Door Marc van Oostendorp Wat is een gedicht? Dat is een vraag waar de mensheid na zeker drieduizend jaar puzzelen nog steeds geen bevredigend antwoord op heeft gevonden. Misschien komt het doordat de vraag te vaak gesteld wordt als een vraag naar de structuur van de tekst (een gedicht rijmt, een gedicht wordt omgeven door wit op de pagina) of eventueel van de maker (een … [Lees meer...] overEen psalm is een pisbak van taal
Geleuter over de spelling en ’t ware bazuingeschal in de klas
Door Marc van Oostendorp Niet alleen Bilderdijk was fel gekant tegen de door de overheid voorgeschreven spelling, dat gold ook voor andere schrijvers. Het is verfrissend om die schrijvers te lezen in een tijd waarin iedereen lijkt te denken dat er natuurlijk een eenheidsspelling moet zijn. Ik ben nu veel Multatuli aan het lezen en een paar dagen geleden … [Lees meer...] overGeleuter over de spelling en ’t ware bazuingeschal in de klas
De betekenis van scheldwoorden
Door Marc van Oostendorp Als ik zeg dat Diederik een mof is, wat zeg ik dan? Daarover gaat een interessant nieuw artikel van Bianca Cepollaro en Tristan Thommen in een van de mooiste taalkundige tijdschriften die er zijn (vind ik), Linguistics and Philosophy. Het artikel is interessant, hoewel het vooral negatief is. Het gaat over hoe we de betekenis van scheldwoorden niet … [Lees meer...] overDe betekenis van scheldwoorden
“Nu eens op zijn kist / Gepist”
Bilderdijk en de officiële spelling Door Marc van Oostendorp Over de standaardspelling zijn er, geloof ik, in onze tijd nog maar twee opvattingen. Je bent er een al dan niet enthousiaste aanhanger van; je denkt bijvoorbeeld dat hij nu eenmaal nodig is om 'verwarring' te voorkomen. Of je trekt je er weinig van aan. Wat bijna niet meer bestaat: dat je tegen die eenheidsspelling … [Lees meer...] over“Nu eens op zijn kist / Gepist”
Zou u mij ook kunnen zeggen wie toch die Mukkelitukkeli is?
De Multatulileescursus (18) Door Marc van Oostendorp - Het is toch interessant hoe belangrijk brieven voor Multatuli waren. Als hij een tijdje niet publiceerde, had hij kennelijk altijd wel een correspondentiepartner aan wie hij brieven schreef die zo gedrukt konden worden. - En die dat natuurlijk ook uiteindelijk zijn. Bijvoorbeeld in dit deel van de Volledige Werken. - … [Lees meer...] overZou u mij ook kunnen zeggen wie toch die Mukkelitukkeli is?
Waarom ‘driede’ makkelijker is dan ‘derde’
Door Marc van Oostendorp Het leukste, het allerleukste, van de taalkunde is geloof ik dat je je steeds weer kunt verwonderen over het alledaagse. Neem de Nederlandse rangtelwoorden: eerste, tweede, derde, vierde, vijfde, zesde, zevende, achtste, negende, tiende, elfde, twaalfde,.... Een eenvoudig rijtje. Derde is een beetje vreemd, want I zou regelmatiger zijn. Zoals … [Lees meer...] overWaarom ‘driede’ makkelijker is dan ‘derde’
Leer geen trucjes, zing een ode
Door Marc van Oostendorp Fijn van mens zijn is dat je niet alles zelf hoeft te bedenken. Dat we een manier hebben gevonden om onze gedachten met elkaar te delen. Geen andere diersoort lukt dat. Een hond kan misschien de gemoedstoestand van een kompaan aanvoelen, een bij kan uitleggen aan haar medebijen waar geurige bloemen staan, maar wat de mens kan – de ideeën van allerlei … [Lees meer...] overLeer geen trucjes, zing een ode
Van jonge mensen, de dingen, die nog komen gaan…
Door Peter Hoffman Een heuse rel rond Couperus, wie had dat anno nu nog verwacht? Aanleiding is het initiatief van neerlandica Michelle van Dijk om Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan… te hertalen, om zo Couperus’ beroemde roman weer toegankelijk te maken voor jonge lezers. En dat is hoognodig volgens haar, want zijn proza is ‘veel te bloemrijk voor deze … [Lees meer...] overVan jonge mensen, de dingen, die nog komen gaan…
Jan heeft Marie vorige week en Els gisteren bezocht.
