Over Trojaanse gedachten van Alicja Gescinska valt van alles te zeggen, maar de moderne poëzielezer die de bundel openslaat valt onmiddellijk iets op: de regels beginnen allemaal met een hoofdletter. Het gedicht Stad van mijn taal begint zo: Zoekend in zinnen bevecht ik de zinledigheid.Ik tast met vingertoppen de omwalling af,Steen voor woord gelegd door eenzaten als ik.In … [Lees meer...] overDe hoofdletters van Alicja Gescinska
Hadewijch
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (12) Heel veel van wat we overgeleverd hebben uit de middeleeuwen, stond op rijm. Proza was vaak voor puur zakelijke doeleinden: ambtelijke documenten bijvoorbeeld. Maar Hadewijch (die leefde in de dertiende eeuw), schreef haar 'visioenen' in proza. Het zesde visioen begint betrekkelijk aards, met het noemen van … [Lees meer...] overHadewijch
Het verschil tussen reuk en rook horen
Misverstanden kunnen op de kleinste niveaus ontstaan. Vandaag promoveert Nadine de Rue in Nijmegen op een knap en heel interessant proefschrift waarin ze heel minutieus het allerkleinste misverstand bestudeert: dat tussen klinkers. Iemand zegt reuk en de ander hoort rook of omgekeerd. Wat gebeurt er dan? De Rue onderwierp mensen aan een batterij experimenten om dit te … [Lees meer...] overHet verschil tussen reuk en rook horen
God als retoricus
Het is allemaal de schuld van Plato. Die vond enerzijds dat er in zijn ideale Republiek geen plaats was voor de dichters terwijl de filosofen juist de leiding moesten nemen. Daarmee maakte hij een scheiding tussen poëzie en de waarheid. Dat zegt Peter Sloterdijk in zijn onlangs in het Nederlands vertaalde boek Theopoëzie. Het is duidelijk dat de scheiding voor Sloterdijk … [Lees meer...] overGod als retoricus
Japanse studenten die bang zijn om Engels te spreken in Nederland
Wat zegt de wetenschap? Hoe makkelijk wetenschapscommunicatie uit de hand kan lopen, laat zich aardig illustreren aan een recent artikel op ScienceGuide: Docenten moeten rekening houden met spreekvrees studenten uit collectivistische cultuur. ScienceGuide is een van de aardigste websites van Nederland, onmisbaar voor iedereen die geïnteresseerd is in het hoger onderwijs. … [Lees meer...] overJapanse studenten die bang zijn om Engels te spreken in Nederland
Dit artikel moet duidelijk herzien worden
Anonieme peer review is een fascinerend onderwerp voor studie van beleefdheid. Ja, beleefdheid is een eerbiedwaardig onderzoek, dank u wel voor het vragen. Wat doen mensen precies als ze beleefd zijn? En waarom geldt het bijvoorbeeld als beleefd om dingen indirect te zeggen? Dat zijn het soort vragen waarnaar beleefdheidsonderzoek wordt uitgevoerd, en omdat veel beleefdheid een … [Lees meer...] overDit artikel moet duidelijk herzien worden
Leven van St. Lutgart van Willem van Affligem
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (11) Lutgardis van Tongeren (1182 – 1246) was een belangrijke dertiende-eeuwse mystica en non. Haar leven werd al vrij snel na haar dood in het Latijn beschreven door de dominicaan Thomas van Cantimpré. De Nederlandse bewerking is mogelijk eveneens van een zeer geleerde monnik Willem van Affligem (1220-1297): zijn … [Lees meer...] overLeven van St. Lutgart van Willem van Affligem
Taalonderzoeker zijn is echt wel gaaf
Jeroen heeft een taalontwikkelingsstoornis, TOS. Dat betekent dat hij zinnen zegt als "Amir gooi.. euh... de euh... bal toch naar jou? En jij naar ik!" Andere kinderen in Jeroens klas begrijpen niet waarom hij zulke fouten maakt. Voor die kinderen én voor Jeroen maakte de taalkundige Imme Lammertink een stripverhaal. Lammertink is zelf onderzoeker naar TOS, en ze heeft … [Lees meer...] overTaalonderzoeker zijn is echt wel gaaf
Microscopisch lezen
