Door Marc van Oostendorp"Door de nieuwe aanpak van het management" zegt Ewout, een hoofdpersoon in het vorige week verschenen boekje Bobotaal, "gaan jullie merken dat jullie in een enorme krachtenvelden komen. En niemand hier heeft dat spelletje ooit gespeeld. Intern ga je daarom tegen deuren op lopen.""Doel van dit gesprek," zegt elders in het boek iemand, "is om … [Lees meer...] overStrategy consultants aller landen, verenigt u!
X | XXX
Over 'Nederlandstalige' avant-gardegedichten Door Marc van Oostendorp "Deze bloemlezing", schrijven Hubert van den Berg en Geert Buelens in hun nawoord bij hun bloemlezing Doe uw werk! Avant-gardistische poëzie uit de Lage Landen, "wil een representatief overzicht bieden van avant-gardistische gedichten in het Nederlands." De vraag is nu: wanneer is een … [Lees meer...] overX | XXX
Een wijze kind in de middeleeuwen
Door Marc van OostendorpDat we 'het mooie meisje' zeggen, met een buigings-e maar 'een mooi meisje' zonder, is een wonderlijk fenomeen. Wie heeft er eigenlijk wat aan dat onderscheid? Het is dan ook langzaam maar zeker aan het verdwijnen, nu steeds meer jonge mensen 'een mooie meisje' zeggen. Als we dat eerdaags allemaal doen, is een taalverandering voltooid en zeggen we altijd … [Lees meer...] overEen wijze kind in de middeleeuwen
Toen Londenaren Nederlands verstonden
Door Marc van Oostendorp In 1599 werd de Londense toneelbezoeker getrakteerd op een toneelstuk, waarin een zekere Lacy zich vermomt als een Nederlander om met een meisje te kunnen trouwen. Hij zingt dan: Er was een bore van Gelderland Frolick si byen, He was als dronck he cold nyet stand, Upsolce se byen. Tap eens de canneken, Drincke scheve mannekin. (Er was eens een boer … [Lees meer...] overToen Londenaren Nederlands verstonden
Hoe een 17-eeuws woordenboekmaker het opnam tegen de elite – en dat met de dood bekocht
Door Marc van Oostendorp Vandaag verschijnt het boek Schokkende boeken!, onder redactie van Rick Honings, Olga van Marion en Lotte Jensen. Het onderstaande stuk is een voorpublicatie. 392 mensen zetten hun handtekening onder een petitie die op 1 juli 2013 verscheen op het internet en die de gemeente Amsterdam opriep om eerherstel te geven aan Adriaan Koerbagh (ca. … [Lees meer...] overHoe een 17-eeuws woordenboekmaker het opnam tegen de elite – en dat met de dood bekocht
Je kunt ons alles wijs maken over Diederik Stapel
Wéér een bak met statistiekenDoor Marc van OostendorpDe mensheid is wanhopig op zoek naar een leugendetector. Mensen gebruiken taal om elkaar diepe inzichten in de werkelijkheid toe te werpen én om elkaar maar wat op de mouw te spelden. Wat zou het fijn zijn als er apparaten waren die de ene situatie van de andere konden onderscheiden.Bij mijn weten hebben we nog steeds geen … [Lees meer...] overJe kunt ons alles wijs maken over Diederik Stapel
Analoog roken
Door Marc van OostendorpDe wereld wordt steeds analoger. Het bewijs: vijftig jaar geleden zou niemand de vorige zin begrepen hebben, nee, hem zelfs ongrammaticaal hebben gevonden. Wanneer je zou hebben gezegd dat je analoog ging leven, zou men even over zijn hoornen bril hebben gekeken en meewarig gevraagd hebben: "analoog aan wat?" En hebben getrokken aan zijn analoge sigaret, … [Lees meer...] overAnaloog roken
Geesteswetenschappennijd
Door Marc van OostendorpGeen groter geluk voor de hedendaagse academicus dan lange vliegreizen waarin je naast een kritisch ingestelde natuurkundige blijkt te zitten. De mijne was een Amerikaans-Japanse vrouw op doorreis naar Engeland, waar ze een congres ging toespreken over "een theoretische vorm van vastestoffysica."Net als iedere moderne onderzoeker die ook maar enigszins … [Lees meer...] overGeesteswetenschappennijd
Hoe we klanken leren
