• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De eerste ouderdomsrimpels van ‘kúnst’ en ‘pluk de dag’

3 oktober 2018 door Henk Wolf 1 Reactie

Door Henk Wolf

Het proberen te betrappen van nieuwe taalveranderingen (en daar dan wat over schrijven) is een hobby van me. Nou heb je taalveranderingen ruwweg gezegd in twee soorten: er kan in een taal iets bij komen en er kan iets uit de taal verdwijnen. Taalveranderingen van het eerste type zijn een stuk makkelijker te vangen dan zulke van het tweede type.

Deze week heb ik er twee keer een aanwijzing voor gevonden dat iets uit de taal lijkt te verdwijnen.

Kúnst!

Een paar dagen geleden stond er in de Volkskrant een stripverhaaltje van Sigmund waarin een echtpaar bij het kleine psychiatertje zit. De man stelt zich twee plaatjes lang heel onbaatzuchtig op en zegt dat hij alles om zijn vrouw laat draaien. Op het laatste plaatje geeft de vrouw zich gelukkig en wordt duidelijk dat de man zijn vrouw verwijt dat zij te weinig terugdoet. Hij zegt dan met gebalde vuisten en een boos gezicht: “Ja, kúnst!”

Mijn vrouw zei: “Ik snap deze Sigmund niet. Ik heb ‘m drie keer gelezen, maar ik snap ‘m echt niet.”
Ik antwoordde dat ik ‘m wel snapte, dat ik het niet de beste aflevering vond en ik legde uit hoe ik het verhaaltje had gelezen.
“Ik kende dat hele kúnst niet”, zei mijn vrouw. “Ik dacht dat het een soort bastaardvloek was, een of andere variatie op kut of zo. Maar kúnst is dus gewoon dúh!”

Dat dúh hoor ik weleens, maar in mijn ogen is het een woord dat vooral jongeren gebruiken, terwijl ik kúnst tot nu toe als algemeen Nederlands beschouwde. Mis dus. Mijn vrouw is docente Nederlands en als zij een vorm niet meer kent, is dat er op z’n minst een stevige aanwijzing voor dat die vorm op z’n retour is.

Pluk de dag

In de weekendbijlage van de Volkskrant stond een artikel van Julien Althuisius over huizennamen. Er werd een tandartswoning besproken die Carpe Dentem heette. Althuisius schreef:

Carpe Dentem is een woordspeling op het huizennaamcliché Carpe Diem (dat, we moeten het toch even gezegd hebben, ‘pluk de dag’ betekent. Pluk de dag is oud-Nederlands voor yolo).

Ik proefde wel wat ironie in dat citaat en heb Althuisius even gemaild met de vraag of hij de ‘vertaling’ met yolo serieus of ironisch bedoeld had. Hij schreef terug dat het een ironische opmerking met een serieuze ondertoon was en dat hij er wel niet van uitging dat Volkskrantlezers ‘pluk de dag’ niet meer kenden, maar “dat je het inderdaad steeds minder hoort”. De ‘vertaling’ met yolo was inderdaad als grapje bedoeld, schreef hij, “maar dat is het tegelijkertijd niet”.

Ook ik las de ‘vertaling’ als grapje, omdat ik ‘pluk de dag’ als algemeen bekend Nederlands beschouw en yolo als nogal specifiek jongerenwoord, maar ik houd er rekening mee dat er mensen zijn voor wie yolo bekender is dan ‘pluk de dag’, die in het tekstje geen ironie lezen. Het tekstje is er in elk geval een voorzichtige aanwijzing voor dat ‘pluk de dag’ z’n eerste ouderdomsrimpels heeft opgedaan.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: lexicologie, taalverandering, woordenschat

Lees Interacties

Reacties

  1. Gert de Jager zegt

    4 oktober 2018 om 22:26

    Van tanende huizennaamclichés weet ik weinig af, maar het duo ‘memento mori’ en ‘carpe diem’ heeft een eeuwig leven in het middelbaar onderwijs.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Maarten van der Graaff • Peiskam

ik zit met kruimels op mijn jas in de stiltecoupé
ik word morsiger ik weet iets van poëzie
de forenzen zien het morsige in mij
ik ruik naaldbomen ik ruik potgrond

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ARS POETICA

Waar puin ligt en een oude fiets
keerde mijn schoen een kistje om,
ik keerde op mijn schreden,
keerde het om, ik dacht misschien
ligt het toch liever andersom.

Bron: Het Zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1962 Joseph Endepols
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d