Vaak gebruik ik het woord "hoen" niet. 's Morgens voer ik "de kippen" of in het Fries "de hinnen". Als het woord "hoen" al eens ter tafel komt, dan is het meestal in een samenstelling als "korhoen", "dwerghoen", "mesthoen" of "leghoen".Die samenstellingen zijn voor mij duidelijk het-woorden. "De korhoen" klinkt me raar in de oren. Vermoedelijk daarom zou ik ook "het hoen" … [Lees meer...] overDe/het hoen
Artikel
Aan de slag! Een pleidooi voor meer durf in de biografie
Geen enkel genre legt zichzelf zulke wurgende regeltjes op als de biografie. Ze begint met de grootouders en eindigt met de dood van de auteur. Ook uitgevers en subsidieverleners gruwen van biografieën die durven afwijken van de chronologische orde en de beschrijving van het leven van één individu. Zowel in Nederland als in Vlaanderen regeert de Wet van de Braafheid. Ik neem … [Lees meer...] overAan de slag! Een pleidooi voor meer durf in de biografie
Jo Nabben en haar late Bijbelse romans
Onderstaand artikel verscheen in december 2019 in ‘Literatuurportret’, een online reeks op de site van het Koninklijk Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG). Jo Nabben (Blerick 1911-1988) geloofde dat ze als schrijfster de plicht had haar lezers gelukkig te maken en dichter bij God te brengen. ‘Niet door op elke bladzijde Zijn naam te noemen, maar enkel … [Lees meer...] overJo Nabben en haar late Bijbelse romans
Een kansspel met -ette
Achter het achtervoegsel 47 Letters. Daar kun je niet omheen in de sinterklaastijd. Chocomel komt met decemberletters. In de enige echte chocomelboot staan talloze gele pakken met een bruine letter als opdruk. Creatievelingen die verschillende pakken kopen, kunnen daarmee namen en woorden vormen. Traditioneler en populairder dan deze verpakkingsletters zijn de … [Lees meer...] overEen kansspel met -ette
De oudste poëzie
De woordenschat van de Indo-Europese talen gaat terug op een oertaal die in het huidige Oekraïne gesproken is geweest toen de Steentijd overging in de Bronstijd. Die taal kunnen taalkundigen redelijk goed reconstrueren dankzij goed gefundeerde klankwetten en zo kunnen ze uitspraken doen over de tussenliggende eeuwen. Zeg maar de Bronstijd, de periode waaraan … [Lees meer...] overDe oudste poëzie
Achter de verhalen 2024
Afgelopen week vond in Nijmegen Achter de verhalen plaats. Het was alweer de achtste editie van dit tweejaarlijkse, driedaagse congres, gewijd aan de moderne-letterkundige neerlandistiek. Achter de verhalen ontstond min of meer terloops. In 2006 organiseerde de Katholieke Universiteit Leuven een eenmalig colloquium onder deze titel en tijdens de borrel achteraf ontstond het … [Lees meer...] overAchter de verhalen 2024
Floep. Weg is hij
Over de heruitgave van Aanklacht tegen onbekend van Hermine de Graaf ‘Floep. Weg is zij,’ schreef Renate Dorrestein in haar recensie van Hermine de Graafs debuut Een kaart niet het gebied (1984) in Vrij Nederland. Dorrestein stelt het probleem van het afwezige meisjespersonage in de Nederlandse literatuur aan de kaak. Meisjes zijn doorgaans objecten die … [Lees meer...] overFloep. Weg is hij
Water – over Hokwerda’s kind van Boudewijn Koole
Medio september verscheen de indrukwekkende LP This is Water van Reinier Baas en Ben van Gelder. Doorwerkte composities, met internationale allure. En niet alleen omdat Jeff Ballard op enkele nummers meespeelt. De titel verwijst naar een uitspraak van David Foster Wallace die context krijgt in de binnenhoes van de LP. Het verhaal van de vissen in het water, waarbij een oudere … [Lees meer...] overWater – over Hokwerda’s kind van Boudewijn Koole
Taal en tanks