Door Marc van OostendorpWaarom zijn er geen talen waarin drie keer hoesten 'boterham' betekent en een keer in je handen klappen 'eten'? Omdat de woorden van alle (gesproken) talen zijn opgebouwd uit een betrekkelijk kleine verzameling klinkers en medeklinkers. Het aantal varieert van ongeveer 13 in het Hawaiiaans tot ongeveer 130 in sommige talen in zuidelijk Afrika. Het … [Lees meer...] overHoe we klanken leren
It is said to be the oldest church in Macau
Het Engels in Japan, Nederland en Duitsland Door Marc van Oostendorp In mijn zoektocht naar hoe het Engels de wereld verovert, ben ik inmiddels in Japan aangekomen. Toen ik hier in Tokio gisterenavond mijn tv aanzette, verschenen er twee Aziatische meisjes in beeld die door Macau liepen, en een mij onbekende Aziatische taal spraken. Tot er ineens allerlei vrolijke kleurig … [Lees meer...] overIt is said to be the oldest church in Macau
Een lijzig gezicht
Door Marc van Oostendorp Ik vraag me af wat voor plaatje iemand in zijn hoofd krijgt die de volgende zin leest (Hij staat hier, in een artikel van Joris van Casteren.): Wat later komt een mevrouw met een lijzig gezicht en een bril met dikke glazen op de kraam af. De vraag is vooral: hoe ziet een lijzig gezicht eruit? Ik heb er niet zo'n duidelijk beeld bij: althans, ik weet … [Lees meer...] overEen lijzig gezicht
Extremere klemtoon in de Randstad?
Door Marc van OostendorpVaak kun je zelfs door een wandje heen horen waar iemand vandaan komt. Wat de persoon zegt, hoor je niet: de identiteit van de klinkers en medeklinkers gaat verloren door de tussenliggende triplexplaten, maar toch hoor je: Hij is een Limburger en zij komt uit Rotterdam. Dat komt door de zinsklemtoon en de intonatie – de toonmelodie die je over de zin … [Lees meer...] overExtremere klemtoon in de Randstad?
Multiculturele verrijking götün
Door Marc van Oostendorp In Brussel werkt een leraar op een Nederlandstalige school die soms met een zwaar Frans accent tegen zijn leerlingen roept Ik krijg de pijn aan mijn hoofd hé! Het werkt. Zelfs met de lastigste klas van die school, 3 Kantoor, kan die leraar lezen en schrijven. De Vlaamse taalkundige Jürgen Jaspers verbleef vijf maanden op de school en publiceerde een … [Lees meer...] overMulticulturele verrijking götün
Het aantal relaties tot een broodje ham is onbeperkt
Het wonder van de taal in meer dan 50 interviewsDoor Marc van OostendorpDe jaren tachtig! Dat waren nog eens tijden in de taalwetenschap. Er hing van alles in de lucht: we begonnen te begrijpen hoe taal werkte, hoe al die ingewikkelde, nergens precies opgeschreven regels die we in ieder gesprek moeiteloos hanteren in ons hoofdje pasten. En we hadden het idee dat we binnenkort … [Lees meer...] overHet aantal relaties tot een broodje ham is onbeperkt
Breng ons niet in beproeving
Door Marc van Oostendorp Ik ben blij dat ik geen vrome Vlaamse katholiek ben, want dan zou ik binnenkort ineens anders moeten bidden. Sinds deze week hebben Nederland en Vlaanderen voor het eerst een gezamelijke officiële katholieke vertaling van het Onze Vader (het 'Gebed des Heren'). En daarin heeft Nederland duidelijk gewonnen: … [Lees meer...] overBreng ons niet in beproeving
De economische wetenschap en de taalkunde spreken elkaar tegen
Door Marc van OostendorpIn het nieuwe nummer van Language, waarschijnlijk het belangrijkste taalkundige tijdschrift ter wereld, staat een kort, verontrustend artikel: de economische theorie en de taalkunde kloppen niet met elkaar! Wanneer de ene juist is, is de ander op drijfzand gebouwd. Ze zijn gebaseerd op ideeën over de werking van de menselijke geest die niet met elkaar te … [Lees meer...] overDe economische wetenschap en de taalkunde spreken elkaar tegen
De Dikke Van Dale-bingo
Door Marc van OostendorpNederlanders! Omo komt volgend jaar met een verbeterde formule van zijn populaire wasmiddel! De wasmiddelen zijn nu over het algemeen vloeibaar en zitten in flacons, maar Omo brengt in 2015 een wasmiddel uit dat de vertrouwde poedervorm combineert met een nog sterkere waskracht! Op de dag dat het gebeurt opent het Journaal waarschijnlijk met ins en outs … [Lees meer...] overDe Dikke Van Dale-bingo
