Door Marc van Oostendorp Gisteren kwamen we op het Meertens Instituut ineens te spreken over het hulpwerkwoord gaan. We gebruiken dat natuurlijk om de toekomende tijd aan te duiden ('ik ga dit boek lezen'), maar mijn collega Leonie wees erop dat vooral kinderen gaan ook wel gebruiken in de tegenwoordige tijd. Hier is een kind dat verontwaardigd reageert als een vriendje een … [Lees meer...] overHoeveel druppels mogen er vallen voor het niet meer gaat regenen?
Wat betekent ‘maar’?
Door Marc van OostendorpSommige mensen zijn zo logisch dat het vanzelf weer onlogisch wordt. "Waarom gebruiken mensen zo vaak het voegwoord ‘maar’, terwijl er geen tegenstelling in de zin zit?", vraagt iemand op een website. "Bijvoorbeeld: ‘Het gerecht is makkelijk klaar te maken, maar bevat genoeg vitamine C.’ In dit geval zou het juiste voegwoord ‘en’ zijn. Wat zegt dat over … [Lees meer...] overWat betekent ‘maar’?
Ergens vind ik dat leuk. Ergens?
Door Marc van Oostendorp Wanneer u deze maand slechts tijd hebt voor één nieuw taalkundig proefschrift, raad ik u aan dat van Elisabeth Koier te lezen, waarop de auteur volgende week donderdag in Leiden hoopt te promoveren. Het gaat over de woorden ergens in het Nederlands en het (Klassieke) Griekse bijna-equivalent pou. Dat lijkt misschien een wat klein en wonderlijk … [Lees meer...] overErgens vind ik dat leuk. Ergens?
Klankencyclopedie van het Nederlands (30): [f]
door Marc van Oostendorp[f] De f maak je door je boventanden iets boven je onderlip te houden en door het spleetje dat zo ontstaat de lucht naar buiten te persen. Er ontstaat zo een ruisachtig geluid en de [f] wordt daarom ook wel een ruisklank genoemd. Veel woorden met een f, werden vroeger met ph geschreven (philosooph). Het gaat daarbij vaak om woorden … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (30): [f]
Neder-L overschrijven in bed, op het toilet en in bad
Door Marc van Oostendorp Er waren tot nu toe niet veel taalboeken waarvan het voorwoord eindigde met de zin 'Ik wens je veel leesplezier, in bed, op het toilet, in bad, op de bank, in de trein of waar je ook bent.' Gelukkig is zo'n taalboek er nu wel: Taal voor in bed, op het toilet of in bad van Heidi Aalbrecht.In 150 kleine bladzijden en met een harde kaft legt de … [Lees meer...] overNeder-L overschrijven in bed, op het toilet en in bad
Een neanderthaler als dichter
Door Marc van Oostendorp Als ik mensen hoor die zich zorgen maken over de staat van de poëzie, denk ik: het is maar goed dat de homo sapiens de neanderthaler heeft uitgeroeid, want anders was de ellende helemaal niet te overzien geweest.Uit recent onderzoek komt naar voren dat de neanderthal minder sociaal was dan de moderne mens, althans dat de neanderthalhersens minder … [Lees meer...] overEen neanderthaler als dichter
Ze blijven callen
Kees van Kooten en het Engels Door Marc van Oostendorp 'Dus na de vierde call móést ik wel. Want je weet hoe ze zijn: als je no reaction geeft, blijven ze callen. Shit natuurlijk, maar ja: that's the price you pay for living in a civilized society.' Wat u zegt, lezer, totale taalverwildering van de jeugd die maar achter iedere mode aan loopt. Dat deden wij toch niet … [Lees meer...] overZe blijven callen
Kommarust, komma, en rust
Door Marc van Oostendorp Milfje Meulskens vertegenwoordigt de jeugd in de Nederlandse taalblogrepubliek. Zij is een creatie van twee jonge aanstormende taalkundigen en schrijft op haar blog over taal en af en toe over seks. Zo ging het deze week over de komma. Milfje haalde een interessante kwestie aan: het verschil tussen de volgende twee zinnen. Hier sta ik op de … [Lees meer...] overKommarust, komma, en rust
‘Het is naar ons zin’. Ons?
