Ana Maria van Valen In de serie Tekstportretten laat Jan Renkema iemand poseren in zijn tekstatelier, ter gelegenheid van een bijzondere aanleiding. Ana Maria van Valen is dit jaar als docente in Surabaya voorzitter geworden van het pas opgerichte Netwerk Internationale Neerlandistiek in Azië. NINA is het forum voor neerlandistiek in China, India, Indonesië, Japan, … [Lees meer...] overEen bruggenbouwster naar een immens continent
Artikel
Heeft Daniel Heinsius Manneken Pis gezien?
Die van Geraardsbergen is nog 150 jaar ouder!(Foto Lander op Wikipedia) ‘De stadsbeiaardier van Rotterdam speelt op het carillon melodieën uit allerlei windstreken. Als hij een uur heeft gespeeld, wil hij dat „iedereen iets te fluiten” heeft.’ Aldus Carolina Trujillo vorige week in de NRC. Ook in de zeventiende eeuw klonken melodieën uit alle windstreken. Een blik in de … [Lees meer...] overHeeft Daniel Heinsius Manneken Pis gezien?
Lang leve het wereldwijde web
Het is een interessant essay, dat Tim Berners-Lee vorige week publiceerde in The Guardian. Berners-Lee is de uitvinder van het web, de technologie die het internet ineens toegankelijk maakte voor heel veel mensen – voor die tijd moest je je niet laten afschrikken door ingewikkelde commando's om ergens op een computer in het midwesten van Amerika in een bibliotheekcatalogus te … [Lees meer...] overLang leve het wereldwijde web
Had de Statenvertaling invloed op de taal van de 17e-eeuwse kranten?
Lang is gedacht dat de Statenvertaling uit 1637 een belangrijke rol heeft gespeeld bij het ontstaan en de vorming van de Nederlandse standaardtaal, en dat hoor je nog steeds wel beweren, bijvoorbeeld bij het herzieningsproject Statenvertaling 2027. Dat heb ik al eerder weerlegd, maar toen keek ik naar de lange termijn: de meeste spelling- en grammaticakeuzes van de … [Lees meer...] overHad de Statenvertaling invloed op de taal van de 17e-eeuwse kranten?
Rekenen in, op en met de Computerette
Achter het achtervoegsel 58 Er was eens, heel lang geleden, een wereld waarin nog geen smartwatches, geen smartphones en geen tablets bestonden. Het aantal particulieren dat toentertijd toegang had tot een personal computer was op de vingers van één hand te tellen. Er waren beslist mensen die inzagen dat de computer een handig hulpmiddel was, bijvoorbeeld voor het … [Lees meer...] overRekenen in, op en met de Computerette
John Searle en de toverkracht van taal
John Searle, die op 17 september jongstleden overleed, was misschien wel dé vertegenwoordiger van de filosofie van de alledaagse taal. Dat had niet alleen met de inhoud te maken, maar ook met de vorm. Op schrift, maar vooral ook als spreker kon hij een glashelder verhaal houden over de ingewikkelde onderwerpen die hem interesseerden, zoals bewustzijn of hoe de werkelijkheid … [Lees meer...] overJohn Searle en de toverkracht van taal
Elk boek een Netflix- of televisieserie op papier
Over schrijver Detlev van Heest (een grootmeester van de dialoog, 2) In het boek Parkeren in Hilversum (2024) staat ‘roman’. Evenals in De verzopen katten en de Hollander (2010) en De resten van een mens (2025), terwijl deze boeken de indruk wekken autobiografisch te zijn, non-fictie. ‘Er zit voldoende onwerkelijks in,’ zegt Detlev van Heest ‘Het is antropologisch gezien … [Lees meer...] overElk boek een Netflix- of televisieserie op papier
U mag hier even tekenen
Bij de dood van John Searle (1932-2025) Het gaat in de wetenschap geloof ik niet aan om dat te zeggen, maar ik was een fan toen de Amerikaanse taalfilosoof John Searle (1932-2025) in 2009 een lezing gaf in Nijmegen, bij de opening van de International Max Planck Research School for Language Sciences. Het ontroerde me toen hij bij zijn uitleg van het begrip illocutionary … [Lees meer...] overU mag hier even tekenen
‘Tel daarbij op dat de Engelsen een beschaafd volk zijn – van de Amerikanen zal ik nu maar niets zeggen’
