Door Marc van OostendorpWat je ook kunt doen: mensen opsluiten in een kale ruimte met alleen een hoofdtelefoon, en dat ze dan moeten luisteren naar een fantasietaal: Dikaboepotigak. En dat ze dan moeten ontdekken hoe ze die stroom klanken dan in gedachten in woorden opdelen.De wetenschap kan daar een voorspelling over doen: relatief veel mensen zullen een grens leggen tussen de … [Lees meer...] overDikaboepotigak
Kilometers onder de grond hamelen
Wat we nog niet weten over het werkwoord (7) Door Marc van Oostendorp In het Nederlands zetten we vraagwoorden bij voorkeur aan het begin van de zin. In plaats van je eet wat? (met het lijdend voorwerp achteraan, waar het ook staat in je eet boterhammen), zeg je Wat eet je? Het onderwerp je verandert daar ook van plaats, maar dat laten we nu even buiten beschouwing. Die … [Lees meer...] overKilometers onder de grond hamelen
De ij van Constantijn
Door Marc van OostendorpMijn zondagse video gaat deze week over de uitspraak van de ij. … [Lees meer...] overDe ij van Constantijn
Gekheid, vrekheid en lekheid
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (8)Het eerste Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpWoorden zijn samengebalde brokjes denken. Er is een verschil tussen, laten we zeggen, duisternis en de plaats waar het duister is, en dat verschil is méér dan dat het laatste nu eenmaal meer lettergrepen heeft. … [Lees meer...] overGekheid, vrekheid en lekheid
Was Lodewijk Stegman dronken?
Door Marc van Oostendorp Toen Willem Frederik Hermans in 1952 zijn rechtszaak won, verloor de literatuur. Dat heeft de Amsterdamse hoogleraar Thomas Vaessens de laatste jaren een aantal keer beweerd. Hermans stond voor de rechter omdat de hoofdpersoon in Ik heb altijd gelijk allerlei onaardige dingen zei over katholieken – dat ze zich maar bleven voortplanten en zo, het … [Lees meer...] overWas Lodewijk Stegman dronken?
De nieuwe universiteit
En alweer een nieuwe aflevering in ons managersvervolgverhaal De verleden tijd van lijken.Door Marc van OostendorpDe boomlange in een manager veranderde promovenda Sophie en de in een manager veranderde postdoc Femke pikten het niet meer! Ze zaten bij elkaar en lazen het universiteitskrantje aan elkaar voor, zoals ze dat iedere donderdagochtend deden: een kop groene thee erbij, … [Lees meer...] overDe nieuwe universiteit
Welkom bij de club
Een nieuwe aflevering in ons gruwelverhaal De verleden tijd van lijken.Door Marc van Oostendorp"Joop!" riep de wat saaie vakdidacticus Gerard uitgelaten terwijl hij de kamer van de specialist in de middelnederlandse voegwoorden in stormde. "Ik heb goed nieuws! Houd je vast!"Joop keek verwonderd op. "Hé, Gerard!" zei hij."Ik weet wel dat jij een hekel hebt aan dat … [Lees meer...] overWelkom bij de club
Attenoje: Jiddisch ondergronds
Door Marc van Oostendorp Het Nederlandse Jiddisch, de taal van de Asjkenazische joden in Nederland, is volgens de meeste geleerden al aan het begin van de twintigste eeuw uitgestorven. Het assimilatiebeleid dat de Nederlandse regering in de negentiende eeuw had ingezet – Joden moesten ook op school en in de sjoel zoveel mogelijk Nederlands spreken, de Tenach moest in die … [Lees meer...] overAttenoje: Jiddisch ondergronds
Beleefd zijn in de zeventiende en de achttiende eeuw
