De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk laat zien hoezeer Van den vos Reynaerde een open tekst is. Het werk geeft telkens weer aanleiding tot herinterpretatie en voortborduren. Ontelbaar is het aantal variaties op de Reynaert, en onuitputtelijk. In de eerstkomende maanden verwachten we een nieuwe toneelbewerking (R die amok maakte, opgevoerd in Sint-Niklaas), een … [Lees meer...] overOpen boek
Artikel
Ouders die als uit één mond spreken
Het aardige van de taalwetenschap is dat je, ook als je zoals ik al vele decennia in het vak zit, nog af en toe een artikel leest waarbij je denkt: oh ja, dat is natuurlijk óók een onderwerp! In het nieuwe nummer van het tijdschrift Language in Society staat bijvoorbeeld een artikel over de manier waarop ouders in gesprek met hun kinderen aan tafel uit één mond spreken – hoe … [Lees meer...] overOuders die als uit één mond spreken
Taalvrouw
Niemand had zijn mond voorbij gepraat. Daarom was Frieda Steurs, directeur van het Instituut voor de Nederlandse Taal en hoogleraar aan de KU Leuven, volledig verrast door de academische zitting die in het geheim was georganiseerd ter gelegenheid van haar 65e verjaardag en daarmee van haar emeritaat aan die universiteit. Verguld was ze ook met het liber amicorum In … [Lees meer...] overTaalvrouw
Sonnettenkransen(kransen)
Voorlopig hoeven we niet veel te verwachten van AI-poëzie (zie https://neerlandistiek.nl/2023/10/sonnettenkrans-en-chatgpt/ en https://neerlandistiek.nl/2023/10/sonnettenkrans-en-google-bard/). AI kan niet tot 14 tellen en AI snapt ook niet wat een laatste regel van een gedicht is. Volgens ChatGPT kan een laatste regel ook de voorlaatste zijn. Over rijm en metrum van rijmende … [Lees meer...] overSonnettenkransen(kransen)
Jaloers orgasme
40 jaar tandeloos (59) In zijn nawoord bij het in 2016 alleen bibliofiel verschenen Kastanje a/d zee noemt A.F.Th. van der Heijden dat boek een 'erotische studie van jaloezie in al z'n facetten en verschijningsvormen'. Als we de cyclus als geheel verdelen in twee perioden (de delen die verschenen zijn tussen 1983 en 1996, en de delen die verschenen zijn na 2013), dan valt … [Lees meer...] overJaloers orgasme
Sprechen Sie Seeltersk oder Español?
Journalisten haben ein merkwürdiges Stilmittel erfunden, das sie eigentlich nur für kleine Sprachen verwenden. Außerhalb von journalistischen Kreisen trifft man es nur selten an. Warum sie es verwenden, ist mir bislang nicht völlig klar.Könnten Sie sich vorstellen, dass eine Zeitung folgenden Satz enthalten würde? “In Deutschland sind die meist gesprochenen Fremdsprachen das … [Lees meer...] overSprechen Sie Seeltersk oder Español?