Door Marc van Oostendorp Er zijn inmiddels taalgeleerden die gespecialiseerd zijn in samentrekking. Natuurlijk weten ze altijd ook wel wat over andere onderwerpen, maar er zijn mensen die inmiddels bijna alleen publiceren over samentrekking. Het is makkelijk te begrijpen. Samentrekking is een fascinerend verschijnsel. Wanneer je twee zinnen aan elkaar knoopt met een woord … [Lees meer...] overJan heeft Marie vorige week en Els gisteren bezocht.
Is meten weten? Bericht uit de wereld van de klemtoon
Door Marc van Oostendorp Ik ben van huis uit fonoloog en geen foneticus. Er zijn allerlei verschillen tussen deze zusterdisciplines. Zo gaat fonologie over klanken als onderdeel van de taal (de relatie met andere onderdelen van de grammatica, bijvoorbeeld, de manier waarop ons innerlijke woordenboek in elkaar zit, hoe we daar onthouden hoe we woorden zeggen en hoe ze klinken) … [Lees meer...] overIs meten weten? Bericht uit de wereld van de klemtoon
Het verwrongenste Nederlands spreken de Haarlemse vrouwen
Door Marc van Oostendorp Voor het volgende voorbeeld van hoe vrouwen de schuld kregen van taalverandering moeten we naar Haarlem. (Het vorige voorbeeld staat hier.) Een keer in de paar jaar word ik opgebeld door iemand van een Haarlemse krant, podcast of zendpiraat, met de vraag of het waar is dat men in Haarlem het beste Nederlands spreekt. Ik stel dan altijd voor om naar … [Lees meer...] overHet verwrongenste Nederlands spreken de Haarlemse vrouwen
Worden kranten echt steeds eenvoudiger en romans niet?
Door Marc van Oostendorp Het is altijd leuk om mensen terecht te wijzen die denken dat vroeger alles beter was: dat het bruinbrood een vollere smaak had, dat iedere gymnasiast nog moeiteloos de eerste honderd regels van de Ilias kon citeren, dat de ramen in een Nederlandse straat nog iedere week blinkten van het zeepsop. Er ging dan ook een kreet van vreugde door de lokalen … [Lees meer...] overWorden kranten echt steeds eenvoudiger en romans niet?
Jy, Mimi, jy houdt den zakdoek voor den neus en roept: ‘Wat is ’t vuil hier!’
De Multatulileescursus (17) Door Marc van Oostendorp - Tjonge, mensen, wȧt een taai deel is dit, dat deel 11 van de Volledige Werken! - Taai? Man, het vuur spat er vanaf! Ik heb rode koontjes gehad! Zelden zulk meeslepend proza gelezen, zelfs bij Multatuli. - Echt? - Ja, dit deel bevat toch wel enkele van de mooiste liefdesbrieven uit de Nederlandse … [Lees meer...] overJy, Mimi, jy houdt den zakdoek voor den neus en roept: ‘Wat is ’t vuil hier!’
Niemand gelooft elkaar nog
Door Marc van Oostendorp Het begon met een post op Facebook van de schrijver Abdelkader Benali: Ja, dat is een wijze inhoud, maar ik ben nu eenmaal geen man van de inhoud, maar van de vorm en ik vond die zin een beetje vreemd klinken, met dat elkaar en zo'n enkelvoudig onderwerp. Helemaal ongrammaticaal is het ook niet, en Benali is een schrijver met een groot … [Lees meer...] overNiemand gelooft elkaar nog
Prof. Jac. van Ginneken SJ zegt middenklinkers en zingt ‘In ’t bronsgroen eikenhout’
Door Marc van Oostendorp Bovenstaande opname is een van de vele uit de rijke audio-archieven van het Meertens Instituut. De oorspronkelijke opname komt van het Fonetisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam. Als de archieven juist zijn, hoor je hier Jac. van Ginneken (1877-1945), de roemruchte eerste hoogleraar Nederlands van de Katholieke Universiteit … [Lees meer...] overProf. Jac. van Ginneken SJ zegt middenklinkers en zingt ‘In ’t bronsgroen eikenhout’
Bespottelijke vrouwen en de boerse Nederlandse taal
Door Marc van Oostendorp Dat samenlevingen soms overstappen op een andere taal, is bekend. Dat de meeste mensen dat een ongunstige ontwikkeling vinden eveneens. In zo'n geval rijst natuurlijk al snel de vraag: wiens schuld is dat eigenlijk? In de loop van de geschiedenis blijkt het antwoord daarop vaak te zijn geweest: van de vrouwen. Ik ben de laatste tijd wat … [Lees meer...] overBespottelijke vrouwen en de boerse Nederlandse taal