M ’n jonge, m’n jonge, kun je nu niets beters van je leven maken
Twee jonge schrijvers in de jaren veertig Door Marc van Oostendorp De mooiste zin in Ik ben een echt genie, de onlangs uitgegeven briefwisseling (1942-1951) tussen Max de Jong en Hans van Straten is een opzet voor een contactadvertentie van de eerste: Schrijver zoekt jonge vrouw, bereid hem 's winters bij te staan elke morgen zijn joghurt te ontdooien. Daar zit alles … [Lees meer...] overM ’n jonge, m’n jonge, kun je nu niets beters van je leven maken
Het dialect als kweekkas, de standaardtaal als gletsjer
Door Marc van OostendorpDialecten worden wel gezien als de ijskappen van de taal: het bederf verloopt er trager en fossielen die in de standaardtaal blijven daardoor bewaard.In het West-Vlaams, bijvoorbeeld, zou het ontkennende woordje en zijn blijven staan dat in de middeleeuwen overal gebruikt werd in combinatie met niet of geen. In dat dialect kun je … [Lees meer...] overHet dialect als kweekkas, de standaardtaal als gletsjer
De diepte in met J. Slauerhoff
Door Marc van Oostendorp ter nagedachtenis aan Jan Kooij (1940-2004) Dit is een traditie in de Nederlandse poëzie: een gedicht bestaat uit versregels, en iedere versregel bestaat uit vijf regelmatige afwisselingen van onbeklemtoonde en beklemtoonde lettergrepen (vijf jamben): De felle dood die nu geen wit mag zien, Een nieuwe lente en een nieuw geluid, Ik ging naar Bommel om … [Lees meer...] overDe diepte in met J. Slauerhoff
Hoe (en waarom) kennen we klemtoon?
Door Marc van OostendorpWaar ligt de klemtoon in anani? Ik durf te wedden dat je zegt: op na. In een webexperiment dat we het afgelopen jaar gedaan hebben onder enkele duizenden sprekers van het Nederlands, is gebleken dat ongeveer zeventig procent van de sprekers dat doet bij woorden als deze die ze nog nooit eerder hebben gehoord, bijvoorbeeld omdat ze (de woorden) niet … [Lees meer...] overHoe (en waarom) kennen we klemtoon?
Mensen die ‘alleraffreust’ zeggen, deugen niet
Door Marc van OostendorpIn de negentiende eeuw spraken straatjongens zo: "Dat eerste huis met dat platte stoepie, de tweede verbij den spekslager, naast dat huis, daar die spiegeltjes uitsteken."Althans wanneer we de schrijver Nicolaas Beets (1814-1903) moeten geloven, die in zijn Camera Obscura (om precies te zijn in Hoe warm het was en hoe ver) een jongen zo laat praten. Dat … [Lees meer...] overMensen die ‘alleraffreust’ zeggen, deugen niet
15 jaar Nederlands weblog
Door Marc van Oostendorp Let op! Over een week viert het Nederlandse weblog zijn vijftienjarig bestaan. Op die dag, in 1999, plaatste de beeldend kunstenaar Jeroen Bosch namelijk zijn eerste stukje op een weblog dat Alt0169 heette. De precieze datum is niet helemaal duidelijk, dus ik vier het nu maar alvast. In het archief gaat het over '1x augustus', voorafgaand aan de 17e. … [Lees meer...] over15 jaar Nederlands weblog
Het mocht niet zo zijn
Door Marc van Oostendorp Waarom zeggen mensen 'het mocht niet baten'? Waarom niet 'het baatte niet'? Dat is toch veel korter, en betekent bovendien hetzelfde? Dat vroeg iemand (in 140 lettertekens) op Twitter.Nu is een gouden stelregel in het leven dat twee zinnen nóóit precies hetzelfde betekenen. Ieder woordje voegt wat toe, iedere verandering in de vorm zorgt ervoor dat … [Lees meer...] overHet mocht niet zo zijn
De professionele manager is overal
In Amerika is het niet veel beter Door Marc van OostendorpJe hoeft geen profeet te zijn om te zien waar de universiteit naartoe gaat: naar een bureaucratisch paradijs dat alleen nog managers in vaste dienst heeft, die eindeloos vergaderen. Tijdens die vergaderingen bespreken ze de nieuwste versie van hun strategische plan, dat het oude plan van anderhalf jaar geleden moet … [Lees meer...] overDe professionele manager is overal