Blij dat GLAD er is
Methodes Nederlands die een hoofdstuk wijden aan stijl gaan meestal niet voorbij aan barbarismen. Daarbij gaat het om ontleningen uit een andere taal die men in strijd acht met het Standaardnederlands. Vaak worden die barbarismen opgesplitst naar de taal waaruit het woord afkomstig is. Bij foutief geachte Duitse ontleningen spreken we van germanismen, terwijl vergelijkbare … [Lees meer...] overBlij dat GLAD er is
Sonnettenkrans en Google Bard
Na het debacle met ChatGPT om een sonnettenkrans te schrijven, wilde ik een ander AI-programma de kans geven: Google Bard. Het woord ‘bard’ is natuurlijk veelbelovend in dezen, want als een bard íets kan, dan is het wel dichten. Maar helaas, uiteindelijk sloeg het werkelijk nergens op. Ik begon met deze opdracht: Schrijf een sonnet van 14 regels over slecht weer. Gebruik de … [Lees meer...] overSonnettenkrans en Google Bard
4000
Dit is mijn vierduizendste stukje op Neerlandistiek. Denk ik. Ongeveer. (Ik ben de tel een beetje kwijt.) Ik heb er van 1996 tot en met november 2011 ongeveer 100 geschreven. De andere 3900 zijn van de afgelopen 12 jaar. Ik ben inmiddels zo ver dat het me niet zou verbazen dat ik, als ik tijd van leven heb, de 10.000 ook nog wil halen, tenminste als er tot die tijd (we … [Lees meer...] over4000
Het evangelie van de Heliand (2): inculturatie en literaire vorm
In de vorige bijdrage werd kort de ontstaansgeschiedenis van de Oudsaksische Heliand verteld. Dat riep de vraag op hoe we de aard van dit werk kunnen rijmen met de gewelddadige wijze waarop Karel de Grote het christelijk geloof aan de Saksen dacht op te kunnen dringen. De dichter kon een succesvolle evangelieharmonie maken door onder meer gebruik te maken van inculturatie, het … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (2): inculturatie en literaire vorm
Sonnettenkrans en ChatGPT
Wat kan ChatGPT wel en wat niet? Schrijft het programma al poëzie? Dat wilde ik wel weten. En dan niet van die moeilijke hermetische poëzie vol diepzinnige gedachten, maar een simpele sonnettenkrans over het weer. Lekker oppervlakkig. Ik gaf de opdracht: Schrijf een sonnet van 14 regels over slecht weer. Gebruik de woorden 'donder', 'bliksem', 'regenbui' en 'storm'. Dit was … [Lees meer...] overSonnettenkrans en ChatGPT
De zilte, bittere wolk van zee en bloei
40 jaar tandeloos (58) Je kunt niet zeggen dat A.F.Th. van der Heijden zijn lezers in De tandeloze tijd voortdurend lastig valt met details over bomen. Er komen wel wilgen, populieren en eiken voor, maar slechts sporadisch, en meestal als een decorstuk. Het allermeest worden bomen aangeduid als boom. Toch zijn er twee cruciale bomen in het leven van Albert Egberts. In … [Lees meer...] overDe zilte, bittere wolk van zee en bloei
De þ die een s werd
Menige moedertaalspreker van Nederlands, Duits of Frans maakt van de Engelse th een s en zegt niet I think maar I sink. Lach erom maar weet: onze eigen taal had ooit dezelfde th, de Germaanse þ, en die heeft zich soms ontwikkeld tot een s. Klankverschuivingen Spelling daargelaten, de … [Lees meer...] overDe þ die een s werd
Etymologica: Recordveel
Het weer is met stip het meest besproken fenomeen in de Lage Landen. Maar wie meent dat de meteorologische woordenschat dan wel uitputtend in onze woordenboeken zal zijn beschreven, komt van een koude kermis thuis. Hoewel het in weerberichten wemelt van recordveel neerslag, een recordzonnige zomer, recordweinig noordpoolijs, recordlage temperatuur en recordhoge luchtdruk, komt … [Lees meer...] overEtymologica: Recordveel
Verkiezingsprogramma’s over taal 2023: VVD, PVV, JA21 en FvD
Dit is de derde keer dat ik de verkiezingsprogramma's van de Nederlandse partijen voor de Tweede Kamer heb doorgelezen, op zoek naar wat ze te melden hebben over taal en literatuur. Eerder deed ik dat voor dit tijdschrift in 2017 en 2021. Om maar meteen met een algemene conclusie te beginnen: dat is dit jaar nog minder dan in andere jaren. De enige kwestie waarover bijna … [Lees meer...] overVerkiezingsprogramma’s over taal 2023: VVD, PVV, JA21 en FvD
Hertmans & Verhelst
Vlot naar de boekwinkel, want twee van mijn favoriete Nederlandstalige schrijvers kwamen afgelopen week met nieuw werk: Stefan Hertmans en Peter Verhelst. Twee kloeke banden in een stijlvolle cassette bevatten de essays die Stefan Hertmans schreef tussen 1982 en 2022. Moest ik deze verzamelaar eigenlijk wel aanschaffen? Ik heb immers de afzonderlijke bundels, voorzien van … [Lees meer...] overHertmans & Verhelst
Waarom het Engels: Unieker dan je denkt
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (2.2) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stukje bespreken we wat het Engels nu precies uitzonderlijk maakt. In de volgende … [Lees meer...] overWaarom het Engels: Unieker dan je denkt
Waarom het Engels: De boomer en de millennial
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen 2.1 In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stukje gebruiken ze hun eigen ervaringen met het Engels doorheen hun leven, Jan als boomer … [Lees meer...] overWaarom het Engels: De boomer en de millennial
Wie schreef Kwaadschiks?
