Door Marc van Oostendorp Een nieuwe stap in de ontwikkeling van het werkwoord dreigen werd deze week mogelijk gemaakt door een koppenmaker van de Volkskrant: 'Burgers Aleppo dreigt vreselijk lot' schreef deze boven een artikel over de situatie in Syrië. Over het werkwoord dreigen hebben Nederlandse taalkundigen tamelijk veel geschreven (zie hier bijvoorbeeld wat … [Lees meer...] overDe burgers dreigt een vreselijk lot
De innerlijke stem…
Door Marc van Oostendorp Als ik wat mensen onder de hersenscanner zou mogen leggen, dan zou ik geloof ik proberen uit te vinden hoe het zit met de innerlijke stem. Hoe vaak klinkt hij in een mensenhoofd? En vooral: hoe? We weten inmiddels iets over de innerlijke stem tijdens het lezen, bijvoorbeeld uit Amerikaans onderzoek van een paar jaar geleden. Bij lezen is het … [Lees meer...] overDe innerlijke stem…
Wetenschap van de nonsens
Inhoudswoorden zonder inhoud van Louis Th. LehmannDoor Marc van OostendorpHoe moet je leven? Misschien als L.Th. Lehmann (1920-2012), die volgens het omslag van het nieuwe, aan hem gewijde nummer van De Parelduiker 'dichter, prozaïst, essayist, criticus, jurist, scheepsarcheoloog, muzikant, tekenaar, danser, componist' en vertaler was.In sommige hoekjes van het tijdschrift … [Lees meer...] overWetenschap van de nonsens
Een manifest tot behoud van het Engels aan de Nederlandse universiteit
Door Marc van OostendorpVier argumenten geeft het Manifest tot behoud van het Nederlands van enkele Amsterdamse docenten in de Geesteswetenschappen – maar vier argumenten waarvoor of waartegen? Je zou gegeven de titel misschien denken: voor het Nederlands, maar bij nadere beschouwing blijkt het vooral te gaan tegen het Engels in het universitair onderwijs. En dat lijkt me … [Lees meer...] overEen manifest tot behoud van het Engels aan de Nederlandse universiteit
Ben ik eigenlijk wel Vlaams genoeg?
Door Marc van Oostendorp Sommige van mijn vrienden dachten dat er sprake was van een complot. Waarom zou de De Standaard, ooit een van de bastions van het ABN in Vlaanderen, nu ineens zo groots uitpakken met het nieuws dat eigen Vlaamse woorden en zinswendingen in het Standaardnederlands inmiddels geen taboe meer zijn? En daarbij ook nog een toetsje presenteren waar je zelf … [Lees meer...] overBen ik eigenlijk wel Vlaams genoeg?
Mokums woordenboek: wat een ongein
Door Marc van Oostendorp Waarom wordt het Amsterdams zo weinig serieus genomen? Waarom bestaan er zoveel slordige boekjes over? Nu is er weer een Mokums woordenboek verschenen, van de lexicografen Hans Heestermans en Ditte Simons. Het voorwoord grossiert al in aantoonbaar onjuiste opmerkingen. "Het is maar de vraag of de dialectwoorden over vijftig jaar nog steeds … [Lees meer...] overMokums woordenboek: wat een ongein
Een vraag stellen we op welke manier precies?
Door Marc van Oostendorp Een vraag stellen – hoe doe je dat? In het Nederlands zet je meestal het bevraagde zinsdeel vooraan, onmiddellijk voor het werkwoord. Dus de vraag die hoort bij "Petra haat pinda's" is "wat haat Petra?", de vraag die hoort bij "ik hou van jou" is "van wie hou je?" en de vraag die hoort bij "je doet dat zo" is "hoe doe je dat?" Maar dat is niet de … [Lees meer...] overEen vraag stellen we op welke manier precies?
