Het begrip balkanisme heeft me niet losgelaten sinds ik er deze 'zomer met Manon Uphoff' over schreef. Het is een term die is bedacht door de Bulgaarse denker Maria Todorova om een complex van clichés en negatieve beelden te beschrijven die er volgens haar in 'het Westen' heerst over de Balkan. Inwoners van dat gebied gelden volgens haar vaak als 'de ander onder ons' – deel van … [Lees meer...] overDankjewel zeggen tegen je lief
Literaire canon en taalnorm
Je hebt in de neerlandistiek taalkundigen en letterkundigen. Die praten natuurlijk wel met elkaar, maar zelden over het vak, en dat is jammer want de discussies lijken soms op elkaar. Zo doet de discussie over de literaire canon die nu opflakkert me altijd denken aan gesprekken over de taalnorm. Canon en taalnorm zijn op een bepaald niveau gelijkaardige begrippen: beiden … [Lees meer...] overLiteraire canon en taalnorm
Open onderwijs
De wetenschap is een ideaal. Ja, het is voor veel mensen ook een instituut of een carrière, en voor anderen een bron van ongenoegen en wantrouwen, maar de basis ervan is een ideaal: dat de mensheid zichzelf en het universum zo goed mogelijk leert begrijpen. En dat in gezamelijkheid – iemand die geheel op eigen houtje het raadsel van het heelal ontsluiert, maar de oplossing aan … [Lees meer...] overOpen onderwijs
Etty Hillesum en de buitenwereld
Etty Hillesum was een schrijfster van de binnenkant. Weinig schrijvers hebben zo indrukwekkend letterlijk van binnenuit beschreven hoe het was om in een concentratiekamp te zitten. Om haar heen gebeurde vreselijke dingen, maar zij wist de kracht op te brengen om zich regelmatig terug te brengen en te schrijven. Ze schreef ook nog van binnenuit – niet als de journalist Philip … [Lees meer...] overEtty Hillesum en de buitenwereld
Conscience was niet antiwoke
Wat is de rol van de academicus in tijden van verhard en verbitterd debat? Voortdurend de nuance te tonen, ook al loopt hij daarmee de kans van twee kanten te worden aangevallen. Zo bezien is Kevin Absillis een voorbeeldig academicus. Hij schreef een indrukwekkend boek over Hendrik Conscience (1812-1883) – een uitgebreide herwerking van zijn reeks op Platform Leest van … [Lees meer...] overConscience was niet antiwoke
Lichtvoetig en absurdistisch over de dood
Juryrapport C.C.S. Croneprijs 2022 Gisteren werd in Utrecht de C.C.S. Croneprijs 2022 uitgereikt aan Vrouwkje Tuinman. Hier is het juryrapport. Er is waarschijnlijk geen literair oeuvre waarin zoveel dozen voorkomen als dat van Vrouwkje Tuinman. Al in het titelgedicht van haar debuutbundel Vitrine uit 2004 is er sprake van een doos, waarin de ik ‘stukjes hem’ verzamelt … [Lees meer...] overLichtvoetig en absurdistisch over de dood
AHAHAHAHAHAHAHAHAHAHA
Waarom gedichten lezen? Ik zet mijn zoektocht naar de vraag: waarom leest iemand gedichten onverdroten voort. Deze week nam ik de bundel De trompetten van Toetanchamon met me mee, van Andy Fierens, van wie ik eerlijk gezegd nog nooit eerder iets gelezen had. Op de voorpagina staat de dichter afgebeeld met de kap op van een farao. Op de een of andere manier verwacht je als … [Lees meer...] overAHAHAHAHAHAHAHAHAHAHA
Het Je ne sais quoi van de literatuur
Mislukte wetenschappelijke artikelen zijn soms ook interessant. Een voorbeeld lijkt me het artikel Relevance. Cognition, communication and...? van de Britse geleerde Tim Wharton. Dat het artikel mislukt is op het eerste gezicht geen wonder, want Wharton wil met een taalkundige theorie (Relevance Theory) het raadsel van de literatuur verklaren: hoe is het mogelijk dat zoiets … [Lees meer...] overHet Je ne sais quoi van de literatuur
‘Wij zijn veelstemmig onszelf’