40 jaar tandeloos (57) Waar is Patrizio Canaponi (pseudoniem van Patrick Gossaert)? In de delen Het hof van barmhartigheid en Onder het plaveisel het moeras duikt hij op als een vriend of kennis van Albert Egberts, en er wordt zelfs gesuggereerd dat hij degene is die de stijl toevoegt aan Egberts werk, dat de twee een verbond hebben waarbij Egberts het drama produceert en … [Lees meer...] overWie schreef Kwaadschiks?
Laten we het over de toekomst hebben
De betekenis van woorden (4) Taal lijkt soms heel eenvoudig. Over het verleden praten we in de verleden tijd, over het heden in de tegenwoordige tijd, en over de toekomst in de toekomende tijd: Ik liep – ik loop – ik zal lopen. Maar zo simpel is het niet. Het tijdsysteem in de taal zit heel anders in elkaar dan het lijkt, en dan vooral de toekomende tijd. De verleden … [Lees meer...] overLaten we het over de toekomst hebben
Een andere naam voor een oude bekende
Sinds de laatste ijstijd is hij op eigen kracht wel nooit zo ver noordelijk als Nederland gekomen, getuige ook de zuidelijke oorsprong van zijn naam kastanje. Toch verdient deze boom ook een of twee namen vanuit de wortels van onze eigen taal. We hebben het hier over de tamme kastanje, die zich vooral kenmerkt door zijn glanzend bruine, eetbare noten in groene … [Lees meer...] overEen andere naam voor een oude bekende
De Strabrechtse heide
40 jaar tandeloos (56) Ik ken mensen die denken dat De tandeloze tijd gaat over Albert Egberts – dat hij de centrale figuur is van de cyclus en dat bijvoorbeeld de stukken die niet over hem gaan minder belangrijk zijn dan de stukken waarin hij voorkomt. Dat zijn vaak bewonderaars van het eerste uur, want van 1983 tot 2013 kon je dat idee gemakkelijk hebben – Albert Egberts … [Lees meer...] overDe Strabrechtse heide
Avontuurlijk lezen
De proloog van Van den vos Reynaerde herbeschouwd Als Frits van Oostrom de uitdrukking ‘met alle respect’ of ‘respectabel’ gebruikt, wordt hij kritisch. Op pagina 480 van zijn nieuwe boek De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk, is deze uitdrukking te lezen in de verantwoording van de nieuwe editie van het middeleeuwse verhaal, die hij samen met Ingrid Biesheuvel … [Lees meer...] overAvontuurlijk lezen
Het evangelie van de Heliand (1): het ontstaan
Aan het begin van de negende eeuw werd een groot Oudsaksisch geschrift voltooid dat twaalf eeuwen later internationaal nog steeds volop in de belangstelling staat. We zullen nooit te weten komen of de dichter van de tekst dit verwacht had, maar het niet zo waarschijnlijk dat hij deze naar het lijkt onsterfelijke roem heeft nagestreefd. Zijn doel was om de boodschap van Jezus … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (1): het ontstaan
Waarom niet vertrouwen op je vertaler?
Iedereen die het lezen ziet als een clubactiviteit – de liefde voor de letteren is iets wat je deelt met anderen, je fascinatie voor schrijvers, voor perioden, voor boeken gedijt bij contact – moet natuurlijk een abonnement nemen op De Parelduiker: het clubblad voor iedereen met een voorliefde voor boeken die verder strekt dan de top-60 van de CPNB. Deze keer komt het blad … [Lees meer...] overWaarom niet vertrouwen op je vertaler?
