De schoonheid van de wetenschap voor de wetenschapper zit hem vaak in kleine dingen. De ontdekking, bijvoorbeeld dat de ie en de oe in het dialect van Hamont opvallend veel hoger zijn dan bijvoorbeeld de aa, waarbij 'opvallend veel hoger' betekent: ongeveer twee halve tonen. Voor mij betekende het gisteren een genoeglijk uurtje door een nieuw artikel over 'intrinsieke … [Lees meer...] overWaarom de ie in Limburg hoger is dan de aa
Artikel
Etymologica: Schele percelen en kalverscheel
Wie tegenwoordig door het landelijk gebied rijdt, ziet vooral grote rechthoekige percelen. Hooguit zie je een wat buigende zijkant langs een oude weg of grote waterloop. Voor het overige heeft de ruilverkaveling gezorgd voor keurige, makkelijk te bewerken grote rechthoekige percelen. Voordien was dat anders. Vele kleine percelen zaten als het ware bekneld omdat ze grensden … [Lees meer...] overEtymologica: Schele percelen en kalverscheel
Geen vaders van de taalkunde meer
Taalkunde in de grote tent Hoe kunnen we de taalwetenschap tot een beter vak maken? Niets minder dan dat is de inzet van een artikel dat de laatste weken de ronde doet op het internet, Toward a big tent linguistics. Het artikel is geschreven door twee taalkundigen, Caitlin Green en Ricker Dockum, die over zichzelf onder andere mededelen dat ze wit zijn en millennials, Zij … [Lees meer...] overGeen vaders van de taalkunde meer
‘Die historie van Jason’ : capittel [8]
© British Library Board, Ms. BL add. 10290, fol. 106v Die historie van Jason, Kritische editie van het unieke handschrift Londen BL add. 10290 in combinatie met de Franse brontekst van de vertaler: een anonieme druk [Brugge, ca. 1476 ?] bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve capittel [8] Hoe Jason bevacht den coninck Dyomedes in een scip. … [Lees meer...] over‘Die historie van Jason’ : capittel [8]
Lieve tante Olga
Gisteren zag ik in Haarlem iets prachtigs: de herrijzing van het Taalmuseum. Tijdens het congres van het Genootschap Onze Taal presenteerde Fresco Sam-Sin, sinds enige tijd de nieuwe directeur van dat museum, een prachtige nieuwe tentoonstelling, die helemaal gebaseerd was op zijn tante Olga. Die tante is al bijna 95, en niet bang voor de camera. Ze is heel populair met … [Lees meer...] overLieve tante Olga
‘De honderd nieuwe nieuwigheden’, de Bourgondische ‘Decamerone’, eindelijk volledig in het Nederlands vertaald.
Als u het feuilleton Die historie van Jason volgt dan weet u inmiddels dat hertog Philippe le Bon van Bourgondië zowel een literaire fijnproever als een uitzonderlijk bibliofiel was. Een Europese auteur die aan zijn hof in Franse vertaling gelezen werd, was Giovanni Boccaccio, die grote bekendheid en waardering genoot door zijn Decamerone en zijn Genealogie van de heidense … [Lees meer...] over‘De honderd nieuwe nieuwigheden’, de Bourgondische ‘Decamerone’, eindelijk volledig in het Nederlands vertaald.
Gestand doen
Vreemd Nederlands van vroeger en hoe we ermee omgaan (ii) De uitdrukking (aan) iets gestand doen betekende eeuwenlang ‘iets beloven, je aan je gegeven woord beloven te houden’. Na de theorie van de vorige aflevering nu de praktijk van het dialect van het Binnenhof (en B67). De mening blijft gestand, ik doe de … [Lees meer...] overGestand doen
De geschiedenis van het woord [vul in]
Eind vorig jaar publiceerde journalist en taalhistoricus Ewoud Sanders het boek Met de paplepel. Daarin geeft hij aan de hand van Nederlandstalige jeugdverhalen van 1782 tot heden een overzicht van het beeld over joden dat kinderen vanaf de kleuterleeftijd ‘met de paplepel’ ingegoten hebben gekregen. Dat beeld is door de bank genomen niet positief. Sanders laat met zijn … [Lees meer...] overDe geschiedenis van het woord [vul in]
Hoe onderzoeken we de taal van kunstmatige intelligentie?