Herherhalingen
Door Marc van Oostendorp Wat is gemakkelijker dan iets twee keer zeggen? Ja, wat is er gemakkelijker? Jan Renkema heeft al een tijdje een serie op Neerlandistiek over nultaal, de manier waarop we in taal de mogelijkheden inzetten om iets niet te zeggen. Wanneer hij klaar is, hoop ik dat hij met een serie begint over herhalingen en herhalingen van herhalingen, herherhalingen en … [Lees meer...] overHerherhalingen
Een facultaire set kwantitatieve en kwalitatieve indicatoren
Iemand voldoet aan additionele kwaliteitscriteria in ons managersfeuilleton De verleden tijd van lijken Door Marc van Oostendorp Maribella, de Arie de Jager Chair of Dutch Studies zat achter haar bureau en probeerde de brief te begrijpen die haar faculteit haar had gestuurd. De faculteit Humanities Studies kent sinds 2013 een systeem van dynamisering van onderzoektijd voor … [Lees meer...] overEen facultaire set kwantitatieve en kwalitatieve indicatoren
De zee zag donker in de verte, maar wit van kwaadheid aan mijn voeten
Door Marc van Oostendorp Nick ter Wal heeft Ferdinand Langen gekend, en die twee waren vrienden. Wie was Ferdinand Langen? Toen Ter Wal in 2008 contact met hem opname, was Langen zo vriendelijk een kort curriculum van zichzelf toe te sturen, "want niet alle lezers van uw tijdschrift hebben literatuurgeschiedenis gestudeerd." Ferdinand Langen, geboren 1918 te Westernieland … [Lees meer...] overDe zee zag donker in de verte, maar wit van kwaadheid aan mijn voeten
De historicus moet veel werk verzetten
De Multatulileescursus (16) Door Marc van Oostendorp - Man, ik zou je wel kunnen zoenen! - Dankjewel. - En mogen we ook weten waar deze spontane uiting van genegenheid vandaan komt? - Nou, ik had dit boek van Saskia Pieterse nog nooit gelezen. Het heeft helaas ook niet in grote stapels in de winkel gelegen, toen het tien jaar geleden verscheen. Terwijl het voor mij … [Lees meer...] overDe historicus moet veel werk verzetten
Gedroomde stemmen
Herinneringen van een taalgebruiker (2) Mijn allereerste herinneringen zijn herinneringen aan stemmen. Ik geloof dat herinneringen nauwelijks zonder taal bestaan, dat er een reden is waarom de meeste mensen zich pas dingen beginnen te herinneren vanaf het moment dat ze taal hebben. (Al schijnen er ook wel mensen te zijn die zich hun geboorte kunnen herinneren, dus helemaal … [Lees meer...] overGedroomde stemmen
Wetenschapsbloggers als intellectuelen
Door Marc van Oostendorp Ik zat na te denken over ons symposium voor wetenschapsbloggers en vroeg me af wat het soort mensen dat daar kwam nu zulke leuke mensen maakt. Want dat waren ze, zonder uitzondering, had ik maar weer eens kunnen constateren. Zoals uit deze middag al bleek zijn er heel verschillende motieven om te bloggen over wetenschap: om de wereld te verbeteren, om … [Lees meer...] overWetenschapsbloggers als intellectuelen
citaat / quote
Verwarwoordenboek Vervolg (104) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overcitaat / quote
Mooi en lekker
Door Marc van Oostendorp We keken naar een aflevering van Heel Holland Bakt en de bakker-presentator van dat programma noemde van alles mooi: de mousse, de vullingen van de soesjes, het knapperige deeg en wat al niet. Dat is natuurlijk een al vaker beschreven aspect van het culinaire taalgebruik: dat je zaken mooi noemt die een minder culinair mens niet mooi zou vinden. … [Lees meer...] overMooi en lekker
Zo kan ik ook in het Journal of Politeness Research komen
Door Marc van Oostendorp Waarom antwoorden mensen soms afwijkend op een vraag? Meestal doen ze dat uit beleefdheid, zegt de onderzoeker Jessica Marsh in een artikel in het Journal of Politeness Research (ja, als je wel eens treurig voelt en geen vertrouwen meer hebt in de mensheid, moet je maar even bedenken dat er ook nog een Journal of Politeness Research bestaat). Op het … [Lees meer...] overZo kan ik ook in het Journal of Politeness Research komen