Door Marc van OostendorpIn 1664 schreef Maartje Jaspers een brief aan haar zeevarende echtgenoot Gerrit Ariaanse van den Broek waarin ze hem vertelde hoe ze hem miste. "Ick seer verlangh," schreef ze, "om van ul eens schrijvens te hebbe, want ick suent den drieden mei geen schrivens van ul gesien en hebt (...) o doet toch sooveel en schrift eens metten eerste soo … [Lees meer...] overBeleefd zijn in de zeventiende en de achttiende eeuw
Uit het leven van een taalliefhebber
Door Marc van Oostendorp Mijn video deze week beschrijft een van de vreugdes van de Nederlandse taalliefhebber. Hier kun je terecht voor een abonnement op Onze Taal. … [Lees meer...] overUit het leven van een taalliefhebber
Schoon geverrefd
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (7)Het eerste Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpDat je herfst naar believen kunt uitspreken als herrefst en arm als arrem komt de dichters al eeuwen maar al te goed uit. Een tijdje geleden schreef ik over Annie M.G. Schmidt, die regels … [Lees meer...] overSchoon geverrefd
Taalkundigen: nerds, ontdekkingsreizigers, bruggenbouwers en Noam Chomsky
Door Marc van Oostendorp Medici zijn in populaire films en boeken onveranderlijk helden of schurken. Ze redden de mensheid of toch op zijn minst het zielige kleine meisje, of ze leiden ons allen naar de ondergang of doen toch op zijn minst sadistische dingen met degene die toevallig in hun klauwen komt. Medicijnen zijn een heftig vak. En taalwetenschap? Omdat ik … [Lees meer...] overTaalkundigen: nerds, ontdekkingsreizigers, bruggenbouwers en Noam Chomsky
Promoveren is geen baan
Door Marc van OostendorpZo’n twintig jaar geleden legde ik de laatste hand aan mijn proefschrift. Inmiddels ben ik niet alleen rijk, beroemd en gearriveerd, maar ook een oude man die alleen nog maar nostalgisch kan terugkijken op die periode, hoewel ik tegelijkertijd weet dat de huidige promovendi ook wel overschatten wat de kansen waren voor een gepromoveerde op een baan – dat … [Lees meer...] overPromoveren is geen baan
De logica van de kater
Door Marc van OostendorpAls Sam geen kater is, wat dan wel? Dat lijkt een makkelijke vraag: een poes, natuurlijk. Maar dat voor de hand liggende antwoord roept wel meteen allerlei vragen op. In de eerste plaats, zou je kunnen zeggen: als Sam geen kater is, kan hij of zij of het natuurlijk nog wel al het andere zijn (een danspas, een lichtmatroos, een potje pindakaas). En in de … [Lees meer...] overDe logica van de kater
De dolgedraaide nieuwsmachine en triviale onzin
Door Marc van OostendorpSinds gisterenavond mag ik me officieel televisiemaker noemen: Man bijt hond gebruikte een fragment van de video die ik zondag hier plaatste.Ik was de afgelopen twee dagen in Parijs, waar we een Europees netwerk voor theoretische fonologie oprichtten, waar we een kleine Franse subsidie voor hebben gekregen. Dat netwerk gaat de taalwetenschap en daarmee … [Lees meer...] overDe dolgedraaide nieuwsmachine en triviale onzin
Naar het schijnt
Wat we nog niet weten over het werkwoord (6)Door Marc van OostendorpAls twaalfjarige kwam ik als kind ooit verrukt terug van school. We hadden net de laatste les ontleden gehad. Ik zou, dacht ik, nu in staat moeten zijn om iedere willekeurige zin uit elkaar te trekken en weer op de juiste manier in elkaar te monteren. Ik nam een krant en begon bij het eerste artikel. Hoeveel … [Lees meer...] overNaar het schijnt
Wat was er eerder: de harde g of de zachte?
Door Marc van Oostendorp In deze video beantwoord ik vanuit het Beatrixpark in Amsterdam de vraag welke g er eerder was, de harde of de zachte. … [Lees meer...] overWat was er eerder: de harde g of de zachte?