Een boek voor Zilverliefje en Johannes Gerardus Josephus Maria
Door Marc van Oostendorp De prijs voor de vrolijkste en meest enthousiaste taalauteur van het jaar gaat zonder enige twijfel naar Maarten van der Meer. Er is geloof ik geen Nederlandse uitgever die dit jaar géén boek over taal heeft uitgegeven, maar geen van die boeken is zo geschikt om aan je nicht cadeau te geven in december. Of die nicht nu Samantha heet of … [Lees meer...] overEen boek voor Zilverliefje en Johannes Gerardus Josephus Maria
Ik ben hier zewf vreemd
Over het ralderal van Annie M.G. SchmidtDoor Marc van OostendorpDat de bloemlezing Die van die van u van Annie M.G. Schmidt de winkels uitvliegt, betekent dat de dichteres gelijk heeft gekregen. In het gedicht Een dichter schrijft ze over een zekere Piet Pluimers die zo graag willen rijmen en zo graag metrisch kloppende verzen wil maken, maar die door zijn … [Lees meer...] overIk ben hier zewf vreemd
Kokosnoten en internet
Door Marc van Oostendorp Soms voel ik me net een kokovorist, zo iemand van honderd jaar geleden die van een idealist heeft gehoord dat alle mensen alleen maar kokosnoten moeten eten, en dat de wereld dan een veel gelukkiger oord wordt. En die deze verheven ideologie decennialang in praktijk brengt. En die dan, na al die jaren, ontdekt dat zelfs de idealisten van weleer … [Lees meer...] overKokosnoten en internet
Hé! Nieuwe Nederlandse voegwoorden!
Door Marc van Oostendorp"Waarom", vroeg mijn vrouw onlangs aan mij, "gebruiken jullie cho als voegwoord?" Ja, daar stond ik wel even van te kijken. Cho?Jullie moeten weten dat mijn vrouw uit een of ander land komt waar heel veel niet-moedertaalsprekers wonen, en dat ze altijd op zoek is naar bewijzen dat het met de Nederlandse taal niet helemaal snor zit. Maar zo zout had … [Lees meer...] overHé! Nieuwe Nederlandse voegwoorden!
De Heer is zoals een herder
Door Marc van OostendorpDe bijbel staat alweer een paar weken op nummer 1 in de bestsellerlijsten, althans de Bijbel in gewone taal, de allernieuwste vertaling, en een die maximale 'duidelijkheid' belooft. Daar is kennelijk behoefte aan, aan duidelijkheid; we leven in een tijd waarin alles begrepen en gevat kan worden, ook, nee zelfs, boeken die duizenden jaren … [Lees meer...] overDe Heer is zoals een herder
Taalkunde voor kinderen
Door Marc van OostendorpEr is vermoedelijk geen beter publiek voor taalkundepraatjes dan schoolkinderen. Ik heb het nu een paar keer gedaan – gisteren bijvoorbeeld in het Museum voor Communicatie in Den Haag – en daarbij valt me iedere keer op hoeveel meer kinderen er van begrijpen dan volwassenen.Daar zijn een aantal redenen voor. In de eerste plaats worden kinderen natuurlijk … [Lees meer...] overTaalkunde voor kinderen
De lezer herkent de waarheid als ze hem ziet
Over Steven Pinkers The Sense of Style Door Marc van Oostendorp Waarom schrijven academici zo belabberd? Volgens Steven Pinker is dat niet omdat ze slechte mensen zijn, die ideeënarmoe op kosten van de belastingbetaler proberen te verbergen achter een haag van idiote vaktermen. Hij houdt vast aan de gouden regel "Veronderstel nimmer kwade wil voor wat al afdoende kan worden … [Lees meer...] overDe lezer herkent de waarheid als ze hem ziet
Dat heeft Bestuursondersteuning mooi bereikt!
Eindelijk weer een aflevering in de gruwelserie De verleden tijd van lijken!Door Marc van OostendorpWat voorafging: alle leden van Rie Velds vakgroep zijn veranderd in managers. Zijzelf doet nog onderzoek en geeft nog onderwijs, maar ze zitten achter haar aan!Het gevaarlijkste moment van de dag was als de e-mail binnenkwam. Rie had besloten dat ze slechts één uur per dag in … [Lees meer...] overDat heeft Bestuursondersteuning mooi bereikt!
Onbeschreven en ongepubliceerde boeken
Door Marc van Oostendorp Dat over het woord boek twee etymologische verhalen de ronde doen, dat komt goed uit. Volgens het ene verhaal heeft het te maken met het woord beuk: de Germanen zouden hun runen in beukenstaafjes hebben gekerfd, en het woord boek zou dus oorspronkelijk hebben verwezen naar een fysiek object – de tak van een boom. Deze etymologie, die ooit … [Lees meer...] overOnbeschreven en ongepubliceerde boeken
Ebola hééft geen juiste klemtoon!
Door Marc van OostendorpWaar komt toch de neiging van mensen vandaan om in taalzaken altijd per se een keuze te maken? De ziekte ebola doet zich nog niet voor, of mensen beginnen zich af te vragen wat nu de correcte klemtoon is. De VRT heeft er een mening over, het Genootschap Onze Taal heeft er dezelfde mening over. Er zijn ook nog afwijkende meningen (Onze … [Lees meer...] overEbola hééft geen juiste klemtoon!