Guus Middag heeft een bijzondere techniek ontdekt: close reading op microniveau. Ja, je kunt romans close readen , en gedichten; maar Middag doet het met individuele woorden. Hij demonstreerde de techniek jarenlang in het tijdschrift Onze Taal, en sommige stukjes waren al verzameld in zijn Rarewoordenboek. Nu is er ook nog een Verklarend zakwoordenboekje van rare woorden, met … [Lees meer...] overMicroscopisch lezen
Krijg de amfibrach
De schrijver Gerard Reve verkondigde de theorie dat de bese schrijversnamen bestaan uit twee beklemtoonde lettergrepen die ieder gevolgd worden door een onbeklemtoonde: Multatuli, Hella Haasse, Gerard Reve, Stijn De Paepe. Zulke namen zou je beter kunnen onthouden. Je noemt zo’n versvoet van een beklemtoonde en een onbeklemtoonde lettergreep in de klassieke versleer … [Lees meer...] overKrijg de amfibrach
de boy uit je willen halen
Pronomina in de lyriek (19) In gebarentalen werkt de wijzende vinger vaak als een persoonlijk voornaamwoord: de gebaarder zet de personen over wie ze praat eerst in de gebarenruimte voor zicht: Marieke staat links, Lucas staat rechts. In de rest van het betoog wijst ze dan naar de plek waar zij geplaatst zijn als ze het over hen wil hebben. In zekere zin werken … [Lees meer...] overde boy uit je willen halen
Floris ende Blancefloer van Diederic van Assenede
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (10) In deze roman in verzen van Diederic van Assenede (ongeveer 1230-ongeveer 1293) is Floris verliefd op Blancefloer, maar zij is helaas gekocht door een islamitische vorst, die als betreurenswaardige gewoonte heeft dat hij vrouwen een jaar de zijne maakt en daarna vermoordt – een gewoonte die hij voor Blancefloer … [Lees meer...] overFloris ende Blancefloer van Diederic van Assenede
Een mislukt onderzoek naar Kinder Surprise
Het idee achter The Babel Message is misschien wel het fascinerendste idee voor een boek over taal dat ik ooit gehoord heb: het gaaat helemaal over de waarschuwing die er wereldwijd aan de eieren van Kinder Surprise is toegevoegd. Die eieren zijn gemaakt van chocolade, maar er zit een gekleurd zilverkleurig wikkel omheen en binnen de chocolade schil zit een geel plastic … [Lees meer...] overEen mislukt onderzoek naar Kinder Surprise
Uit de tijdschriften
Het nieuwe nummer van Nederlandse Letterkunde geeft in veel opzichten stof tot nadenken. Het is een nummer waarin jonge onderzoekers terugkijken op het begin van het tijdschrift, in 1996. Deskundigere mensen dan ik zouden eigenlijk moeten reflecteren over de vakinhoudelijke reflecties, maar in het artikel van Nelleke Moser over de tijdschriftenrubriek Periodiek gaat het een … [Lees meer...] overUit de tijdschriften
Uitwaaien met Asha ten Broeke
Er is iets aantrekkelijks aan de gedachte dat in de oerwouden en op de steppen nog ongerepte mensen wonen, één met de natuur. Wij in het westen zijn gecorrumpeerd van de heerlijke oerstaat waarin die mensen nog verkeren. Dat kun je aan van alles zien en horen, bijvoorbeeld aan de taal. Hoe mooi zijn die exotische talen toch die nog geen woorden kennen als prikspijt of wappie, … [Lees meer...] overUitwaaien met Asha ten Broeke
Als ik er maar niet ben
Seks in recente Nederlandse romans, 2: De geschiedenis van mijn seksualiteit (Tobi Lakmaker) Recensies van Tobi Lakmakers vorig jaar verschenen debuutroman De geschiedenis van mijn seksualiteit wijzen er vaak op dat het boek minder over seksualiteit gaat dan de titel doet vermoeden. Ik geloof dat dit niet zo is: er komt weliswaar niet heel veel seks in voor, maar … [Lees meer...] overAls ik er maar niet ben
De roman van Walewein
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (9) Een van de Middelnederlandse verhalen over koning Arthur de Roman van Walewein, of Walewein en het schaakbord (rond 1250), kun je lezen als een door en door ironisch boek, voor een publiek dat nu niet per se alles geloofde dat het voorgeschoteld kreeg. Allerlei volkomen ongeloofwaardige avonturen maakt … [Lees meer...] overDe roman van Walewein