Kleine huttekens
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (6)Het eerste Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpEen Nederlandse taalkundige is geen Nederlandsetaalkundige wanneer ze zich niet ooit het hoofd gebroken heeft over het verkleinwoord. Er zijn alleen al in het Standaardnederlands zoveel verschillende vormen! Je … [Lees meer...] overKleine huttekens
Eindhovens is stoer – voor vwo’ers
Door Marc van Oostendorp Het dialect mag dan langzaam maar zeker uit Eindhoven verdwenen zijn, de zachte g blijft altijd bestaan. Dat blijkt in ieder geval uit een artikel van Max Wilting, Roeland van Hout en Jos Swanenberg in het nieuwe nummer van Taal en Tongval. Van Wilting en zijn collega's legden 259 scholieren in de regio Eindhoven een vragenlijst voor: vonden … [Lees meer...] overEindhovens is stoer – voor vwo’ers
‘Kral’ is een woord, ‘rkal’ zijn wat letters, zegt ons brein
Door Marc van OostendorpHoe zit ik in jullie hoofd? Waarschijnlijk in ieder geval voor een deel als een verzameling instructies aan je tong, en de spiertjes in je wangen en lippen: m-a-r-k. Dat blijkt uit allerlei onderzoek: wanneer je mensen woorden laat lezen, lichten er delen van de hersenen op die je gebruikt om je spieren onder controle te houden.Sommige taalkundigen en … [Lees meer...] over‘Kral’ is een woord, ‘rkal’ zijn wat letters, zegt ons brein
Een voldoende gedifferentieerde en geprofileerde nachtmerrie
Door Marc van OostendorpNa een avond waarin hij bedorven en veel te kruidige dingen gegeten had werd prof. dr. Wouter Pieterse, de hoogleraar Financiële Letterkunde die in een manager veranderd was, gillend en badend in het zweet wakker.Hij zette zijn bril op en keek om zich heen. Wat was er ook weer zo vreselijk? Oh ja, hij had gedroomd dat hij zinnen had geschreven als "De … [Lees meer...] overEen voldoende gedifferentieerde en geprofileerde nachtmerrie
Zeepdispenser
Door Marc van OostendorpEen gedicht kan de betekenis van een woord voor altijd veranderen – of in ieder geval de associaties die je met dat woord hebt. Neem het volgende horrorscenario. Iemand staat op en trekt zijn kleren aan. Er is niets aan de hand – maar gaandeweg sluipt er iets vreemds, iets onheilspellends in zijn gedrag. Tot je ineens merkt dat er iets helemaal mis is … [Lees meer...] overZeepdispenser
Kronk’lend asfaltlint
Door Marc van OostendorpNormale taal, daar is makkelijker aan te komen dan aan water. Voor dat laatste moet je nog altijd naar de kraan lopen, maar voor het eerste volstaat het om je oren open te zetten, of als er echt helemaal niemand in de buurt is je eigen mond. Woord na woord na woord na woord komt zelfs ongevraagd je hoofd binnen en zelden is het ene woord een verrassing … [Lees meer...] overKronk’lend asfaltlint
Ik heb studenten uit de hele wereld!
Door Marc van Oostendorp De laatste maanden ben ik bezig geweest een zogeheten MOOC (massive online open-access course) te maken voor de universiteit Leiden: een (Engelstalige) inleiding in de taalwetenschap. We gaan op 30 maart van start, er hebben zich inmiddels ruim 16.000 belangstellenden ingeschreven. Dit weekeinde was ik in Barcelona, en ontmoette sommige van hen. … [Lees meer...] overIk heb studenten uit de hele wereld!
Een goed herhaalde zin
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (5) Het eerste Nederlandse sonnet bestaat dit jaar 450 jaar. Hoe is het de taal sindsdien vergaan? Door Marc van Oostendorp Voor een goed herhaalde zin kun je me midden in de nacht wakker maken. Herhalen, almaar herhalen, klinkt tegelijk machteloos én bezwerend. Het laat de grenzen van de taal zien: kennelijk kan de … [Lees meer...] overEen goed herhaalde zin