De beste taalregel van 2014: Juryrapport
Door Marc van OostendorpDe Nederlandse taal is af. Dat is de conclusie die zich opdringt wanneer we de inzendingen bestuderen die dit jaar binnenkwamen voor de wedstrijd De beste taalregel.De achterliggende gedachte van die wedstrijd is van oudsher tweeërlei. Enerzijds hebben de deelnemers in de loop der jaren actief gaten in de taal gedicht: zaken opgespoord waar taaladviseurs … [Lees meer...] overDe beste taalregel van 2014: Juryrapport
Bourdieu vs. de Blanke Volksschrijver van Stad en Land
De persoon en het personage Gerard Reve Door Marc van OostendorpDe Franse socioloog Pierre Bourdieu schreef eens dat je best "met Marx tegen Marx in kon denken, of met Durkheim tegen Durkheim. (...) Dat is hoe de wetenschap werkt." Wat Bourdieu toen niet kon weten was dat er na zijn overlijden een jonge promovendus zou opstaan aan de Universiteit van … [Lees meer...] overBourdieu vs. de Blanke Volksschrijver van Stad en Land
Ik ben naar het museum en niet naar het raam
Door Marc van Oostendorp Waarom kun je wel zeggen 'Ada is naar het museum'? en niet 'Ada is naar het raam'? Het is een van de bij mijn weten nooit eerder gestelde vragen die wordt opgeworpen in het nieuwe nummer van het tijdschrift Nederlandse Taalkunde. De Nederlandse syntactici doen de laatste jaren iets wat heel nuttig is en tegelijkertijd voor zover ik kan zien … [Lees meer...] overIk ben naar het museum en niet naar het raam
Nelleke Noordervliet en Jan Siebelink ineen gepropt
Door Marc van Oostendorp Waarom heeft Nederland geen Romantiek gekend? Terwijl aan het begin van de negentiende eeuw overal in Europa het enige onsterfelijke genie opstond na het andere in de kunst en de literatuur, bleven Nederlandse schrijvers en kunstenaars keurige burgervaders – waarom? De Groningse hoogleraar Kunstgeschiedenis Wessel Krul geeft een origineel antwoord … [Lees meer...] overNelleke Noordervliet en Jan Siebelink ineen gepropt
Na bejaarden wassen is wetenschap het nuttigst
Door Marc van OostendorpHet thema in de kranten vandaag is nut. In de Volkskrant bespreekt de Mieke Zijlmans het nieuwe boek van Jan Stroop. Ze doet dat kritisch, want: "De vraag is wat de moedertaalspreker ermee opschiet." Het antwoord op die retorische vraag is: weinig. Het is al jaren Zijlmans' vaste deun: wat wetenschappers over taal zeggen is allemaal onzin, zij weet … [Lees meer...] overNa bejaarden wassen is wetenschap het nuttigst
Open access: de uitgevers gaan toch weer winnen
Door Marc van OostendorpEen van de beloftes van het internet, zo'n twintig jaar geleden, was dat het publicatiemogelijkheden zou democratiseren. Ineens kon iedereen zijn eigen krant uitgeven, ineens kon iedere mening gehoord worden, ook al waren er wereldwijd slechts zeven mensen in die mening geïnteresseerd. Ineens konden mensen met heel kleine en gespecialiseerde … [Lees meer...] overOpen access: de uitgevers gaan toch weer winnen
De theorie van het weglaten
Door Marc van Oostendorp Veel vragen hoef je niet met een volledige zin te beantwoorden. Wanneer iemand je bijvoorbeeld vraagt: 'Schijnt de zon?' en het is midden in de nacht, dan hoef je niet te zeggen: 'Nee, de maan schijnt'. Het werkwoord kun je weglaten: 'Nee, de maan' is een prima antwoord. Maar nu komt het. Stel dat iemand de observatie doet 'De maan schijnt'. Dan zou … [Lees meer...] overDe theorie van het weglaten
Vroeger spraken wij Latijn voor in de mond
Door Marc van Oostendorp In de vroege middeleeuwen moet een grote groep mensen in het westen van ons taalgebied een (verbasterde) vorm van Latijn hebben gesproken. Dat beweert in ieder geval de Utrechtse hoogleraar Peter Schrijver in een nieuw boek. Pas toen daar in de loop van de tijd de stam van de Franken steeds machtiger werd, schakelden die mensen over op de taal van … [Lees meer...] overVroeger spraken wij Latijn voor in de mond