Elf schrijvers hebben zich verenigd in een collectief onder de naam FixDit. Zo'n naam roept vragen op: wat is dit dat gefikst moet worden? En wie moet het fiksen? Er worden zeer uiteenlopende antwoorden op die vragen gegeven in het boekje Optimistische woede dat het collectief deze week uitbracht. Dat was waarschijnlijk ook de opzet van dit boekje: de schrijvers manifesteren … [Lees meer...] over‘Wij zijn veelstemmig onszelf’
Handleiding voor de taalbrokkenpiloot
Het boek EHBT. Eerste hulp bij taalkwesties van Miet Ooms staat voor alles waar ik tegen ben. Het omslag belooft 'handige stappenplannen', en die worden binnenin het boek vooral gegeven in de vorm van stroomdiagrammen zoals dit: Het idee dat je problemen bij taalgebruik, of in dit geval spelling, zou kunnen oplossen door gedachteloos een schema in te vullen, lijkt mij om … [Lees meer...] overHandleiding voor de taalbrokkenpiloot
Waarom de overheid niet ‘eindelijk doorzet’ met genderneutrale taal
Dat wat meer taalkunde op de middelbare school geen overbodige luxe zou zijn, bleek maar weer eens uit een artikel in NRC van vorige week. De schrijfster Sarah Meuleman balde er een vuist voor genderbewuste taal. En wat ze schreef was onzin. Het ging niet eens om Meulemans standpunt. Ze wil dat er beter na wordt gedacht over taal waarin beter wordt uitgedrukt hoe er over … [Lees meer...] overWaarom de overheid niet ‘eindelijk doorzet’ met genderneutrale taal
KORTING KORTING KORTING
De komende maanden zit ik heel vaak in de trein van Utrecht naar Nijmegen, en hopelijk even vaak in de trein terug. Ik heb besloten dat ik die tijd deels gebruik voor een experimentele aanpak van een belangrijke vraag: waarom leest een volwassen mens eigenlijk gedichten? Het valt me op dat die vraag eigenlijk zelden beantwoord wordt, zeker niet in besprekingen van dichtbundels. … [Lees meer...] overKORTING KORTING KORTING
Woorden doen ertoe (in onze kijk op de wereld)
Gelukkig klinkt af en toe het geluid van de rede. In het nieuwe nummer van het tijdschrift Cognition is Peter Hagoort, directeur van het Donders Instituut in Nijmegen de vertolker van dit geluid. We komen uit een periode waarin het idee van embodied cognition sterk in de belangstelling: ons denken is niet abstract, maar wordt voortgebracht door ons lichaam. Hoe we de wereld … [Lees meer...] overWoorden doen ertoe (in onze kijk op de wereld)
Strijden voor een boerentaal
Het was even schrikken, toen Liuwe H. Westra's biografie van de hoogleraar Fries Tony Feitsma (1922-2009) op mijn leestafel dreunde: Pionier foar it Frysk telt 720 pagina's. En dat in het Fries, een taal waarover in het boek zelf enkele malen wordt verteld dat het ook voor moedertaalsprekers altijd lastiger te lezen is dan het Nederlands – simpelweg door gebrek aan … [Lees meer...] overStrijden voor een boerentaal
Voornaamwoorden en de blauwe ogen van Mark Zuckerberg
Een gedenkwaardige bijeenkomst, gisteren, in het Nederlandse hoofdkantoor van Meta. Instagram wil in de aanloop naar 'International Pronoun Day' op 3 oktober aanstaande voor een aantal talen waaronder het Nederlands (bij Meta noemen ze dat 'Nederlands/Vlaams') de mogelijkheid bieden dat gebruikers hun eigen voornaamwoorden mogen kiezen. Voor het Engels kan dat al sinds mei … [Lees meer...] overVoornaamwoorden en de blauwe ogen van Mark Zuckerberg
Menselijke taal is als een olifantenslurf
Angela Stöger heeft een mooi beroep: bioakoesticus is ze, gespecialiseerd in de manieren waarop dieren geluiden maken om met elkaar te communiceren, en misschien ook wel met ons. Ze is een van de vooraanstaande jonge onderzoekers in haar vak en vertelt er smakelijk over in haar boek Over zingende muizen en piepende olifanten. Het moet al een fascinerend vak zijn omdat er nog … [Lees meer...] overMenselijke taal is als een olifantenslurf
Heb je verf nodig voor kleurennamen?