Over Een tijd als deze van Sarah van der Maas De tijd van de romans over de Tweede Wereldoorlog lijkt een beetje voorbij. Er verschijnt er af en toe nog wel een – vorig jaar The Safekeep van Yaël van der Wouden – maar je kunt niet meer zeggen of klagen dat een Nederlandse roman geen roman is zonder nazi. Wat dat betreft gaat Sarah van der Maas, een jonge … [Lees meer...] over‘Tel daarbij op dat de Engelsen een beschaafd volk zijn – van de Amerikanen zal ik nu maar niets zeggen’
Groslijst: Peter Drehmanns, Sidderingen
De glorie van het verval en het verval van de glorie Precies tien jaar geleden – in 2015 – ontving schrijver-dichter-literatuurrecensent Peter Drehmanns de Halewijnprijs. Deze auteursprijs werd uitgereikt aan literair talent dat bredere belangstelling verdient op grond van onweerstaanbaarheid van gepubliceerd werk. Drehmanns is na het winnen van deze prijs niet op zijn … [Lees meer...] overGroslijst: Peter Drehmanns, Sidderingen
Hoe het metrum van de Ilias en Odyssee verdwenen klanken terug kan halen
De Ilias en Odyssee zijn in de eerste plaats orale gedichten. Eeeuwenlang werden ze in verschillende varianten van zanger op zanger doorgegeven – totdat ze rond 700 voor Christus eindelijk eens zwart op wit werden gezet. Dat mondeling doorgeven was mogelijk dankzij het vaste metrum. Elke regel in de Ilias en Odyssee verloopt volgens … [Lees meer...] overHoe het metrum van de Ilias en Odyssee verdwenen klanken terug kan halen
Andreas Burnier, Het jongensuur (1969)
Vijftig canonteksten in de klas (27) Andreas Burnier was het pseudoniem van Catharina Irma (‘Ronnie’) Dessaur (1931-2002). Onder dit pseudoniem publiceerde ze gedichten, verhalen, romans en essays. Onder haar eigen naam was ze van 1973 tot 1988 hoogleraar criminologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Als joods meisje werd ze tijdens de Tweede Wereldoorlog om … [Lees meer...] overAndreas Burnier, Het jongensuur (1969)
Wie vermoordde Jacob Israël de Haan?
Wat een prachtige documentaire, The Visitor, over de vraag wie Jacob Israël de Haan in 1924 in Jeruzalem heeft doodgeschoten, en waarom. Je kunt hem hier bekijken. Het is een bijzonder complex verhaal. De Haan, die in Nederland onder andere naam had gemaakt als de schrijver van de eerste roman waarin het openlijk ging over een homoseksuele relatie, was in 1919 als zionist … [Lees meer...] overWie vermoordde Jacob Israël de Haan?
Etymologica: Twee onomatopeeën voor scheten
Een stukje dat ik lang heb uitgesteld Dit stukje heb ik lang uitgesteld. Ik heb namelijk een hekel aan schrijven (of praten) over uitscheiding. De woorden ‘poep’ en ‘plas’ krijg ik nauwelijks uit mijn vingers. Zelfs het fantastische Huwelijk van Willem Elsschot wordt voor mij een klein beetje verpest door dat ‘plassen’ in de vierde strofe – ook al weet ik dat het … [Lees meer...] overEtymologica: Twee onomatopeeën voor scheten
Karel de Grote heeft schuld aan de Franse spelling
Over vereenvoudiging van de Franse spelling wordt al eeuwen gediscussieerd. De eerste auteur van een Franstalige grammatica van het Frans, de zestiende-eeuwer Louis Meigret, probeerde de spelling van zijn taal al te veranderen, hem wat logischer te maken door bijvoorbeeld al die letters te schrappen die je wel moet schrijven maar die niemand ooit zegt: de n, de g en de t aan … [Lees meer...] overKarel de Grote heeft schuld aan de Franse spelling
Historie van Malegijs : Proloog, Capittels [1]-[2]
Een schoone ende nieuwe historie, autentijck, die dat vervaerlijck paert Ros Beyaert wan,en[de] die veel wonderlijcke ende avontuerlike dingen bedreef in zijn leven met zijn consten,ghelijc dese historie verclaert, ende is seer ghenoechlijck om lesen.Van nyeus ghecorrigeert.Gheprint t’Antwerpen [1556], Inden Witten Haeswint, bi Jan van Ghelen. Kritische editie bezorgd door … [Lees meer...] overHistorie van Malegijs : Proloog, Capittels [1]-[2]
Groslijst: Nelleke Noordervliet, Het bewind van de gelukkigen