Als je je afvraagt of de bezuinigingen op het hoger onderwijs van ruim 1 miljard en de extra 5 miljard die naar het leger gaan iets met elkaar te maken hebben, lees dan het nieuwe advies van de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie (AWTI), de raad waarvan de huidige OCW-minister, Eppo Bruins, tot voor kort voorzitter was. De raad adviseert de adviseert de … [Lees meer...] overTaal en tanks
‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [14]-[19]
Die wonderlike, vreemde ende schone historie van Melusinen zoals gedrukt door Gheraert Leeu te Antwerpen in 1491. Kritische editie met reproductie van het unieke exemplaarKBR Brussel Inc B 1369,in combinatie met de proza-versie van Je(h)an d’Arras, bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve. Amsterdam 2024 Bibliotheek van Middelnederlandse … [Lees meer...] over‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [14]-[19]
Oud-presidentsvrouw
In een artikeltje op de website van de NOS viel me laatst de volgende formulering op: "de Amerikaanse oud-presidentsvrouw Michelle Obama". Die kan op zeker twee manieren worden geïnterpreteerd en die zijn allebei frappant.Vrijwel iedereen in het Nederlandse taalgebied zal wel weten dat mevrouw Obama getrouwd is met een Amerikaanse oud-president. Semantisch gezien ligt het … [Lees meer...] overOud-presidentsvrouw
Het laatste woord
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen 8 In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stuk leest u hun laatste woord. Hieronder ziet u de gestileerde contouren van een persoon. U … [Lees meer...] overHet laatste woord
Het eerste kwart: Mariken Heitman, Wormmaan
Er zijn, in ieder geval in het Nederlands, weinig boeken geschreven die je zo aanzetten tot nadenken over de relatie tussen mens en biologie als Wormaan van Mariken Heitman. Misschien komen alleen de andere boeken van dezelfde auteur er enigszins bij in de buurt. Ze had er misschien een nonfictieboek over kunnen schrijven, ze noemt in haar nawoord ook drie … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Mariken Heitman, Wormmaan
Kinderidioom: stillezen en hoe boeken tot net-naast-normale-taal kunnen leiden
Cadeautje van nog klein kleinkind, bij je komen, zich ruggelings inparkeren op je schoot met een boekje in de hand: Voorlezen? Heerlijk voor beide partijen, voorlezen, voorgelezen krijgen en soms als dank gecorrigeerd worden.Als de ontwikkeling een beetje normaal verloopt, gaat het kind zélf lezen en stillezen.Met een beetje geluk hoort de oplettende omgeving aan nieuwe taal … [Lees meer...] overKinderidioom: stillezen en hoe boeken tot net-naast-normale-taal kunnen leiden
Sprongen in de verloren tijd
(Laatste brood, literaire herinneringen van Guus Luijters) In literaire kringen hangt rond Guus Luijters (1943) nog altijd de vloek die Jeroen Brouwers eind jaren zeventig in zijn pamflet De Nieuwe Revisor (Tirade 250) over hem uitsprak: ‘Uit alles, alles, spreekt dezelfde kindse kinderachtige verkindsing.’ Jongensliteratuur van aardige jongens. Luijters c.s waren … [Lees meer...] overSprongen in de verloren tijd
Van der mollenfeeste
Van der mollenfeeste is een van de bekendste gedichten van Anthonis de Roovere. Peter Burger heeft er in 1986 een mooie vertaling van gemaakt: https://www.dbnl.org/tekst/_twe007198601_01/_twe007198601_01_0023.php . Minder mooi, maar wel letterlijker, is mijn vertaling: https://neerlandistiek.nl/wp-content/uploads/2024/10/Anthonis-de-Roovere-Van-de-mollenfeeste.pdf . Voel je … [Lees meer...] overVan der mollenfeeste
Het beste van boekwinkeltjes: Jo Otten, Bed en wereld
Helge Bonset schrijft iedere maand over Nederlandstalige boeken die je zou moeten (her)lezen Jo Otten, Bed en wereld (1932). Opnieuw uitgegeven in 1967 en 2008 ‘Ik lig in bed. Ik lig in bed en word omsloten door een zachte warme deken, een veilige huls voor het lichaam, dat na een drukke dag zijn horizontale stand gelukkig heeft hervonden. Ik lig in mijn smalle lange … [Lees meer...] overHet beste van boekwinkeltjes: Jo Otten, Bed en wereld
