steurs, directeur van het Instituut voor de Nederlandse Taal. De Stichting Matthias de Vriesfonds werd bijna 40 jaar geleden opgericht en heeft tot doel de … [Lees meer...] overUitreiking Matthias de Vriespenning aan dr. Frans Debrabandere in het Belfort in Sluis
7 april 2017: Kiliaanlezing
De Kiliaanstichting nodigt u uit tot het bijwonen van de Kiliaanlezing 2017: MaartenJan Hoekstra (TU Delft) Ontwerpen aan de stad in woorden De lezing wordt gevolgd door een borrel. Gelieve zich op te geven bij: Nicoline van der Sijs (post@nicolinevdsijs.nl) Tijd: Vrijdag 7 april 2017 16.00 uur Plaats: Meertens Instituut (k. 2.18) Oudezijds Achterburgwal … [Lees meer...] over7 april 2017: Kiliaanlezing
Oude betekenissen in nieuwe Van Dale
Door Ariane van SantenEr is een nieuwe Van Dale, en dat zullen we weten. Bij de royale aandacht voor de zojuist verschenen 15e editie van Van Dale gaat het vooral over vernieuwingen. Er zijn nieuwe woorden opgenomen (dodebomenmedia, factchecken) en oude geschrapt (schrijfjeukte, hongerbloempje). En er is veel publiciteit over de onlineversie, waarin gebruikers zelf dingen … [Lees meer...] overOude betekenissen in nieuwe Van Dale