Met een vreemd gevoel sloeg ik Het bewind van de gelukkigen van Nelleke Noordervliet dicht. Ik keek er naar uit dit boek te lezen en begon er enthousiast aan. Eenmaal uitgelezen dacht ik: En nu? Wat moet ik hier nu van vinden? Welk ‘punt’ wil Noordervliet maken? Ik moest het even laten bezinken. Ik besloot er een nachtje over te slapen en dan met een ‘oordeel’ te … [Lees meer...] overGroslijst: Nelleke Noordervliet, Het bewind van de gelukkigen
Hallo Bronzen Uil (uw onderbroek is vuil)
Toen in 1986 de AKO-prijs in het leven werd geroepen was dat de eerste commerciële literatuurprijs. Tot dan waren prijzen in handen van overheden of donaties van particulieren, met als uitgangspunt, linksom of rechtsom, dat de artistieke of literaire kwaliteit doorslaggevende factor was. Uiteraard werd er ook door de nieuwe commerciële prijzen, zeker in de beginjaren, hard … [Lees meer...] overHallo Bronzen Uil (uw onderbroek is vuil)
Hugo Brandt Corstius – Gek, gedreven en gevreesd
Leven en werk van een geniale schrijver en een niet zo productieve taalkundige Waarom lezen mensen eigenlijk biografieën? Dat heb ik me altijd afgevraagd. Hele kasten in boekwinkels staan er vol mee. Nu heb ik zelf eindelijk ook een biografie gelezen, en ik vond het fascinerend. Hoeveel biografieën in boekvorm zijn er eigenlijk verschenen van taalkundigen? Vanuit de … [Lees meer...] overHugo Brandt Corstius – Gek, gedreven en gevreesd
Solidair met de lage landen
De lage landen is een uniek tijdschrift in het Nederlandse taalgebied. Niet alleen omdat het nog een van de weinige bladen is die op hoog niveau informeert over culturele onderwerpen – en die dat doet in een heel fraaie vormgeving. Niet alleen omdat het misschien wel het enige echte Vlaams-Nederlandse instituut is, een privé-instelling die zich inzet voor informatie over … [Lees meer...] overSolidair met de lage landen
De ‘Historie van Malegijs’ als feuilleton
Het boek dat wij u de komende tijd in wekelijkse afleveringen aanbieden, werd gedrukt te Antwerpen door Jan (II) van Ghelen in het jaar 1556. [1] Het is een herdruk. De eerste druk, die in 1554 zal zijn verschenen, is helaas van de aardbodem verdwenen. Vermoedelijk zal die eerste druk er niet veel anders hebben uitgezien dan deze herdruk, die rijk gevuld is met toepasselijke … [Lees meer...] overDe ‘Historie van Malegijs’ als feuilleton
Door zijn zeef gegoten of met zijn saus bespoten?
Omtrent de middelste zin van Tom Lanoyes ReinAard Voor Peter-Arno Coppen Van snikken hoeft // Men haar nooit te verdenken, zij / Is liever strijdbaar dan bedroefd. In de middelste zin van ReinAard voert Tom Lanoye Hermelijn in Malpertuis ten tonele als ferme echtgenote van de titelheld.[1] Het is een zin die je vergeefs zult zoeken in het origineel. Geen wonder: de eerste … [Lees meer...] overDoor zijn zeef gegoten of met zijn saus bespoten?
De middelste zin van… Sarung, sari en samfu
Een reis door Maleisië en Noord-Borneo van Aya Zikken Aya Zikken (1919 – 2013) is niet een heel bekende auteur, al ontving ze gelukkig in 1997 de Anna Bijnsprijs voor haar hele oeuvre. Haar eerste werk verscheen in 1953, haar laatste in 2007, toen ze 88 was. De middelste zin van Sarung, sari en samfu – Een reis door Maleisië en Noord-Borneo (1988) luidt: "De geul is … [Lees meer...] overDe middelste zin van… Sarung, sari en samfu
De onzin van de geïdealiseerde zin
Ik heb, wat zal het zijn, een jaar of vijftien geleden Peter-Arno Coppen eens uitgenodigd voor een gastcollege. Daar heeft hij zijn befaamde truuk gedemonstreerd: een willekeurige zin uit een willekeurig boek. En ja hoor: er kwam warempel een probleem in voor. Het ging om de aan-het-constructie, als ik het me goed herinner. Is aan het werken in 'Hij is aan het werken' een … [Lees meer...] overDe onzin van de geïdealiseerde zin
De middelste zin van… De Terugkeer
Iedereen die in grammatica geïnteresseerd is (en wie is dat niet?) veert gelijk op bij de middelste zin van De Terugkeer van Esther Gerritsen: 'Hij loopt gewoon weg,' vraagt Peter, 'zonder iets te zeggen?' Wat direct opvalt: op het moment dat die Peter zijn entree maakt in de zin, heb je nog helemaal niet door dat hij bezig is een vráág te stellen. Maar het staat … [Lees meer...] overDe middelste zin van… De Terugkeer