Ik denk dat er een half jaar geleden, toen met ChatGPT de eerste chatbot van een nieuwe generatie op internet verscheen, iets is gebeurd dat we nu nog niet gebruiken. In ieder geval is er nu een wezen dat geen mens is en toch menselijke taal kan gebruiken op een niveau dat tot nu toe nog nooit door iets of iemand werd bereikt die geen mens was. Het is nog niet perfect, maar … [Lees meer...] overHoe onderzoeken we de taal van kunstmatige intelligentie?
De trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
Binnen het volksverhaalonderzoek is Reynaert een bekend personage: we komen hem in de orale traditie tegen van de middeleeuwen tot heden en hij is bij uitstek een trickster. Voor buitenlandse studenten vergelijk ik het gedrag van Reynaert vaak met dat van zijn Afrikaanse (en Caraïbische) evenknie Anansi de spin, en omgekeerd leg ik Anansi uit aan Nederlandse studenten met een … [Lees meer...] overDe trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
Hoe kijken leraren Nederlands aan tegen de methodes Nederlands?
Welke methodes gebruiken leraren Nederlands in het voortgezet onderwijs, hoe gebruiken ze deze methodes en wat waarderen ze aan die methodes – en wat niet? We beschrijven resultaten uit een peiling onder leraren. Er zijn maar weinig plekken waar Nederlandse leraren ervaringen kunnen delen met collega’s over de methodes die ze gebruiken. Het is daarom heel mooi … [Lees meer...] overHoe kijken leraren Nederlands aan tegen de methodes Nederlands?
Joops waarzeggerij
Joop van der Horst, emeritus-professor, neerlandicus en historisch taalkundige, is een van die academici over wie je al gehoord had nog lang voor je een eerste teen in z’n aula zette. Een meer ervaren medestudent had je op de gang al gewaarschuwd voor de legendarische en mysterieuze zevende vraag op het examen, waar je zelf hypotheses moest gaan vormen over een door Joop … [Lees meer...] overJoops waarzeggerij
Hoe we klanken maken
Hoe maken we klanken? Hoe zeggen we een woord als kat? Misschien wel de eenvoudigste gedachte, en een gedachte die zeker tot het begin van deze eeuw ook de beste taalkundige papieren had, is ongeveer: eerst zeg je een K, dan zeg je een A en tot slot zeg je een T. Dat impliceert dat je ergens in je geheugen hebt opgeslagen hoe je indviduele medeklinkers en klinkers zegt. … [Lees meer...] overHoe we klanken maken
De reis van een middeleeuws handschrift
De collectie van de KB groeit wekelijks met 10 meter boeken (achter elkaar gezet). In deze videoserie laten we je zien welke reis een boek - in dit geval een middeleeuws handschrift - aflegt in onze organisatie. In totaal doorloopt het boek 6 stappen: de binnenkomst, de quarantaine, het restaureren, het fotograferen, het bewaren en tenslotte het raadplegen in de leeszaal. Wil … [Lees meer...] overDe reis van een middeleeuws handschrift
Is niet alles klimaatfictie?
Slechts vier jaar geleden concludeerde Jan Willem Anker in Trouw dat de Nederlandse literatuur volslagen irrelevant is, wanneer zij bezien wordt vanuit een klimatologisch perspectief. Sindsdien is er veel veranderd, en kunnen we haast spreken van een stortvloed aan Nederlandstalige klimaatromans. In navolging van de Engelstalige literatuur, waar de term klimaatfictie al jaren … [Lees meer...] overIs niet alles klimaatfictie?
Martinus Nijhoff, De moeder de vrouw
De moeder de vrouw De brug was af. Iedereen erheen. Ik ook.’t Was een echte brug, dat zag ik zo.Hij liep van hier naar de overkantIk vergewiste me ervan, liggend in het grasKauwend op een strootje en drinkendAan mijn thee. Ik was leeg en tevreden -Toen hoorde ik wat. Het was een stem(Ik vergat te zeggen dat dit Zaltbommel is) Het was een vrouw. (Die stem.) De stemDie ik … [Lees meer...] overMartinus Nijhoff, De moeder de vrouw
Waarom is ‘☮’ makkelijker te onthouden dan ‘peace’?
Hoe gaat het menselijk brein om met symbolen, zoals € of ☮? Daarover blijkt nog maar bijzonder weinig bekend te zijn, maar een nieuw artikel in het tijdschrift Cognition werpt in ieder geval enig licht op de zaak: deze symbolen blijken gemakkelijker te onthouden te zijn dan woorden. In een zorgvuldig ontworpen verzameling experimenten lieten de onderzoekers mensen … [Lees meer...] overWaarom is ‘☮’ makkelijker te onthouden dan ‘peace’?