Tekstportret: Wim van Anrooij
In de serie Tekstportretten laat Jan Renkema iemand poseren in zijn tekstatelier, ter gelegenheid van een bijzondere aanleiding. Vandaag neemt Wim van Anrooij afscheid als hoogleraar Nederlandse literatuur tot de Romantiek aan de Universiteit van Leiden. Handen uit de mouwen Terugkijkend op mijn werkzaam leven herken ik veel van mijn afkomst: ik heb het nooit erg … [Lees meer...] overTekstportret: Wim van Anrooij
Stille diplomatie is niet genoeg
(English below.) Gisteren kwamen medewerkers en studenten van de Radboud Universiteit bijeen voor een bijeenkomst over de aankomende bezuinigiingen. Ik gaf daar een toespraak. Hier is de tekst (in het Nederlands en het Engels, want de universitaire gemeenschap is vooralsnog tweetalig). Beste mensen, Het hoger onderwijs wordt gesloopt en de mensen met de mokers – met … [Lees meer...] overStille diplomatie is niet genoeg
Aanbevolen artikelen uit de taalkunde
Wie snel even via Google opzoekt wat ‘diglossie’ is stuit op definities als deze (Wikipedia): Diglossie is een vorm van maatschappelijke tweetaligheid waarbij twee afzonderlijke talen of variëteiten van dezelfde taal elk in duidelijk afgebakende leefsituaties worden gebruikt. Sinds de Amerikaanse taalkundige Ferguson in 1959 de term ‘diglossie’ introduceerde is de definitie van … [Lees meer...] overAanbevolen artikelen uit de taalkunde
Nog meer onbehoorlijk bestuur
Het is een vreemd gevoel om de chroniqueur te zijn van de ondergang van een beschaving. Wie zal er over vijftig jaar nog in het Nederlands willen lezen over de geesteswetenschappen in Nederland? Het kabinet beweert de Nederlandse taal in de academische wereld te willen beschermen, maar door tegelijkertijd de Nederlandstalige universiteiten uit te hollen, maakt het van het … [Lees meer...] overNog meer onbehoorlijk bestuur
Talen afschaffen voor een betere toekomst
Behoud het Keltisch voor Nederland Het schokkendst van het persbericht dat de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht maandag uitzond, was misschien wel de optimistische toon. Voor een moment zou je bijna vergeten wie er momenteel aan de macht is, en denken dat er daadwerkelijk betere tijden in het verschiet liggen. Het bericht bevat bijvoorbeeld de … [Lees meer...] overTalen afschaffen voor een betere toekomst
Digitaal leermiddel over Minoes (1970) van Annie M.G. Schmidt
De ‘Canon van Nederland’ is een lijst van vijftig thema's, ‘vensters’ genoemd, die samen een chronologische samenvatting geven van de geschiedenis van Nederland. Annie M.G. Schmidt (1911-1995) is in deze canon venster nummer vijfenveertig. Ze groeide uit tot onze bekendste vrouwelijke jeugdauteur en zowel haar vaak feministische maatschappijkritiek als haar fijnzinnige … [Lees meer...] overDigitaal leermiddel over Minoes (1970) van Annie M.G. Schmidt
Wervend boek over het eindeloze gepalaver van mensen
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, het ultieme verhaal van wie, wat en waarom wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te … [Lees meer...] overWervend boek over het eindeloze gepalaver van mensen
Etymologica: De Germaanse heilwens
Wanneer in The Lord of the Rings de koning van Rohan na lange tijd zijn zwaard weer in hand krijgt—en zo uit zijn sluimer komt—wordt hij begroet met de woorden westu Théoden hál! Het is een vorm van een ooit gangbare heilwens uit de Germaanse oudheid. Een van vele erfstukken Meer dan de meeste van zijn vaak smalende maatnemers was J.R.R. Tolkien … [Lees meer...] overEtymologica: De Germaanse heilwens
