• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Ik vind het nogal meevallen

4 april 2022 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Soms hebben taalobservaties de vorm van klachten: “Iedereen zegt steeds vaker x!” Die observaties zijn zelden nieuw voor de taalkundige. Nieuwe observaties hebben daarentegen meestal de vorm van de vraag, zoals deze, die mij werd doorgestuurd door de Taaladviesdienst van Onze Taal:

Als iemand zegt: ik vind dat een goede voetballer. En iemand anders reageert: ik vind het wel meevallen. Is dat dan een logische/duidelijke reactie om aan te geven dat je de voetballer niet zo goed vindt? Of zou je hier eigenlijk op moeten reageren met: ik vind het tegenvallen. Of kan het allebei? We vroegen ons af hoe dit precies zit qua interpretatie. Zijn daar regels voor?

Tja, is het een goede of logische reactie? Het is in ieder geval een reactie die je weleens hoort. Je zou op het eerste gezicht denken dat meevallen en tegenvallen elkaars tegenovergestelde zijn: als iets meevalt is het beter of minder slecht dan verwacht (‘de toespraak van de koning viel mee’), en als het tegenvalt is het juist slechter of minder goed dan verwacht (‘de toespraak van de koning viel tegen’).

Opgelucht

Maar kennelijk is dat niet zo, en kun je wel dingen zeggen zoals het eerste, maar niet zoals het tweede:

  • [Ik vind hem een goede voetballer.] Ik vind dat wel meevallen.
  • [Ik vind hem een slechte voetballer.] Ik vind dat tegenvallen.

Althans, het tweede kun je wel zeggen, maar alleen in een heel bijzondere context, waarin je op zoek bent naar een heel slechte voetballer, en het dus een positieve kwaliteit is om een slechte voetballer te zijn. De eerste zin heeft zo’n bijzondere context niet nodig, hooguit is hij een beetje informeel.

De twee werkwoorden zijn dus niet helemaal symmetrisch. Dat blijkt ook al uit het feit dat de twee in andere talen niet per se een paar vormen. Voor tegenvallen hebben veel andere Europese talen wel een tegenhanger (disappoint, décevoir), maar voor meevallen niet. Ook voor het Nederlands kun je het vaststellen: tegenvallen heeft als synoniem min of meer teleurstellen, een term dat een gevoel uitdrukt. Meevallen heeft niet zo’n duidelijk gevoelsequivalent: ‘opgelucht zijn’ is bijvoorbeeld al te sterk.

Anders dan verwacht

Er zijn meer woordparen die op het eerste gezicht diametraal tegenovergesteld zijn maar waarbij een van de twee ‘polen’ in het taalgebruik feitelijk neutraler is. Je kunt wel vragen ‘hoe oud ben jij’ aan een peuter, maar ‘hoe jong ben jij?’ vragen aan een bejaarde vereist weer een speciale context, zoals ‘hoe lang is die stok’ ook gevraagd kan worden over een evident korte stok, terwijl het gek is om te vragen ‘hoe kort is die stok?’ als iedereen kan zien dat de stok kort is. Oud en lang zijn dus neutraler dan jong en kort.

Zo is meevallen ook neutraler dan tegenvallen; misschien ook in de context van vragen, al vind ik dat niet helemaal duidelijk. In ieder geval zou ik aan een eindexamenkandidaat die net de uitslag heeft gehoord eerder vragen ‘valt het mee?’ dan ‘valt het tegen?’ (Maar eerder zou ik geloof ik eerlijk gezegd dan nog iets neutralers kiezen: ‘Hoe is de uitslag?’ of zoiets.)

Alles bij elkaar zou ik zeggen dat meevallen en tegenvallen een andere betekenis hebben. De laatste betekent inderdaad ‘minder zijn dan verwacht’, maar de eerste vooral ‘anders dan verwacht’. Dat je daar dan geneigd bent bij te denken ‘beter dan verwacht’ is omdat de spreker in het omgekeerde geval ook tegenvallen zou kunnen gebruiken. Dat zij dat niet doet, betekent kennelijk dat het allemaal wel meevalt.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: semantiek, taalkunde, woordbetekenis

Lees Interacties

Reacties

  1. T.Heijl zegt

    5 april 2022 om 08:46

    In mijn jeugd hoorde ik volwassenen vaak zeggen:”Het valt wel, maar niet mee.” Begreep er niets van……toen.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1991 Cornelis Stutterheim
➔ Neerlandicikalender

Media

De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d