Het leek een plausibele theorie: om veel kleurennamen te hebben, heb je technologie nodig – verfstof, of manieren om gekleurde steentjes aan een ketting te rijgen. Jagers-verzamelaarsvolkeren hebben meestal maar weinig kleurnamen: iets voor rood, iets voor zwart, iets voor blauw en groen samen. Zij hebben, zo is de redenering, ook niet veel aan zulke namen. Planten en bloemen … [Lees meer...] overHeb je verf nodig voor kleurennamen?
De talmende rasp van zijn nooit gladgeschoren gezicht
In de allerlaatste zin van het helemaal achterin haar boek geplaatste dankwoord onthult Annette Portegies wat ze met Weerspiegeld in een waterglas, haar boek over Maurice Gilliams, heeft beoogd¨"geen verslag doen, maar een verhaal vertellen". Een verslag heeft de ambitie alles te documenteren, maar Portegies schreef inderdaad een verhaal, waarin duidelijk keuzes worden gemaakt. … [Lees meer...] overDe talmende rasp van zijn nooit gladgeschoren gezicht
Hoe eerlijk is het Engels?
Wat betekent het dat het Engels op weg is een wereldtaal te worden? Moeten we dat toejuichen of moeten we proberen er iets aan te doen? Gegeven het belang van de ontwikkelingen – een wereld waarin iedereen Engels spreekt is echt wel een andere dan een wereld waarin die taal vooral interessant is voor toeristen naar het Verenigd Koninkrijk – zou je verwachten dat er af en toe … [Lees meer...] overHoe eerlijk is het Engels?
Waaronder begrepen
De laatste tijd treed ik af en toe op als deskundige voor rechtszaken, en dan gaat het altijd over dezelfde kwestie: wat behoort er al dan niet tot de detailhandel. Het begon met een gemeente die als definitie van detailhandel het volgende gebruikte: Het anders dan voor directe consumptie bedrijfsmatig te koop aanbieden, waaronder begrepen de uitstalling ten verkoop, het … [Lees meer...] overWaaronder begrepen
Wat Arie Mout over literatuur dacht
Wat een fijn blad is Nederlandse Letterkunde geworden! Terwijl universiteiten hun best doen om de woorden Nederlandse Letterkunde zoveel mogelijk te verdoezelen – bijvoorbeeld in de namen van leerstoelen – laat het blad van dezelfde naam zien hoe fris, veelzijdig en interessant het onderzoek naar de Nederlandse literatuur nog is. Een van de aandachtspunten is de lezer: hoe … [Lees meer...] overWat Arie Mout over literatuur dacht
Doorwerken tijdens een treinstaking
De staking van het treinpersoneel van vandaag laat zien hoe we op de universiteiten het werk ook zélf op ons bord laden. Iedereen heeft de mond vol van verlichting van de werkdruk, maar ondertussen zorgen we er zelf voor dat die druk nooit afneemt. Drie jaar geleden had zo'n staking betekend dat we een berichtje hadden geschreven: "sorry, mensen, velen van jullie kunnen … [Lees meer...] overDoorwerken tijdens een treinstaking
De neerlandistiek en meertaligheid
De belangrijkste trend in de neerlandistiek van de afgelopen jaren: dat de grenzen opengaan. We wisten natuurlijk al heel lang dat het wonderlijk is om een vakgebied te laten bepalen door politieke grenzen. Er is geen vakgebied dat zich concentreert op de flora en fauna van Nederland en Vlaanderen, waarom zou je dan wel voor taal en literatuur die grenzen aanhouden? Wat we … [Lees meer...] overDe neerlandistiek en meertaligheid
Een ode aan de bestuurder
Agneta Fischer lijkt me iemand die graag provoceert. Twee jaar geleden noemde ze de lockdown 'massahysterie', eerder dit jaar zei ze dat de universiteit geen geld meer had om werknemers op hun kamer te laten nadenken. Er zijn meer mensen die het leuk vinden om de aandacht te trekken, zij werd er decaan mee, bij de Faculteit Maatschappij- en Gedragswetenschappen aan de … [Lees meer...] overEen ode aan de bestuurder
Emancipatie en diversiteit
Een van de redenen waarom ik blij ben dat ik in Nijmegen werk: tijdens de opening van ieder academisch jaar wordt melding gemaakt van een streven naar emancipatie. Ook gisteren was dat weer het geval. De meeste universiteiten hebben het tegenwoordig over diversiteit, en dat werd ook gisteren in Nijmegen wel genoemd, maar het profiel dat de universiteit nastreeft is dat van … [Lees meer...] overEmancipatie en diversiteit