Natuurlijk zijn de problemen van de Taalunie niet opgelost; ze beginnen pas!
Pleidooi voor rust en sereniteit Het stuk van Marc van Oostendorp Zijn de problemen van de Taalunie nu opgelost? wekt om meer dan één reden verbazing. Van Oostendorp hekelt daarin de bekendmaking van het vertrek van Algemeen Secretaris Kris Van de Poel door De Groene Amsterdammer (DGA) en het recente optreden van DGA-journalist Daan Stoop in het programma De Taalstaat. Van … [Lees meer...] overNatuurlijk zijn de problemen van de Taalunie niet opgelost; ze beginnen pas!
‘Waarom heb je het niet gewoon verteld?’
Over angst, schaamte en (on)geluk in recente Nederlandse jeugdromans over homoseksualiteit (Afbeelding via DALL-E.) Leraar Nederlands en vakdidacticus Marie-José Klaver onderzoekt de angst voor afwijzing en de haperende lichamen waarmee de homoseksuele hoofdpersonen in nieuwe Nederlandse jeugd- en adolescentenliteratuur (2019-2022) kampen. Ze probeert te verklaren … [Lees meer...] over‘Waarom heb je het niet gewoon verteld?’
Gestand doen
Soms zie je een ouder stukje Nederlands spartelen in een drang om zich te handhaven tegen de taalveranderende stroom in. De uitdrukking (die lastige uitdrukking die hier terloops al eens langs kwam) met iets gestand doen is er een voorbeeld van. Voor we kijken naar de praktijk, eerst de constructie zelf – afpellen heet het tegenwoordig. Iets gestand doen bestaat in … [Lees meer...] overGestand doen
Succesvolle nieuwkomers
Voornamendrift 106 Top-20 van nieuwe vrouwennamen in Nederland, per decennium tot 2017 (met totaal aantal naamgevingen tot 2023 voor de topnaam). Kansrijk Nederlandse innovaties (in naam en spelling) zijn gemarkeerd. Er zijn ouders die hun kind een bijzondere voornaam willen geven. Ze bedenken zelf een naam, introduceren een buitenlandse naam (of nemen die als migrant … [Lees meer...] overSuccesvolle nieuwkomers
17 juni 2023: Een middag over Gerrit Kouwenaar
Komende zaterdagmiddag praat ik in het Poëziecentrum Nederland over de dichter Gerrit Kouwenaar, met Wiel Kusters (biograaf van de jonge schrijver) en Wim van Til (vriend en gelegenheidschauffeur van de dichter en directeur van het Poëziecentrum Nederland). Vanaf 14:00 uur, Mariënburg 29, Nijmegen. Aanleiding is het verschijnen van 'Morgen wordt het voor iedereen maandag. De … [Lees meer...] over17 juni 2023: Een middag over Gerrit Kouwenaar
De ergste belediging bij de Germanen
Het kon u wettelijk de kop kosten in delen van de Germaanse wereld: een ander man erg noemen. Het wilde zeggen dat hij laf en verwijfd ware. Of in de eerdere betekenis van dit ooit uiterst beladen woord: als een vrouw ontvankelijk voor mannen. Terug in eigen taal Tegenwoordig betekent Nederlands erg zoveel als ‘ernstig, zeer onaangenaam, bedenkelijk’, … [Lees meer...] overDe ergste belediging bij de Germanen
Zijn de problemen van de Taalunie nu opgelost?
Een vrolijke week was het niet, de afgelopen week, in de wereld van de Nederlandse taal. Kris Van de Poel vertrok onverhoeds als Algemeen Secretaris van de Nederlandse Taalunie, en wat aan die beslissing ook vooraf is gegaan (we weten dat niet): dat is een persoonlijke nederlaag en een tragedie. Het betekent bovendien dat de organisatie van het Algemeen Secretariaat en de … [Lees meer...] overZijn de problemen van de Taalunie nu opgelost?
‘Die historie van Jason’ : capittel [7]
© British Library Board, Ms. BL add. 10290, fol. 106v Die historie van Jason, Kritische editie van het unieke handschrift Londen BL add. 10290 in combinatie met de Franse brontekst van de vertaler: een anonieme druk [Brugge, ca. 1476 ?] bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve capittel [7] Hoe Jason van Olifernen sciet weemoedich, ende hoe Mirro hem volchde. … [Lees meer...] over‘Die historie van Jason’ : capittel [7]