Door Marc van Oostendorp Ik heb een vriendin die taaladviseur is in hart en nieren. Terwijl we thee drinken, zit ze nog e-mails te beantwoorden van mensen die worstelen met allerlei vragen over of je dit wel kan zeggen, of dat. Gisterenavond was ze bezig met iemand die zich afvroeg of je moet zeggen 'het is naar ons zin' of 'het is naar onze zin'. Tja, wat is daar nu weer het … [Lees meer...] over‘Het is naar ons zin’. Ons?
Taal en geld
Als ik universiteitsbestuurder was (als ik martelaar van jonge poesjes was, als ik buschauffeur was in een ravijnachtig gebied in Noord-Korea), zou ik een nieuwe MA instellen: Taal en geld. De studenten stromen bij honderden binnen, leren van alles over geavanceerde statistiek en krijgen daarnaast ook taalkunde aangeboden. Een ding kunnen de aanstormende taalkundigen ook … [Lees meer...] overTaal en geld
Rat en ritme
Door Marc van OostendorpRatten horen net als mensen dat een klok tik-tak zegt, maar het ritme van een westers sonnet zullen ze nooit herkennen. Tot die conclusie komt een groepje onderzoekers van de Universitat Pompeu Fabre in Barcelona, in een artikel dat ik dit weekeinde las.Er is de afgelopen decennia al veel onderzoek gedaan naar het natuurlijk ritmegevoel van mensen. … [Lees meer...] overRat en ritme
Wat betekent ‘spectaculair’?
Door Marc van OostendorpHoe staat het er eigenlijk voor met de taal van de Italiaanse tv? Ja, dat wilt u natuurlijk graag weten! Ik ga het voor u onthullen.In Taalpost – drie keer per week gratis het laatste taalnieuws op uw digitale mat! – van vrijdag wilde ik aandacht besteden aan een rapport dat de Italiaanse Accademia della Crusca aan deze brandende … [Lees meer...] overWat betekent ‘spectaculair’?
Tegen de overtuigingskracht
Door Marc van OostendorpNoam Chomsky, de beroemde taalkundige, is tegen pogingen iemand anders te overtuigen. Dat zegt hij in het interviewboek The Science of Language (Cambridge University Press, 2012) tegen zijn gesprekspartner James McGilvray. In dat boek, waarin allerlei gedachten van Chomsky over van alles en nog wat geboekstaafd worden, noemt de oude meester … [Lees meer...] overTegen de overtuigingskracht
Zijn Nederlands en Vlaams nog wel één taal?
Door Marc van OostendorpNederland en Vlaanderen groeien taalkundig steeds verder uit elkaar. Hoewel vooral de overheid er alles aan doet om eenheid te suggereren, is er van zo'n eenheid eigenlijk nauwelijks sprake. Nederlanders en Vlamingen luisteren nauwelijks naar elkaar en trekken zich steds minder van elkaar aan, op taalgebied.Dat kun je concluderen uit een artikel van de … [Lees meer...] overZijn Nederlands en Vlaams nog wel één taal?
Grote jukbeenspier
Door Marc van OostendorpMijn specialisatie als taalkundige is de klankleer, maar mijn geheime hobby is de pragmatiek, helemaal de andere kant van de grammatica: de manier waarop betekenis verandert in de context. In het holst van de nacht speur ik Semantics Archive af, waar semantici en pragmatici hun laatste bevindingen publiceren.“Zeg op, wanneer houd je op je vrouw te … [Lees meer...] overGrote jukbeenspier
Dat vind ikke niet
Door Marc van OostendorpGisteren had ik mijn post over dat vinnik leuk nog niet geplaatst, of er kwam een mail binnen van de DBNL, met het nieuws dat er deze maand daar geplaatst is. Daaronder zit ook jaargang 30 van het Groningse taalkundige tijdschrift TABU. En in die jaargang hadden de (huidige) Groningse hoogleraren taalwetenschap Jack Hoeksema en Jan-Wouter Zwart … [Lees meer...] overDat vind ikke niet
Dat vinnik niet
Door Marc van Oostendorp"Knap gevonden van prof. Paardekooper," meldde Liesbeth Koenen gisteren op Twitter:vinnuniet: bij vinden = menen kan d of t weggelaten als je praat.Bij vinden = gezocht hebben niet. Ze had die observatie al in 1988 genoemd in een recensie van Paardekooper z'n ABN Uitspraakgids; zowel de recensie als het boek staan inmiddels gelukkig … [Lees meer...] overDat vinnik niet
Klankencyclopedie van het Nederlands (29): [ɔ]
door Marc van Oostendorp[ɔ] De klinker [ɔ] maak je met geronde lippen en de achterkant van de tong een beetje omhoog, zij het minder hoog dan bij de [u] (oe) en ook dan de [o] (oo). Het is de klinker die je (in een lange vorm, [ɔː]) hoort in boor en, bij sommige sprekers, in een woord als bok.Een van de weinige echte discussies over standaarduitspraak gaat over deze … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (29): [ɔ]
I always get my sin in Main Street
Door Marc van OostendorpHet einde van de Nederlandse taal is weer eens nabij. Het werd vrijdag aangekondigd op de website van HP De Tijd. Er groeit "dus een generatie op met in ieder geval een gebrekkige beheersing van het Nederlands", beweerde daar de doemdenker van dienst. "Verre zij het van mij om hier de onheilsprofeet uit te hangen, maar zien wij hier niet de eerste … [Lees meer...] overI always get my sin in Main Street
Resistent tegen stopwoordjes?