Hoe ‘varen’ werd tot ‘faren’
De z en de s hebben een lange geschiedenis: het verschil tussen beide is zo ongeveer zo ver als we terug kunnen kijken 'zwak' (swak) in het Nederlands en in de Nederlandse dialecten: de twee werden en worden veel door elkaar gehaald. Al in veertiende-eeuwse documenten vond de taalkundige Piet van Reenen voorbeelden waarin zeer en seer door elkaar werden gebruikt. Er zijn ook … [Lees meer...] overHoe ‘varen’ werd tot ‘faren’
Lieke Marsman kleuren
Lieke Marsman voor de klas (8) Lieke Marsman schrijft bijzonder klankrijke gedichten. Neem het nieuwjaarsgedicht Een nieuwer jaar dat ze maandag in NRC Handelsblad liet afdrukken: alle klinkerklanken die het Nederlands kent, komen erin voor, en dat in een bepaald patroon. Je kunt dat gemakkelijk laten zien. Geef iedere klinkerklank – het Nederlands heeft er zestien, ik … [Lees meer...] overLieke Marsman kleuren
De tobberige Opstand
Wat ze mij nooit verteld hadden over de Tachtigjarige Oorlog: wat een gedoe het was. Het wordt overduidelijk uit de biografie die René van Stipriaan over dé man van de Nederlandse Opstand die het begin van die oorlog vormde: De zwijger. Het leven van Willem van Oranje. Toen Willem nog een jongen was, leek het allemaal nog zo mooi. Hij behoorde tot een tak van de … [Lees meer...] overDe tobberige Opstand
Ik denk dat niemand op deze wereld ooit zo lang tegen een piemel heeft geblazen
Seks in recente Nederlandse romans, 1: De dood in Taormina (Arnon Grunberg) Schrijvers & piemels is een van de populairste Nederlandse Instagram-accounts over literatuur: het bevat fragmenten uit boeken waarin het mannelijk lid een belangrijke rol speelt. Er blijkt dat je heel veel boeken kunt citeren als je dit filter hanteert. Seks is vermoedelijk de populairste … [Lees meer...] overIk denk dat niemand op deze wereld ooit zo lang tegen een piemel heeft geblazen
Dood van een ansichtkaartenverzamelaar
Als ik één belangstelling heb waarvan ik weet dat die niet zo serieus genomen wordt, dan is dat die voor het Esperanto: een mislukt taalexperiment van naïeve dromers. Iets vagelijks links dat past in het rijtje van pacifisme, feminisme en vegetarisme, behalve dat die laatste inmiddels juist weer populairder worden. Een fascinerende nieuwe geschiedenis van het Esperanto, … [Lees meer...] overDood van een ansichtkaartenverzamelaar
Versterkend tj
De klankdie we aanduiden met tj komt niet veel voor in het Nederlands, en als hij wel voorkomt gaat het vaak over woorden die naar een bepaald geluid lijken te verwijzen: tjingelen bijvoorbeeld, of tjiftjaf. Of in tussenwerpsels waarin hij een versterking lijkt van de j: tja, tjonge. In Vlaamse dialecten wordt dat tj veel meer gebruikt, en dan vooral in de driehoek Gent, … [Lees meer...] overVersterkend tj
Extra loon voor je eigen kostuum
Het aardigst van het boekje Gouden diva's van Olga van Marion is misschien de nadruk op de methode. Het boekje, met als ondertitel 'De eerste Nederlandse actrices en hun sporen in de literatuur' is een uitwerking van de Bert van Selm-lezing die ze eerder dit jaar gaf. Het gaat om die sporen: heel veel is er niet bekend over de eerste vrouwen die, in de zeventiende eeuw, aan het … [Lees meer...] overExtra loon voor je eigen kostuum
Kinderen en vooronderstellingen
Hippo heeft twee vriendjes: Kat en Vos. Hier is het begin van een verhaaltje over Hippo: En hier is het vervolg. Ik heb er ook een vraag over: wie staat er achter het boompje, Kat of Vos? Het antwoord dat de meeste mensen zullen geven is: Kat. De reden is niet omdat we alleen kennis hebben gemaakt met Kat, want als Hippo in het laatste plaatje zou hebben gezegd 'Hé … [Lees meer...] overKinderen en vooronderstellingen
