De serie Is it cake? op Netflix lijkt misschien oppervlakkig Amerikaans vermaak. Allerlei Amerikaanse mensen met allerlei Amerikaanse manieren krijgen een aantal naaimachines of damestasjes of blikjes frisdrank te zien en moeten dan raden welke van de genoemde objecten een taart is. De presentator snijdt vervolgens die objecten aan met een vervaarlijk mes om te zien of die bewering klopt.
De serie schijnt gebaseerd te zijn op YouTube-filmpjes waarin allerlei mensen cakes maken die lijken op bestaande voorwerpen. Omdat lezers van Neerlandistiek natuurlijk liever naar Nieuwsuur kijken dan naar Netflix, is hier een voorproefje van dit fascinerende programma, dat feitelijk een taalfilosofisch traktaat is.
De vraag is natuurlijk hoe men vaststelt dat iemand gelijk heeft. Wat is de definitie van een taart? Het programma is een prachtige illustratie bij iets dat iedereen weet die woordbetekenis bestudeert: van geen enkel begrip dat we iedere dag moeiteloos gebruiken is het ooit gelukt een volkomen sluitende definitie te geven. Tegelijkertijd bestaat er over het algemeen een grote overeenstemming over hoe je een bepaald voorwerp zou noemen.
Als je het normaliter iemand vraagt zal die waarschijnlijk beginnen over de vorm: het moet betrekkelijk groot zijn, en plat en vaak rond. Maar aan geen van die eisen wordt voldaan en toch is er geen enkele deelnemer die zegt: dat zijn echt geen cakes! Het bewijs wordt geleverd door ergens een mes in te steken: kennelijk is een taart iets dat er van binnen op een bepaalde manier uitziet.
Hoewel er op een later moment in het programma ook wel gegeten wordt, gaat het dan niet meer om de vraag of het een taart is, maar of het een lekkere taart is. (Dat zijn natuurlijk verschillende dingen.)
Neem de still die ik hierboven weergeef. Aan de buitenkant ziet het object eruit als een hamburger, maar aan de binnenkant als een taart. Iedereen, waar ook ter wereld, die dat plaatje ziet en de vraag krijgt voorgelegd of het hier gaat om een taart of om een hamburger zal het eens zijn met de makers van het programma: dit is een taart. Maar waar komt die intuïtie vandaan? Het ziet eruit als een hamburger, je kunt het eten, waarom is het dan geen hamburger? Hoezo telt de binnenkant meer? Wat zegt dat over hoe wij denken, hoe we de betekenis van het woord hamburger en van het woord taart in ons hoofd hebben zitten?
We weten niet of het anders smaakt dan een hamburger – al kunnen we in ieder geval over de textuur van het gebodene wel iets gokken. Maar welke woordenboekmaker neemt iets op over de textuur als ze een hamburger beschrijft?
Er zit in de aflevering zelfs het nog iets pregnantere voorbeeld van een croissant – het was wat lastig om er een goede still van te maken, maar hier rijst al helemaal de vraag wat precies de grens is tussen een gebakje en een croissant? Toch blijkt uit het programma dat niemand er problemen mee heeft. Je snijdt het ding doormidden en de croissant blijkt ineens een taart.
Maar hoezo?
Laat een reactie achter