Door Marc van Oostendorp Ineens besefte ik: er bestaat geen goede theorie over stopwoorden, of in ieder geval ik ken zo'n theorie niet. Waarom gebruiken mensen stopwoorden, maar vooral: hoe kunnen we begrijpen dat sommige stopwoorden ineens ergens opduiken en dan weer in de loop van de tijd verdwijnen. Er zijn allerlei theorieën over de aard en de functie van taal, maar geen … [Lees meer...] overResistent tegen stopwoordjes?
Utereg. T.
Door Marc van Oostendorp Utrecht, dat is de stad die zichzelf Utereg noemt, terwijl Utrechtenaren tegelijkertijd soms enkelt zeggen in plaats van enkel, en brommert in plaats van brommer. De stad waar t's verdwijnen en verschijnen naar believen, althans op het eerste gezicht. Helemaal lukraak is het toch niet, blijkt uit deze film op Facebook, waarvan de link me is … [Lees meer...] overUtereg. T.
Die oude Roman had toch gelijk!
Door Marc van Oostendorp. Eindelijk, eindelijk weten we waarom tongbrekers moeilijk zijn uit te spreken! Omdat de klanken teveel op elkaar lijken. Wanneer je het persbericht van Nature leest over een artikel dat vorige week in dat gezaghebbende blad verscheen, zou je denken dat er weer iets volkomen triviaals is ontdekt in de laboratoria: 'Sally sells seashells' is … [Lees meer...] overDie oude Roman had toch gelijk!
Na een kort ziekbed
Ik had ter voorbereiding op de komst van de begrafenisondernemer gisterenavond alvast een tekstje geschreven. "Na een kort ziekbed", waren de eerste woorden. "Daar maken we maar van kortstondig", zei de begrafenisondernemer, een dertiger die al twaalf jaar in het vak zat. "Nee, dat willen we niet," zei ik, terwijl ik naar mijn tante keek. … [Lees meer...] overNa een kort ziekbed
Klankencyclopedie van het Nederlands (28): [ɛ]
door Marc van Oostendorp[ɛ] De [ɛ] (van wet) maak je een mond die vrijwel helemaal open is, behalve dat de voorkant van je tong een beetje omhoog gaat: het is een [e] (van weet) met de tong een beetje naar beneden, of de [a] (van water) met de tong iets meer omhoog. Dat is allemaal millimeterwerk, maar voor het oor van een Nederlandstalige klinkt het gigantisch.Zoals … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (28): [ɛ]
De vergeten taalvaardigheid: luisteren
Door Marc van OostendorpAls het evolutionaire doel van taal communicatie was, zegt de psycholoog Geoffrey Miller, zouden mensen enorme oren hebben. Degene die immers het meest te winnen heeft bij de overdracht van informatie is de luisteraar. Gesprekken tussen mensen zouden zo gaan dat mensen zo min mogelijk willen spreken (alleen als het echt de moeite waard is van al die … [Lees meer...] overDe vergeten taalvaardigheid: luisteren
